Татарча Дзен: Марат Кәбир карашы

Математика һәр очракта да дөрес түгел ул. Бер карасаң, бу гаире табигый хәл булып тоела инде, мондый нәрсәләрнең булуына ышанырлык та түгел. Математика тиклем математика да без ышанганча эшләмәсен әле. Ул да шулай хыянәт иткәч, бүтән бернәрсәгә дә ышанып булмый дигән сүз бит инде бу. Менә шундый гади генә бер гамәл. Син миңа нәрсәдер эшлисең, мин сиңа акча түлим. Әйтик, син бик кыйммәтле эш эшлисең, миллион сумлык. Һәм мин сиңа миллион сум түлим. Аннан соң син миллион сумга миннән ниндидер бер яхшы әйбер сатып аласың...

Атынгычта атынганыгыз бардыр инде? Җирдән кинәт кенә этелеп китәсең дә алга омтыласың, билгеле бер биеклеккә менеп җиткәч, кирегә чигәсең, аннан тагын - алга… Сүз белән аңлатып та булмый бугай, әллә нинди бер тылсымы бар аның. Тизлегеңне арттырган чакларда - бигрәк тә. Аякларыңны тездән җыеп артка чигенәсең… Чигенәсең дию бармый монда. Бу чигенү түгел, бу аз гына арткарак китеп көч туплау гына. Хәтта чигенсәң дә син өскә күтәреләсең, гайрәт җыясың һәм бар кодрәтеңә талпынып, аякларыңны турайтып җибәрәсең...

Бик кирәкле, эзләп кенә табып була торган нәрсә турында юлга чыгарып куймаганнар бит аны дип әйтә торган гадәт бар. Кызыклы күренешләргә бу кагылмый бугай. Чөнки аларның барсын да диярлек юлга чыгарып куйганнар, бары тик вакытында күреп калырга гына кирәк. Кайберләре хәтта күзсез дә күрерлек дәрәҗәдә. Бер абзый җиңел машина белән Илештән Казанга килгәндә авыл башында торган карчыкны күреп туктый. Утырта. Әби машинага кереп утыру белән: - Балакаем, Чаллыга җиткәч, әйтерсең, - дип кисәтә, - Үземнең күзем дә күрми, һушыым да юк, йоклап китүем дә бар...

Әле кибет янында афиша күреп кайттым. Әллә нинди бер җырчы безнең авылга концерт белән килергә җыена икән. Тамагына чобан чыккыры нәрсә. Тормыш болай да авыр, көн-таң атса кот алынып тора, әле анда әле монда матәм хәбәре килә, иң асыл ир-егетләребез илебезнең иминлеген саклап башларын сала. Ә бу адәм ыстырамнары шундый чорда авыллар буйлап кәеф-сафа корып, сикергәләп йөрергә чыккан. Ишшү җитмәсә, бушлай да түгел бит әле ул. Билет хакы фәлән кадәр тора. Кеше кайгысында акча эшләргә килгәннәр. Их, хәлләрең булып имән себерке белән куып җибәрергә шуларны...

Тормышыбыз түгәрәк инде безнең, тик хәзер кеше кеше белән аралашмый, үзенә бикләнде, анда кеше кайгысы юк. Шулай дибез инде. Моңа артык исебез дә китми бугай, тик күңелдә нәрсәнедер юксыну тойгысы да чалынып калгандай була. Аралашу бик юк бит инде чынлап та. Кешенең аралашып яшәвен күрсәтү өчен иң уңайлы җир тулай торак бугай. Исеменнән үк билгеле бит инде, монда кеше уртак тормыш кичерә. Бу гомерендә бер нәрсә дә эшләмәгән ата ялкаулар һәм пошмас кешеләр яңадан туарга тиеш. Тулай торак бүлмәсенең ишеге булып...

Нәфсе микән инде бу, өметнең шундый чыныккан төре эләкте микән, без һәрвакыт тормыштан күпне көтәбез. Нинди теләк кенә теләсәк тә, Ходайдан нәрсә генә сорасак та аның күп булуын телибез. Табыннар сый-нигъмәттән сыгылып торсын, дәрт ургылып ташсын, бәхет ишелеп төшсен, байлыкны өеп бирсен… Әгәр дә Ходай тәгалә урынында йомшаграк холыклы берәр зат булып, барсын да без сораганча биреп торса, бөтен дөнья ишелеп төшкән бәхет, ургылып ташкан дәрт булып кайнап торыр, алар арасында сый-нигъмәтләр, байлык мөлкәтләр кер юу машинасындагы чүпрәк-чапрак сыман өерелер иде бугай...

Шәһәр кешесе бик алай түгел бугай инде ул, әллә мин генә аңлап бетерәлмимме, әйтеп булмый. Тик авылда бу мәсьәләдә бераз беркатлырак халык яши. Килеп төшә менә бер абзый. Яхшы киенгән, күкрәген киреп, башын күтәреп бөтен дөньяны үзе белән тутырырга тырышып атлый. Сүзен дә бөердән чыгара. Моны күрүгә үк кешеләр арасында чыш-пыш китә хәзер: - Бик абруйлы кеше икән… - Шәһәрдән үк килгән… - Бай да икән… Бу абзый шул рәвешле беренче күрүдән үк зур кешегә әверелә. Афтаритет! Әле беркемгә бер игелек кылмаган, хәтта якты йөз дә күрсәтмәгән, җылы сүз дә әйтмәгән...

Көлә-көлә аптырап утырам әле. 😅😂🤣 "Убырлар уянган чак"тан цитаталар бирүне сорыйлар... Минем кайбер әсәрләрдә канатлы сүз булып китәрлек җөмләләр дә бар инде ул, махсус рәвештә афоризм итеп язылган нәрсәләр дә җитәрлек. 💥 Тик менә бу романда андый җөмлә табу авыррак икән. Монда гел гамәл, хәрәкәт, бер киеренке эпизодны икенчесе алыштыра. Бу - бер урында тик кенә тора белмәгән шук малай шикеллерәк әсәр. Хәтта: Кем дә кем әйбәт цитата таба ала, шуңа бүләк бирелә!" - дип бәйге игълан итәрлек. 👍😂🤣 Шулай да мин берничә җөмлә куйган булдым инде...

Убырлар уянган чак  🔔Бу романның әле татар телендә кәгазь китап булып чыкканы юк икән. Матбугатта да, минем сайтта да өзекләре басылды бугай. Электрон китап буларак бик әйбәт сатылды. 💥 Укучыларның фикеренә караганда, ошаттылар булса кирәк. 👍    Сезнең арада да укыган кешеләр бардыр әле бәлки. "Убырлар уянган чак" дип атала ул. 💥 Фикерләрегезне язып калдырыгыз, йөк булып эчегездә йөрмәсен. 😅    Ә түбәндәге язма укымаган кешеләр өчен. 👇🔔    Илһам, унөч яшьләр тирәсендәге үсмер, җәйге каникулларда авылда яшәүче әбисенә кунакка кайта...

Әйбәт кеше белән алама кешене ничек аерырга? Гади генә. Әйбәт кешеләр безнең әйбәт якларны күрә, начар кешеләр - начар сыйфатларны. Кечкенәдән бергә аралашып үскән бик якын бер егетем бар. Әйбәт малай инде ул. Тынгысыз, эшчән, якты күңелле. Туры сүзле. Туры сүзле булуы минем өчен бик үк җайлыф да түгел бугай, чөнки ул авыр кабул ителә. Син салпы ягыңа салам кыстыруны көтәсең, ә ул ачы дөреслекне ярып сала. Һәм иң аянычлысы - аның хаклы икәнен аңлау була. Ну, әйтик, әсәрен укып чык та кешенең: “О, әйбәт!” - дигән бул бит инде...

Безнең яклар матур. Хәтта тәрәзәңнән генә карап утырсаң да хозурланып туймас матурлыкка юлыгасың. Төзек йортлар. Шул йортларның бакчаларында серләшеп утырган агачлар. Яфраклар җемелдәве. И, ул яфраклары гына да бер төрле түгел бит әле аның, төрле-төрле төсләргә кереп, төрле тизлектә, төрле чагылышта җемелдиләр. Ихатаңа чыгып утырсаң - яшел чирәм. Алар арасында әрсезләнеп үскән чәчәкләр. Хәтта койма буенда уталып бетмичә калган кычыткан ботагы да үзенчә ямь сибеп утырган була. Ә инде бакчаңа күз салсаң… Аларның һәр чәчәге шигырь кебек тоела, үзең утырткан, үзең карап үстергән матурлык бит...

Безнең якта элек капка төбенә чыгып утыру гадәте бар иде. Өлкәннәр шулай җыелып алалар да көтү кайтканчы үзара гапь корып, дөнья хәлләрен сөйләшәләр, кызыклы вакыйгаларны искә төшерәләр. Тик мин көндезләрен дә чыгып утырырга ярата идем. Берүзем генә. Авылдагы күренешләрне күзәтәсең, урамнан узган кешеләрнең үзенчәлеген табарга тырышасың. Күп очракта кызыклы гына күренешләргә дә юлыгасың. Мин әле дә вакыт-вакыт шунда чыгып утырырга яратам. Хатирәләргә биреләм. Әле менә бүген дә… Капка төбендә утырам… Язның тәпи баскан гына чагы иде ул...