Тарих, саясат, этнология, география

Тар аймақта өмір сүре отырып, отырықшылықпен жылқы малын көптеп асыру сөзсіз - құбылыс. Археологиялық деректер - Ботайлықтарды жылқы малын қолға үйреткенін дәлелдегені белгілі. Тұрақжайдың айналасында - мыңдап жылқы ұстау мүмкін бе? Тұрақжайдың уақыты бірнеше ғасырларға созылғандықтан - жылқы малының көбеюі, сүйектерінің артуы заңдылық. Неге Ботайлықтардың ареалы кеңеймеді? - Бәлкім, осы аймақта ғана жабайы жылқы малын көптеп тіршілік еткенінен болар. Далалы аймақта неге Ботай мәдениеті кең таралмады?...

Ортағасырлық кезең - феодалдық құрылыспен ерекшеленетіндігі белгілі. Бірақ, Феодализм - құл иеленушіліктен жағымды болғанымен өте қарама-қайшылыққа негізделген жүйе. Жоғарғы феодалдан алған жерді - уақытша ала отырып, арықарай сенімгерлікпен тапсырып отыру. Сенімгерлік жойылған жерде - иелікте жойылады. Үздіксіз соғыс жағдайында - жоғарғы басшылық/ қожайын тапсырған сенімділікті ақтау оңай емес. Алайда, қалалы елді-мекендердің тірлігі - сырттағы шаруалардың борышқорлығына байланысты болғанымен, қала тұрғындары ішіндегі сауда байланысын - цех қызметкерлері (қолөнершілер) мен саудагерлер жасайды...

Энеолит дәуірінде Қазақстан аумағында жылқы малын қолға үйрету - адамдардың Қола дәуірінде жартылай көшпелі, Темір дәуірінде көшпелі мал шаруашылығына өтуіне әсер етті. Жылқы малын мініс көлік ретінде - Қола және Темір дәуірлерінде қарамағындағы төрт малын ұзақ қашықтыққа жаюға мүмкіндік берді. Жылқы малы - көшпелі мал шаруашылығына икемделген адамдарға кең кең масштабты игеруге мүмкіндік бере отырып, қауымдықтық-рулық, тайпалық тұрғыда бірігуге итермеледі. Сондықтанда болса керек қола дәуіріндегі мәдениет өкілдерінің тіршілік ету кеңістігі кең...

Қола дәуірі уақытында Қазақстан аумағының басым бөлігін Андронов мәдениетінің адамдары мекендегені белгілі. Энеолит дәуірінде Қазақстан аумағында жылқыны қолға үйретуі - қола дәуірінде адамдардың берік металлға қол жеткізуі жылқы малын көптеп өсіруге мүмкіндік берді. Жылқы малын мініс малға айналдыру үшін - ауыздықтан - тағаға дейін жасай алуың керек. Әйтпесе, жәй ғана арқанмен байлай отырып, ұзаққа бармайсың. Қола дәуірінде - адамдардың мырыш пен қалайы металлдарын қоса отырып қола алуы тек ғана ауыздық пен тағаны ғана жасай алуға мүмкіндік бермеді...

Ферғана атауы - көршілес Өзбекстан мемлекетіндегі қала не әкімшілік орталық ғана емес. Қала және облыс ауқымынан кең - Орталық Азия өңіріндегі өркениет ошақтарының бірі саналады. Ферғана кең мағынада - бірнеше мемлекеттер аумағын алып жатқан тарихи-географиялық аймақ. Қырғызстанның - Жалал-абад, Өзбекстанның - Ферғана, Тәжікстанның солтүстігін алып жатыр. Орталық Азияның халық саны бойынша ең тығыз орналасқан аймағы. Ежелгі Қытай деректерінде Ферғана аймағы - Давань атауымен белгілі. Ежелгі Үйсін, Кушан патшалықтары осы аймақта болған...