Найти тему
TURFA OLAM

Гладиатор аеллар ва гладиаторлар кодекси

Гладиатор жанги буни тарихдан жуда яхши биласиз Рим империясида шаклланган ва ушбу давлат худудида мунтазам утказилиб келинган. Гладиаторлар олдин асосан босиб олинган улкалардан келтирилган куллар орасидан сайлаб олинган булса кейинчалик империя пойтахти Римда махсус гладиаторлар мактаби хам ташкил килинган. Бир вактнинг узида булмасада сал кейинрок аникроги эрамизнинг 54 йилини 13 октябрь кунидан то 68 йилнинг 9 июн кунига кадар Рим императори саналган Нероннинг даврида тарихда биринчи марта гладиатор аеллар жангларига старт берилган. Бу пайтда хам гладиатор аеллар асосан бошка улкалардан кул килиб олиб келинган аеллар орасидан саралаб олинган холда аренага чикарилган. Кадимги Рим тарихчиларидан бири Плинийнинг езишига кура гладиатор аеллар дастлаб аренага бир бири билан жанг килиш учун эмас балки йирткич хайвонларга улжа булиш учун аникроги Римнинг казо казоларини куз олдида конга ботиб бурдаланиши учун чикарилган. Кейин эса уларни бир бири билан жанг килишга махсус гладиаторлар мактабида таерлашган. Таергарлик олдин тахтадан ясалган киличларда вакт утиши билан эса хакикий киличларда олиб борилган. Бирок буни езиб куйинг шунга арзийди. Римда гладиатор аеллар факат мустамлака улкалардан олиб келинган кул аеллар булган эмас. Унда яъни гладиаторлар жангида уз хохиши билан Римлик аеллар хам катнашган.

-2

Мана езиб куйишга арзийдиган фактнинг узи. Римда агар аел эрига хиенат килса ва уни эри кечирса оила сакланиб колган аммо эри хиенаткор ва эрсираган хотини кечирмаса унинг олдида иккита йул колган. Бу хам булса биринчиси узини узи улдириш иккинчиси эса гладиаторлар жангида шараф билан улиш. Эслаб колинг кадимги Римда эри хиенати учун кечирмаган аеллар кучага улоктирилган ва уни уз ота онаси хам кабул килмаган. Бу эса гладиатор аеллар сафини ошишига сабаб булган уз навбатида. Энди юкоридагидан хам ачинарли тарихий фактни келтирамиз. Кадимги Римда эрамизнинг 11 йилида яъни халк томонидан Мукаддас Киши унвонига лойик курилган Октавиан Августнинг императорлик йилларида Римда гладиатор булишни истайдиган аеллар шу даражада купайиб кетадики уларни камайтириш максадида Октавиан Август эътибор беринг гладиатор булишни истаган аелларнинг еши 20 ешдан ошган булиши керак деган конун чикаришга мажбур булади.

-3

Бундан келиб чикадики Октавиан Август даврида эри уйдан хайдаган аеллар сони жуда купайиб кетган. Шу уринда Рим конунлари билан боглик кичик бир факт. Рим империяси конунларига кура эри уйдан хиенати учун хайдаган аел иккинчи марта оила куролмаган. Мана конун. Шу боисдан улар шарафли улим тушунадиган килиб айтганда гладиаторликни танлашган. Эрамизнинг 81 йилини 14 сентябр кунидан 96 йилнинг 18 сентябригача Рим империясини бошкарган император Домициан даврида эса гладиатор аеллар жанглари классик куриниш касб этади. У уша гладиатор аеллар жангларига оддий халкни кизиктириш максадида тушунадиган килиб айтганда халкни алдаш максадида театрлашган конли сахналарни аренада уюштиришни ташкил килади. У ташкил килган конли сахналарда эса Римликлар хамиша бошка халклар устида галаба козонгани ва куп улкаларни узларига буй сундургани ифодаланган.

-4

Энди гладиатор аеллар кодекси ва унинг муаллифи хакида кискача маълумот бериб утамиз. Рим империясини эрамизни 37 йилининг 18 март кунидан то 41 йилининг 24 январига кадар императори саналган Калигула гладиатор аеллар кодексини муаллифи хисобланади. У аел гладиаторлар жангини кузатаетиб уларни аренага чикишига рухсат берадиган мураббийларга куйидаги конунни гладиатор аелларга ургатишни буюради. Унга кура гладиатор аеллар узларини улик инсон аникроги мавжуд булмаган шахс деб эълон килиши, жангнда жарохат олса овоз чикариб узини ожизалигини курсатмаслиги, аренадан кочишга уринмаслиги, енгилсаю тирик колса узини узи аренада улдириши шарт булган. Ва буни карангки гладиатор аеллар ушбу кодексга амал килган холда конли аренага кутарилишган экан. Тарих зарваракларида номи кон билан езилган энг машхур гладиатор аел бу Герардеска Манутиус хисобланади. У 200 дан ортик жангда эркак гладиаторларни хам енгани билан уша даврда барчани лол колдирган. Аммо унинг сунги жанги у учун фожеа билан якунланган. Герардеска Манутиус бир узи икки гладиаторга карши жанг килади ва уша жангда найза ердамида улдирилади. Кейин эса унинг мурдаси аренанинг узида йирткич хайвонларга берилади.

-5