Қазіргі кезде оғыз атауының мағынасы мен құрылуы уақыты жайлы бір тоқтам жоқ. Бірақ ешкім Оғыз мемлекетінің құрылуына шүбә келтіре алмайды.
Сырдария өзені мен Арал теңізінің бойында өмір сүрген Оғыз мемлекетінің құрылуы уақыты жайлы бірнеше жорамалдар бар.
Біреулер оны ІХ ғасырда құрылды десе -
Екіншісі 766 жылы құрылды дейді.
Оғыз мемлекеті ІХ ғасырда құрылды дейтіндер - 840 жылы Саманиліктердің Қарлұқ қағанатына шабуылдап, ірі қалаларын басып алумен байланыстырады. Яғни, Қарлұқ қағанаты әлсіреген тұста - Оғыздар өз мемлекетінің құрылғандығын жариялады дейді.
Ал, Оғыз мемлекеті 766 жылы құрылды дейтіндер - 744 жылы Ұйғырлардың қысымымен батысқа қарай ығысып Жетісуға қоныстанған қарлұқтар 751 жылы Атлах шайқасына шешуші түрде әсер етіп, өз мемлекетін құру мақсатында әлсіреген Түргештермен соғысты дейді. 756 жылы Жетісуда өз мемлекетін құрған қарлұқтар Түргештермен 766 жылға дейін соғыс жүргізіп, толық талқандаған. 766 жылы Жетісудағы түргештерді толыққанды бағындырған қарлұқтар - оғыздарға қысым жасап. Оғыздар - қарлұқтардың қысымымен Жетісуды тастап, Сырдария мен Арал бойына қоныстанып өз мемлекетінің құрылғандығын жариялады. Бұл оқиға 766 жылы болған делінеді.
Екі жорамал бойынша Оғыздардың мемлекетінің құрылуына - қарлұқтар әсер еткен делінеді. Айырмашылығы тек бірінші жорамал бойынша қарлұқтардың әлісреуі әсер етті десе - екіншіде қарлұқтардың мемлекетінің құрылуы әсер етті делінеді.
Әзірше, ғалымдардың арасында Оғыз мемлекетінің құрылған уақыты жайлы нақты тоқтам жоқ.
Тіпті, оғыз атауы жайлы ғалымдар арасында бірнеше жорамалдар бар
1. Оғыз атауы - оғ (оқ) атауына байлынсты шықты дейді. Садақтың оғын мысалға алып. Тарихтан белгілі оғыздар Түркі қағанаттарының құрамында болған. Тіпті өздерін түркілердің ұрпағымыз деп атаған.
2. Оғыз атауы тіркес болған тайпалық одақтардың мағынасына жақын шықты дейді. Үш оғыз, Отыз оғыз.
3. Оғызнама еңбегінде айтылатын оғыз тайпасының көсемі - Оғыз қағанға байланысты шықты дейді.
Сонымен қатар Оғыз атауын - өгізбен, уызбен байланыстыратындарда бар
Сурет ғаламтордан алынды