Балтай Атилла

Çулла авалхи чăваш виçисемпе ÿкерчĕк ÿкерме шутларăм. Пĕлетĕр ĕнтĕ, авалтан пирĕн нĕсĕлсем мĕн те пулин виçнĕ чухне хăйсен кĕлеткине усă курнă – утăм, хăлаç, ал лаппи, алă... Ÿкерме пуçлас умĕн эпĕ Леонардо да Винчи ÿкернĕ «Витрувианский человек» ятлă ÿкерчĕке тĕпчерĕм. Каярахпа авалхи вырăс виçисене интернетра тупрăм. Чăваш виçисене эпĕ 1982 çулта В.Д. Димитриев çырнă «Чувашский календарь и метрология» кĕнекинчен илтĕм тата Электронлă сăмахсарпа усă куртăм https://samah.chv.su/. Ÿкерчĕк варринче Улăп-паттăра ÿкерес терĕм, пирĕн халăх сăмахлăхĕ тăрăх вăл чăвашсене алăсталăха вĕрентнĕ...

В начале лета решил нарисовать рисунок, с древними чувашскими мерами длины. Как известно, в древности наши предки все мерили подручными инструментами и часто этим «инструментом» являлось наше тело – шаг, сажень, ладонь, руки… Вдохновением для меня послужил «Витрувианский человек» Леонардо да Винчи. Потом я нашел в интернете рисунок с древнерусскими мерами длины. Чувашские единицы измерения я взял из книги В.Д. Димитриева 1982 года «Чувашский календарь и метрология» и из Электронного чувашского словаря https://samah...

Ман пĕчĕкренпе пĕлес килнĕ: «Чăваш тĕнчи мĕнле-ши вăл? Тăватă кĕтеслĕ - мĕнле вăл? Унăн енĕсем тÿрĕ-ши, пĕрпек-ши? Пирĕн Асаттесем пурăннă тĕнче тата юмахра каласа панă тĕнче, вăл пĕр тĕнче-ши?» Çак ыйтусем çине хуравлас тесе Улăп çĕршывĕн карттине ÿкерес терĕм, Çуйăн Хĕветĕрĕ пухса сăвăланă «Улăп» кĕнекене алла илтĕм. Улăп эпосĕн улттăмăш юрринче Амăшĕ Чĕкеç Улăпа чăвашсем ăçтан куçса килнине каласа парать: «Тĕнче алăкĕ çумĕнче, тулă-сăртлă вырăнта, вырнаçнă тет Аслатин çурчĕ, çавăнтах ÿснĕ тет тĕлĕнмелле пысăк Юман»...

Мне с детства хотелось знать: «Чувашский мир, какой он? Четырёхугольный – это как? А его стороны ровные или обрывистые и равносторонний ли он? Мир наших праотцов из истории и мир, который описывают в сказках, это один и тот же мир?» Пытаясь ответить на эти вопросы, я решил нарисовать карту Земли Улыпа, для этого я взял в руки Чувашский народный эпос «Улып», который собрал и изложил Хведер Сюин. В шестой песне эпоса «Улып», Мать Чегесь рассказывет Улыпу откуда пришли чуваши: «Рядом со Вселенскими вратами, в гористой и холмистой местности, находится Дом Аслади, там же рос Священный Дуб»...

Чăваш халăхĕн пултаруллă ÿнерçи Виктор Бритвин вилни 40-мĕш кунĕ çитрĕ ĕнтĕ (утă 10-мĕшĕ 1955 ç. - утă 23-мĕшĕ 2023 ç.). Пĕрремĕш хут эпĕ Бритвин ÿкерчĕкĕсене 4 çулта Çуйăн Хĕветĕрĕ пухнă «Улăп» кĕнекере куртăм. Мана унăн ÿкерчĕкĕсем çав вăхăтра чăннипех тĕлĕнтерчĕç. Улăп эпоса Атте мана балкон çинче çывăрас умĕн вуланине лайăх астăватăп. Унăн иллюстрацисем питĕ чĕрĕ, çав вăхăтрах чăн-чăн пек курăнчĕç. Асамат кĕперĕ, Акар йытти, Чĕкеçпе Улăп, Улăп-паттăрпа Мерчен, ÿкерчĕксене курса «Улăп тĕнчи» чăнах та пулнине ун чухне ĕнентĕм...

Прошло 40 дней со дня смерти великого Чувашского художника Виктора Бритвина (10 июля 1955 - 23 июля 2023). Первый раз я увидел его картины в книге Хведера Сюина «Улып», когда мне было 4 года. Хорошо помню, как мне папа читал эпос «Улып», перед сном летом на балконе. В то время, для меня эти иллюстрации были настоящим открытием. Благодаря реалистичной и детализированной прорисовке иллюстраций, таких как: Мост Асамата, Чегесь и Улып, Улып-батыр и Мерчен, я поверил, что Страна Улыпа - это реальность...