Аида Хайртдинова

Тормыш күренешләре Редик, Эдуард белән эшкә башлаган беренче айларында ук телгә килде. —Мин синең кебек җылы кабинетта чәй эчеп утырмыйм. Акчаны дөрес исәплә! — дип кычкырды Редик. — Кеше хакына кергәнем юк, — диде Эдуард тыныч кына. Эшчеләр бригадасын җитәкләгән Фәнзир, ишек артына басып ике арадагы бәхәсне тыңлап тора, күңеленнән шатлана. —Аңламыйсың гына, Редик, көн саен иртә белән эшкә килеп шефка сине әләкләп чыга... — Фәнзир, Редикның тагын кыздырырга теләп күңеленә коткы өстәп кенә тора. Атна саен үткән оператив сөйләшүләрдә Эдуардның һәр сүзеннән гаеп таба Редик...

Йөздән артык моңлы җыр авторы, күп җырларын үзе башкаруычы, Уфа шәһрендә яшәп ялкынланып иҗат итүче Балтач кызы Эльвира Хәмәтнурованың (псевдонимы - Алиһә Нур) кызы Элеонора Хәмәтнурова быел укуын тәмамлап тормышлы булды. Югары белемле яшьләр тормышка матур әзерлек белән аяк бастылар. Уфа шәһәрендә гөрләтеп туй үткәрделәр. Фатирлары, эшләре бар. Законлы никахлары тантанасында Эльвира Хәмәтнурованың әти-әнисе дә катнашты. Фанзавий Барый улы оныгына һәм киявенә туй мәҗлесендә бик матур котлау чыгышы белән чыкты...

Шөгыль Соңгы елларда Балтач районында, Йөгерек Танып елгасында балык кармаклау кебек матур шөгыльне үз иткән хатын-кызлар саны арта. Иске Балтач авылында яшәүче Эльмира Исмәгыйлованы тәҗрибәле балыкчы ханым буларак беләләр. Җәен дә, кышын да ял вакытларында Йөгерек Танып елгасы буенда балык кармаклый ул. Үз техникасы булган ханым, бу шөгыльнең серләрен күптән үз иткән. Узган җәйдә эре – эре корбан балыкларын ярга чыгаруда янәшәдәге ир-егет балыкчылар ярдәме дә кирәк булганына шәхсән үзем шаһитмын...

Балачак истәлекләре Без җиденче класста укыган ел. Класстагы дүрт малай кышкы айларда нарат күркәсе җыеп, аны урманчы Кавый абыйга тапшырып “Ракета” дигән кул сәгатьләре алдылар. Башта Илшат такты сәгатьне. Әтисе Балтачтан алып кайтып биргән. Ике атнадан — Илфат "Ракета"лы булды, ике көннән Илшатның әтисе Нәфис абый Радисны сәгатьле итте. Илгизгә әтисе Бөре шәһәреннән алып кайткан шундый ук кул сәгатен. Равил абый колхозның ягулык-майлау матераиллары ташуга махсуслашкан автомашинасын хезмәтләндерә...

Тормыш күренешләре Ике хатын-кыз очрашса базар, өч хатын-кыз күрешсә ярминкә, ди безнең халык. И, дөрес тә әйтә бит ул халык. Борынгылар акылына торып-торып хәйран калырлык. Сынап әйткән, хак әйткән. Безнең авылда да шулай. Юк, күрешеп гайбәт сату турында түгел сүзем. Андый гөнаһларына керә алмыйм. Элек, китапханә эшләгән елларда, кичләрен хатын-кыз җыелышып китапханәдә фәлән авторның фәлән романы, яки повесте буенча фикер алышуы, почтада юллары кушылса, гәзит-журналларда дөнья күргән тәүге әсәрләрнең геройлары язмышы белән яшәүләре...

—Аида, кычкырышмый гына уйнагыз. Әнә, Фазылбак бабаегыз нинди матур итеп гармунда уйный, — ди әти, урамыбыз балалары белән шау-шулы уенга бирелгән миңа... Бала чак истәлекләре Бәрәңге бакчасына чыгам. Тирә-якка моң агыла. Бакча арттагы күршебез Риф абый тальянын кулына алып таныш көйләрне уйный. ”Сарман”, монысы “Шахта”... Бәрәңге төпләреннән чүп үләннәрен өзә-өзә көй тыңлыйм. “Мәтрүшкәләр” көе мине уйларым белән еракка, балачакка алып кайта. ....Без, бер өер Кимай урамы балалары, качыш, әбәкле уйнап йөрибез, чыр-чу киләбез...

Булган хәл Соңгы елларда үзнәшер юлы белән китап чыгаручылар саны Балтач районында да яңгырдан соң үсеп чыккан гөмбәләр сыман артты. Китап чыгару начар эш түгел. Сүзем үземне бик кыен хәлгә куйган бер танышымның кылыгы турында. Моннан берничә ел элек кесә телефоныма шалтыратып бер ялда үтенечен җиткерде ул. —Китап чыгарырга булдым. Корректор кирәк иде. Сездән дә кулай вариантны тапмадым. Нәрсә диярсез? — дип мөрәҗәгать итте. Мин, үз чиратымда, районда бу эштә шактый тәҗрибәләре булган танышларымны, тел белгечләрен тәкъдим иттем...

— Үлә бит бу юньсезләр! Ташкын белән агып юк булалар бит! Коткарыгыз! Коткарыгы-ы-ыз! Бәян Дүрт улы белән дүрт кызына да моң җене кагылган. Барысы да әтиләреннән ким сайратмыйлар гармунны. Афзал белән Салих очрашсамы?! Алар күрешсә, Афзал гармунын да үзе белән алган булса, авылдашларына концерт күрсәтми калмыйлар. Салих күкрәк тавышы белән “Шахта”, “Рамай”, “Арча”, “Сар­ман”ны сузып җибәр­сә, хатын-кызлар мышык-мышык борын тарта, күрәсең, яшьлеген сагына. Шул гармун белән мәҗлесләргә йөреп салгаларга өйрәнде дә инде Афзалыбыз...

—Зәбир картның башы киткән, берсен дә танымый, кычкырына ди, бик авыр хәлдә икән... — юньсез хәбәр тиз арада авыл өстендә таралды... Тормыш күренешләре Барысы да фатир аркасында килеп чыкты. Сугышны үткән ветераннарга фатир бирә башлагач, тыныч кына үз көннәрен үзләре күреп яткан Газизә карчык белән Закир картның тормышының рәте китте. Алты баланың бишесе читтә яши. Кече кызлары Лилиана гына ире Илдус белән авылда. Тормышлары җитеш карт белән карчыкның да, балаларының да. Картлар ай саен икесенә...

Бу ни хикмәт, әле кайчан гына диңгездәй дулкынланып утырган иген кырларын курай баскан, тирә-юньне җанлы тормыш ыгы-зыгысына күмгән куәтле техника, терлекчелек фермасындагы автоматлаштырылган саву җайланмасының гөрелтесе тынып калган... Күңелсез төштән тизрәк арынырга теләп Сабантуй тау башына юнәләм. Монда мине мамыктай йомшак түшәк булып җәелгән хәтфәдәй үләнле тау, батырларын көтеп зар булган көрәш мәйданы, туры һәм кыек баганалар, җиңүчеләрне игълан иткән алып баручысын сагынган трибуна, җыр-бию осталарын менә менәрләр дип торган сәхнә һәм тирә-юньгә серлелек өстәгән, айлы кичләрдә бик күп парларның сөю, вәгъдә сүзләренә фатыйхаларын биргән ак күлмәкле каеннәр каршылый...

Палатада бөркү һава иде. Тәрәзәдән төшкән кояш нурлары Мәдехәтнең битен сыйпады... Авыр иде аңа. Ап-ак стеналардан салкын бөркелә. Ирнең кул-аяклары бинтка уралган. Кузгалыйм дигәч, кыймылдый алмады, ыңгырашып куйды. Шуны гына көткәнмени, ак чырайлы, ап-ак киемле фәрештәдәй шәфкать туташы янына килеп басты: —Хәерле сәгатьтә... уяндыңмы, Мәдехәт абый? Ач, ач күзләреңне, курыкма! — “Фәрештә” ирнең беләгеннән системаны ычкындырды. —Миннн... оззззаккк... яттымммы мммонда-а-а? —Тынычлан. Әлегә реанимациядәсең. Тиздән палатага чыгарырлар. Бүген сине китерүләренә унынчы көн. —Ы-ы-ыһ... Унннынннчы кккөннн?!...

"Иртәгә сиңа фәлән пациент киләчәк, – дип башлады хәл сорашкач „Козгын”. Әниф кунагын тыныч кына тыңлады. – Синең бурыч – аның бер бөерен алу"... (Ахыры.) *** Юллама белән җибәрелгән дәваханәдә хезмәттәшләренең дә, пациентларның да ышанычына кергән яшь хирургның бу адымына бүлек мөдире тәүдә ышанмады. Ныклап сөйләнүен аңлагач, ашыкмаска киңәш итте яше җитмешкә якынлашкан хирург. – Энем, үземнең урынга әзерлим бит сине... – Зур корабльгә иркен йөзәр өчен тирән су кирәк, остазым... Остаз, башын чайкап, егет белән килеште: – Алай икән, каршы килә алмыйм инде, туган... *** Яңа тормыш башлау иде Әнифнең хыялы...