Татарский Мир

Татар тормышы борын-борыннан Төркестан белән бәйле. Бабаларыбызның ислам белән танышулары да нәкъ бу төбәк аша була. Сәүдә эшен яраткан бабайлар мөселман гадәтләрен, аның кагыйдәләрен туган җирләренә – Идел буена алып кайталар, Ибн Фадлан җитәкчелегендәге илчелек килгәндә инде Болгар дәүләтенең зур өлеше мөселман була, аннан 922 елда елда ислам дине дәүләтнең рәсми дине статусын ала. Россиянең шәрык белән сәүдәсендә татарлар һәрвакытта да арадашчы булалар. XVII гасыр ахырында Ташкент шәһәренә килеп чыккан сәүдәгәр татарлар җәмгыятенең җитәкчесе Хайрабад ишан була...

ТР ФА Ш.Мәрҗани исем. Тарих институтының Алтын Урда тарихын өйрәнү үзәге 2003 елда Алтын Урда һәм татар ханлыклары тарихы буенча фәнни тикшеренүләрне координацияләү максатында оештырылды. Үзәк эшчәнлеге дәверендә күп кенә уртак һәм авторлы монографияләр бастырылды, мөһим фәнни ачылышлар ясалды, кызыклы гипотезалар тәкъдим ителде һәм перспективлы юнәлешләр билгеләнде. Махсус периодик басма тарихы 2013 елның 16 апрелендә Татарстан ФА Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты директоры Рафаэль Сибгат улы...

Татарларның Иркутск өлкәсенә килеп урнашулары XIX йөз башларына туры килә. XX йөздә миграция хәрәкәте көчәя. Столыпинның аграр реформасы, Идел буендагы ачлык, репрессияләр – болар барысы да халкыбызны туган җирләреннән китәргә мәҗбүр иткән сәбәпләр. Күпчелеге Казан, Оренбург, Уфа һәм Пермь губерналары мөселманнары була. Кырыс өлкәне үзләштерү, милли мәдәниятне һәм ислам динен саклап калуда үз өлешләрен керткәннәр. Иркутски мәчете ачылу тарихы бертуган Шәфигуллиннар белән бәйле. Алар чыгышлары белән Казан губернасы Чуел өязе Акъегет авылыннан (хәзерге Яшел Үзән районы)...

“Сәяхәтче көндәлеге” дигән циклдан язмабызны дәвам итәбез. Безнең көннәргә кадәр сакланган “Урал ягы тарихи мәчетләре” турында язган идек. Алдагы язмабыз Көнчыгыш Себердәге Чита, Иркутски шәһәрләре мәчетләренә багышлана. “Ленская урамы ахырында таш мәчетнең матур җиңел манарасы күренә...” Байкал аръягындагы Чита шәһәрендә татар мөселман җәмгыяте XIX йөз башларында барлыкка килә. Монда сәүдә белән шөгельләнүче татарлар яши һәм алар “Татар бистәсе” оештыралар. Бистә Читаның 29-нчы кварталында урнашкан була...

Кардәш халыкларга мәгърифәт таратучы татарлар Татарлар бик борынгы заманнардан ук кардәш халыклар белән тыгыз элемтәдә яшәгәннәр, алар белән хезмәттәшлек иткәннәр, мәгърифәт таратканнар, милли әдәбиятлар һәм мәдәниятләр үсешенә зур өлеш керткәннәр. Бу традицияләр ХХ гасыр башларында да дәвам иткән, ныгыган. Мәгърифәтчеләребез Урта Азиядә, Казахстанда җәдит мәктәпләрен ачканнар, төрки халыкларның балаларына белем биргәннәр, милли телләрдә дәреслекләр төзеп бастырганнар. Татарлар бигрәк тә кардәш халыкларның фән үсешенә зур йогынты ясаганнар...