Афсонаҳо, ҳикоят ва ривоят

Ду бародар яке хидмати султон кардӣ ва дигаре бо зӯри бозу нон хӯрдӣ. Боре тавонгар гуфт дарвешро, ки " Чаро хидмат накунӣ, то аз машаққати кор кардан бираҳӣ"? Гуфт: -Ту чаро кор накунӣ то аз мазаллати хизмат раҳоӣ ёбӣ, ки хирадмандон гуфтаанд: " Нони худ хурдану нишастан беҳ, ки камари заррин ба хидмат бастан". Ба даст оҳани тафта кардан хамир, Беҳ аз даст бар сина пеши амир...

Дошт Маҳмуди Ғазнавӣ рӯзе, Дар каф оинаи дилафрӯзе. Чун бар оина фиганд назар, Шакли худро ҳақир ёфт магар. Шоҳро з-он назар гирифт малол Аз малолаш вазир кард савол. Шоҳ гуфто, ки суратам на накуст, Халқам охир чи гуна, дорад дӯст... Гуфт бо шаҳ вазири накӯхӯ: "Дорад ин кор чораи накӯ. Ту макун майли дирҳаму динор, Моили зар набошу дӯст мадор...

Рӯзе Бози шикорие бо мурғи хонагӣ мубоҳиса карда мегуфт: -Ту Мурғи бағоят бевафо ва бадаҳд ҳастӣ, ҳол он ки унвони ахлоқи писандида вафо аст. Мурғи хонагӣ ҷавоб дод: Аз ман чи бевафоӣ дидаӣ ва кадом бадаҳдӣ мушоҳида кардаӣ? Боз гуфт: -Аломати бевафоии ту он аст, ки ҳарчанд одамон барои ту меҳрубонӣ мекунанд ва бе заҳмату такаллуф обу донат медиҳанд, шабу рӯз аз ҳоли ту хабардор шудапосбонӣ мекунанд, аммо ҳар гоҳ ки туро доштанӣ шаванд, аз пешу паси онҳо гурехта бом ба бом мепарӣ ва гӯша ба гӯша медавӣ. Ман бо он, ки ҷонвари ваҳшӣ ҳастам, агарчи ду-се рӯзе бо одамон улфат гирам ва аз дасти онҳо туъмае хӯрам, ҳаққи онро нигоҳ дошта сайд мекунам ва сайдро ба онҳо оварда медиҳам...

Рӯзе Зоғе дар парвоз буд. Кабкеро дид, ки дар рӯи замин мехиромад ва бо он рафтору хиромидани зебо дили наззорагӣ сайд мекард. Зоғро хиромидани кабк хуш омад ва орзуи рафтани ӯ дар замири дилаш ҷой гирифт. Пас ба хидмати Кабк камар баста, тарки хобу хӯрд гирифта, дар паи он такупӯй пайваста, аз паси Кабк медавид ва тамошои ҷилваҳои ӯ мекард. Рӯзе кабк гуфт: -Эй девдидори тирарухсор, мебинамат, ки ҳамвора гирди ман мегардӣ, мақсуди ту чист? Зоғ гуфт: -Эй зебохӯи хандонрӯй бидон, ки маро хоҳиши рафтори ту дар сар афтодааст, ки аз паси ту мегардам, ки он рафторро омузам ва пеши ҳамсарони худ фахр кунам...

Сутеев В.Г. Расоме расми Хурӯсро кашид, аммо ранг кардани ӯро аз хотираш баровард. Ҳамин тавр Хурӯс ба сайру гашт баромад. Дар саҳни ҳавлӣ ҳама ба ӯ нигоҳ мекарданду механдиданд. Ҳатто чуҷаҳо ҳам. - Чаро онҳо ба ман механданд? - пурсид Хурӯс аз саг. - Охир ту бе рангу бор гашта истодаӣ, ба худат як назар кун - гуфт саг. Хурӯс ба сӯи ҳавзчае рафта, акси худро ба об диду гуфт: - Рост, саг ҳақиқатро мегӯяд ва бисёр андӯҳгин шуд. - Ғамгин нашав, - гуфт саг, - ба назди Рангҳо рав онҳо ба ту кӯмак мекунанд...