Найти тему

Еділ мен Жайық өзендері аралығында - Ішкі Бөкей ордасының құрылуы

1797 жылы Кіші жүзде хандық таққа Айшуақ сұлтанның сайлануымен - қазақ мемлекеттілігіне біраз өзгерістер енгізілді.

Хан жанынан - тұрақты түрде жұмыс жасайтын хандық кеңес құрылды. Осы хандық кеңестің төрағасы болып Нұралы ханның ұлы Бөкей сұлтан бекітілді.

Ресей империясының отарлық саясатымен Кіші жүзде - көшпелі қазақ халқы үшін төрт түлік малын жаятын жайылымдар тарыла бастады.

Ресей империясы тарапынан Жайық өзенінен өту тиым салуы және оған бірнеше шақырымға жақындауға шек қоюы - кіші жүзде наразылықтардың туындауына әкелді. Бұл наразылықтар Сырым Датұлы басқарған ұлт-азаттық қозғалыс пен Қаратай сұлтанның басқаруымен көтерілістердің тууына әсер етті.

Жайылымның тарлығын сезінген Бөкей сұлтан Ресей императоры І Павельге хат жазуымен болды.

Сырым Датұлы басқарған қозғалыс басылған бойда - Қаратай, Бөкей, Жантөре сұлтан арасында күрес басталды.

Бөкей сұлтан елді - Жайық бойына көшуге шақырды. Сырым Датұлы Бөкей сұлтанды қолдады.

Үздіксіз хат жазумен болған Бөкей сұлтанның өтініші 1801 жылы қабылданды. І Павел Бөкей Нұралыұлы халқымен бірге қалаған жерге қоныстануға рұқсат етемін деп, жарлық шығарып, бейнесі салынған медальон тапсырды.

Бөкей Нұралы хан ұлы басқарған халық Еділ мен Жайық бойына келіп қоныстанған.

XVII ғасырға дейін Еділ мен Жайық бойы - ноғайлар мен қазақтар еркін жайлаған болды. XVII батысқа қарай жылжыған Жоңғариядағы тақ таласынан жеңіліс тапқан торғауыт тайпалары Еділ бойына қоныстанып, аталмыш аймақты уақытша басып алған болатын. XVIII ғасырда Еділ мен Жайық бойы күрес қазақтар мен қалмақтар арасында үздіксіз жүрді. 1771 жылы Торғауыт қалмақтарының - Жоңғарияға қарай көшуімен аталмыш аймақ бос болып қалды.

Бөкей сұлтанның өз басқаруындағы халықты Еділ мен Жайық қоныстандары отырып, қазақтар аталмыш жерді иемдену құқығын заңдастырды. Тарихи жерін қайтарды.

Бөкей сұлтан өз басқаруындағы халықты Еділ мен Жайық бойына қоныстандыра отырып - Кіші жүздегі жайылым жерлерге деген қажеттілікті шешті, Жантөре сұлтанмен арадағы қақтығысты реттей білді.

1801 жылы Ішкі Бөкей Ордасы аталған өзін-өзі басқару құқығына ие хандық құрылды

Сурет ғаламтордан алынды