Татарча Дзен: Марат Кәбир карашы

Кышын кар ява, ул кар язын эреп суга әйләнә дә җиргә сеңә, ә җәй җиткәч томан булып, парга әйләнеп, күккә күтәрелә дә кышын тагын кар булып җиргә төшә. Табигатьтә бер нәрсә дә юктан бар булмый, бардан юк булмый. Физика дәресендә укытучы шулайрак аңлата иде бугай. Үткән меңъеллыкта ук инде бу. Хәзер ул укытучы бакыйлыкка күчте инде, мәктәпне дә яптылар… Мин теге дәрестә сөйләнгән сүзләрнең дөреслегенә төшендем. Белү бер нәрсә икән ул. Аңлау - икенче. Төшенү бөтенләй бүтән. Белем ул киштәдәге китеп шикелле, тора шунда беркемгә бер зыян китермичә, кирәк булса - кулланасың, кирәкмәсә - онытыла...

Без һәрвакыт “Баш исән булсын,” - дибез. “Аяк-кулың сызлаусыз булсын,” - дип тә телибез. Тик беркемнең дә: “Борының исән булсын!” - дип теләк теләгәне юк. Борының сызлаусыз булсын, дип тә әйтмиләр. Югыйсә, кеше йөзендәге иң мөһим нәрсә борын бит инде. Көзгегә карагыз әле, тәхеттәге патша кебек утыра бит ул. Беренчедән, без исләр дөньясында яшибез. Хуш исләр, бик үк хуш булмаганнары… Хәтта гашыйк булу да күзең төшкән кешедән нинди ис килүе белән бәйле икән. Әле күзең күргәнче үк аның исе сине арбап ала, кызыксынырга, караш ташларга мәҗбүр итә...

Без тыңгысыз кешеләр бит инде, анда чабабыз, монда чабабыз, барсына да өлгерергә тырышабыз. Бер мизгелгә туктап торсак та дөньябыз кителеп төшәр кебек кыланабыз. Менә шундый вакытларда акыл, якты хисләр, тагын әллә күпме әйбәт әйберләр безне куып тоталмыйча артыбыздан йөгереп йөридер сыман тоела. Йөгерәләр, безне тотарга, акыллы итәргә, якты хисләр белән бизәргә тырышалар, тик… Куып тоткан вакытлары да булгалый. Ул чакта инде син чын мәгънәсендә бәхеткә ирешәсең. Менә шундый берничә очракны искә төшереп китәргә телим әле...

Кеше дөньяда иң акыллы җан иясе, дип мактанырга яратабыз бит инде без. Чынлап та шулай, бер карасаң, бәхәсләшеп булмый торган хакыйкать. Әмма без аз гына сәеррәк тә бугай… Моны төгәл генә билгеләп булырдай сүз дә табалмыйм әле. Бер мәлне Башкортостанның гафури районында йөрибез. Матур як ул, таулар, кыялар… Менә шул кыя башында дөньяның иң акыллы җан ияләре ташны уеп язу калдырганнар: “Здесь был Вася!”, “Булат+Зилә” Кайберләрендә таш уеп язган көннәренең датасы да бар. Әйткәндәй, элек мондый язулар бихисап була торган иде...

Кайчагында мин “укырлык әсәр юк,” - дигән сүзне ишетеп хәйран калам. Ничек булмасын! Хәзер теләсә кайсы катлам кешесе үз дәрәҗәсенә туры килгән теләсә-нинди әсәрне табып укый ала. Мөмкинлеге зур аның - дус-ишләр тәкъдиме, интернет, кибетләр. Китапларның да төрле форматлары - кәгазь, электрон, аудио. Тик ул укымый, теләге юк. Аңа белем дә, хис-тойгылар да кирәкми. Ул бикләнгән. Ничек кенә сәер тоелмасын, “Кибеттә бер юньле ризык юк,” - дип зарланучылар да бар. Аларны берәр атнага СССР-га, яки туксанынчы еллардагы Россияга җибәреп торасы килә...