Үткәндәр хаҡында һөйләп кенә ҡалмай, уларҙы күҙҙән үткәрергә лә мөмкинлек бирә музей. Бигерәк тә хәҙерге заманда, үҫеп килгән быуын телефонға, интернетҡа мөкиббән китеп, ысын тормоштан алыҫлашҡан осорҙа музейҙарҙың әһәмиәте айырыуса ҙур. Уҡыусы балаларҙың күңелендә музейҙарға, башҡа мәҙәни усаҡтарға ҡыҙыҡһыныу уятыу өсөн республикабыҙҙа төрлө саралар бойомға ашырыла. Республиканың Милли әҙәбиәт музейы филиалы М. Ғафури мемориаль йорт-музейында, мәҫәлән, Башҡортостандың беренсе халыҡ шағиры мәҫәлдәре буйынса ҡурсаҡ театры эшләп килә, баш ҡалабыҙҙа шағир йөрөгән урамдар буйлап “М. Ғафури һәм Өфө” тип аталған йәйәү йөрөү экскурсияһы булдырылған, “Зөһрә ханым оҫтаханаһы”нда төрлө дәрестәр үткәрелә, лекциялар уҡыла, квест-уйындар ойошторола. Уҡыусы һәм студенттарҙы музейға саҡырып ҡына ҡалмайынса, юл йөрөү ҡыйынлыҡтарын иҫәпкә алып, музей хеҙмәткәрҙәре быйыл ҡулай ҙа, мобиль дә дәрес – “Сумаҙандағы музей” проектын булдырҙы. Мәжит Ғафуриҙың тормош юлына, ижадына арналған был дәресте күрһәтеү өсөн музей фондында һаҡланған сумаҙанды төрлө экспонаттар менән тултырып, алып бара алмаҫтай ауырҙарының рәсемдәрен алып, хеҙмәткәрҙәр бер нисә уҡыу йортона йөрөп сыҡты ла инде. 1917 йылғы Октябрь инҡилабынан һуң Советтар Союзында асылған тәүге әҙәби музейҙар иҫәбенә ингән М. Ғафури мемориаль йорт-музейы фондында әлеге ваҡытта өс меңдән ашыу экспонат теркәлгән. Шағир йәшәгән дәүерҙе, уның көнкүреш шарттарын уҡыусылар алдында кәүҙәләндереү өсөн шәхси әйберҙәре, ҡулъяҙмалары, фоторәсемдәр “Сумаҙандағы музей” дәрестәрендә әүҙем ҡулланыла. Мәҫәлән, 1923 йылда, Мәжит Ғафуриҙың ижади эшмәкәрлегенә 20 йыл тулыу айҡанлы, республиканың Мәғариф комиссариаты бүләк иткән “Дидерихс” маркалы пианино, ҡара яҙыу приборы – баҡыр шәм аҫты, ҡауырый ҡуйғыс, ҡара һауыттары, пресс-папье, Зөһрә ханымдың ҡул эштәре, шулай уҡ уның Мәжит Ғафуриға теккән күлдәге һәм башҡалар күрһәтелә. Дәрестәр үҙ-ара ҡабатланмаһын, ялҡытмаһын өсөн хеҙмәткәрҙәр уны төрләндереп тә ебәрә. Бай тарихлы музей фондынан шағир ижадына, башҡорт яҙыуына бәйле экспонаттар һайланыла, яҙыу тарихы менән таныштырһаҡ, архивта һаҡланған ғаилә фотолары, хаттар айырып алына һәм балалар алдында М. Ғафури күберәк атай йә тормош юлдашы булараҡ кәүҙәләндерелә. Әйткәндәй, урта кластар өсөн төҙөлгән был программаны беренсе класс уҡыусыларына ла тәҡдим итеп ҡараны музей хеҙмәткәрҙәре. Бер дәрес эсендә балалар арыр, ялҡыр тигән уйҙар булһа ла, бәләкәстәргә ҡарата шағир йәшәгән заманды һүҙҙә генә түгел, ә уның шәхси әйберҙәре ярҙамында күрһәтеү бик тә оҡшаны. Йәш быуынды ҡыҙыҡһындырыу өсөн уйын формаһында үткәрелгән музей дәресендә уҡыусылар М. Ғафури яҙған хаттағы төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе эҙләй, һорауҙарға яуап бирә, теге йәки был экспонат нисек аталғанын, нимә өсөн ҡулланылғанын фаразлай. Балалар дәрес ваҡытында тыңлаусы ғына түгел, уның ҡатнашыусыһы ла булһа, бирелгән мәғлүмәт тә яҡшыраҡ үҙләштерелә бит. “Сумаҙандағы музей” дәрестәрен райондарҙағы уҡыусыларға ла алып барып күрһәтеү мөмкинлеге бар. Бары тик музей хеҙмәткәрҙәре менән бәйләнешкә сығып, алдан ғариза биреү кәрәк. Үҫеп килгән быуын китап уҡыһын, халҡыбыҙҙың үткәне менән ҡыҙыҡһынһын һәм өйрәнһен өсөн уларҙың күңеленә орлоҡ һалыу кәрәк. Балалар күңеле – эскерһеҙ, ихлас донъя. Бары ихлас һүҙ, йылы мөғәмәлә, ҡыҙыҡтыра алырҙай мәғлүмәттәр менән юл ярып була уға. Рита ХӘСӘНОВА
