🏛👑 Dərbənddə ən maraqlı və zəngin ornamentli saray kompleksi Şərqi Qafqazın ən güclü feodal hökmdarı Fəth Əli xan tərəfindən 1768-ci ildə tikilmiş - "Narın-Qala"da yerləşən Xan Sarayıdır. Xan, Dərbənd qalası "Narın-Qala"nın içərisində oyma daşla zəngin şəkildə bəzədilmiş Xan Sarayı, yardımçı tikililər, inzibati-bürokratik aparatlar, əsgərlər və ruhanilər üçün yerlərin olduğu saray kompleksini inşa etdirmişdi.
Xan sarayı iki hissədən ibarət idi, şərq fasadı şəhərə baxırdı və bu fasadın divarları qalaya birləşmişdi.
📜✍🏻 Xan sarayının daxili və xarici təsvirini P.G. Butkov tərəfindən belə verilmişdir:
“Narın-Qalada, iki mərtəbəli, bütün şəhəri əhatə edə bilən bir hündürlükdə yerləşən və yabanı daşdan tikilmiş Xan evində idim. Xan və onun bacısının yaşadığı otaqlar Qış sarayında olduğu kimi dördbucaq şəklindədir. Sarayın mərkəzində səkkizguşəli hovuz var. Şəhərə baxan hissədə bütün evin üstündə qala divarlarının davamı olan qalereya hazırlanır; sağda, solda və qalereya ilə üzbəüzdə açıq hava amfiteatrının otaqları var, burada da, sarayın içəridəki otaqlarındakı kimi divarlar rəsmlərlə bəzədilmişdir. Bu şəkillərə - fillər üzərində olan asiyalı sərkərdənin döyüş epizodu, eşq tarixçələri, ov səhnələri - maralları qılıncla öldürən atlılar və digərləri aiddir. Sarayın tavanları, tavan çiçək dizaynları ilə bəzədilib. Qapının yan tərəflərindəki amfiteatrlardan tutmuş, Xan bacısının bir otağı istisna olmaqla, bütün otaqların divarları sırf suvaqlıdır (sarayın xarici hissə nəzərdə tutulur). Sarayın otaqlarında çoxlu kiçik güzgülər və başqa bəzək əşyaları var idi... Otaqların pəncərələri göy qurşağının ən füsunkar mənzərəsi kimi görünən, xüsusən də günəş öz şüalarını içəriyə atanda möhtəşəm görünüş yaradan kiçik rəngarəng şəbəkələrdən hazırlanmışdır. Bu şüşəli pəncərələr yalnız şəhərə baxır, lakin daxili pəncərələr şüşəsizdir, pərdə və ya taxta oyma tiplidir. Bunun səbəbi buranın çox soyuq və rütubətli havasının olmamasıdır."
📌 1789-cu ildə Fəth Əli xanın ölümündən sonra Dərbənd Xan sarayı əvvəlki gözəlliyi və əzəmətindən uzaq düşdü. 1806-cı ildə Dərbənd Rusiyaya birləşdirildikdən sonra qalada rus qarnizonu yerləşdirildi. Xan sarayı və qaladakı digər tikililər əsgərlər üçün kazarma rolunu oynayırdı. Xan sarayının rus qarnizonunun ehtiyacları üçün yenidən qurulması zamanı divarların əksəriyyəti sökülərək yenidən tikildi və sarayın yalnız bir mühüm fraqmenti qorunub saxlanıldı. Bu sarayın əsas giriş hissəsidir və hazırda sənətkarlıq yarmarkası kimi istifadə olunur. Burada gümüş, bıçaq, zərgərlik və suvenir əşyaları sərgilənir və satılır. Yerli sənətkarlar burada öz mallarını təqdim edir və ustad dərsləri keçirlər.
#Dərbənd #XanlardanXatirələr | @QubaKhanate ☑️