ХІІІ ғасырға дейін Моңғолия даласында бірнеше тайпалық мемлекеттер өмір сүрген. Оның біразы үлкен болса, біразы кішкентай болды. Кейбір тарихшылар бұл мемлекеттерді толыққанды мемлекет деп қабылдамай, мемлекеттік нышаны бар тайпалық бірлестік деп қабылдайды. Бірақ ХІІІ ғасырда жазылған Қытай және моңғол деректерінде Моңғолия даласындағы тайпалық бірлестіктерді мемлекет деп атап қабылдайды.
Моңғолия даласын мекендеген Татар, меркіт, найман, керейт, жалайыр, моңғол тайпаларының ішінде Найман, керейіт, жалайырларда мемлекеттілік белгілері болды. Әсіресе Наймандар мен керейіттерде. Ал Жалайырлар Жамұқа гурханның басшылығымен өздері құрған мемлекетті тұрақтандыра алмады. Найман мен Керейттердің мемлекеттілігі ұзақ созылды. Әрине, олар өз кезегінде көрші мемлекеттерге бағыныштылыққа түсіп отырды. 1125 жылы Керейттер, наймандар көршілес Қытай мемлекеттерімен бірігіп Ляо қидан мемлекетін талқандады.
1204 жылы Наймандар Шыңғыс ханнан жеңіліс тауып, Жетісуда - Күшілік ханның басшылығымен Қарақытайлықтарды бағындырып, Екінші Найман хандығын құруға талпынды.
Шыңғыс хан өз кезегінде - Керейт ханынан тәлім алған.
Моңғолдар астанасы Қарақорым қаласын керейіттерден еншілеп қалды.
Моңғолдар жазу-сызуды наймандардан алды.
Шыңғыс ханның басшылығымен моңғоладар - Найман, Керейт, жалайырларды бағындырғанымен олар тарих сахнасынан жоғалып кеткен жоқ.
Жалайырлар - Моңғол империясына қолдау көрсете отырып, Солтүстік-Шығыс Қытайды бағындыруға көмектесті.
Қытайда моңғолдардың Юань империясы құрылған кезде - Наймандар, Керейттер, Жалайырлар осы мемлекетке қызмет етті.
Хайдуға еріп, Таяу Шығысты бағындыруға көмектескен Жалайырлар - Иранда өз мемлекетін құрды.
Найман, Керейіт, Жалайыр тайпалары - Орталық Азиядағы қазақ, моңғол, қырғыз қалыптасуына көмектесті. Еуропадағы Қырым татарлары мен Еділ бойындағы қалмақтар құрамында да керейіттер бар
Сурет ғаламтордан алынды