9 Ocak 2025 tarihinde Ukrayna Verkhovna Rada’sı, Çerkeslerin kendi kaderini tayin etme hakkını ve 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu tarafından onlara karşı işlenen soykırımı tanıdı. Böylece Ukrayna, “Çerkes meselesini” siyasi amaçlarla kullanma yolunda Gürcistan’dan sonra ikinci ülke oldu.
Bu, Ukrayna siyaset sahnesinde bu konunun gündeme getirilmesine yönelik ilk girişim değil. Daha 2014 yılında, Verkhovna Rada’ya benzer bir karar tasarısı sunulmuştu; ancak bu tasarı daha sonra geri çekilmiş ve Rusya’daki Adıge toplumunda büyük bir öfke dalgasına yol açmıştı. O dönem kamuoyu, tüm Adıge halkı adına Ukrayna liderliğine hitap edenlerin Adigey’den üç kişi, İsrail vatandaşı bir kişi ve Dağıstan’da yaşayan bir kişi olduğunu öğrenince şaşkınlık yaşamıştı. Uzmanlar ve kamuoyu önderleri, Kafkas Savaşı döneminin karmaşık ve trajik süreçlerinin farklı güçler tarafından manipüle edilip siyasi bir oyun haline getirilmemesi gerektiğini o dönemde sıklıkla dile getirmişti.
Bu konunun yeniden gündeme gelmesi, Verkhovna Rada’da 10 milletvekilinden oluşan “Özgür Kafkasya” adlı parlamentolar arası bir grubun kurucusu olan Alexey Goncharenko’nun* girişimiyle oldu (*Rusya Mali İzleme Servisi tarafından teröristler ve aşırılıkçılar listesine alınmıştır). Goncharenko, yıllardır Kuzey Kafkasya’da ayrılıkçı ve açıkça aşırılıkçı fikirleri körüklemekte, Batılı fonların desteğiyle çeşitli sivil toplum kuruluşları oluşturan kişilerle iş birliği yaparak Avrupa ülkelerinde forumlar düzenlemekte ve bölgede istikrarı bozmayı hedefleyen bildiriler yayımlamaktadır.
Aslında Ukrayna yönetimi, 2011 yılında benzer bir kararı kabul eden Gürcistan yönetiminin izinden gitmiştir. Ancak o dönemde Gürcistan parlamentosunun muhalefet milletvekilleri bu oylamayı boykot etmişti. Birçoğu, bunun erken ve yanlış bir karar olduğunu, Rusya üzerinde baskı kurmak için hiçbir etkisi olmayacağını ifade etmişti. Nitekim öyle de oldu. Günümüzde ise Gürcistan’da, Batılı fonlarla finanse edilen ve “Çerkes meselesi”yle ilgilenen sivil toplum kuruluşları da dahil olmak üzere çeşitli organizasyonların faaliyetlerini sona erdiren gelişmeler yaşanmaktadır.
Verkhovna Rada’da bu konuda tam bir fikir birliği sağlanmış olması dikkat çekicidir. Bu durum, “Çerkes meselesi”nin Ukrayna milletvekilleri için Ukrayna devleti, halkı ve orada yaşanan süreçlerden daha önemli hale geldiğini göstermektedir. Ancak bu, Çerkeslerin geçmişi, bugünü ve geleceğinin onlar için hiçbir değer taşımadığını açıkça ortaya koymaktadır. Amaç sadece bir bilgi gündemi yaratmak, Rusya’da yaşayan Çerkesleri kışkırtmaya çalışmak ve diaspora Çerkeslerini güzel sloganlarla kendi taraflarına çekmeye çalışmaktır.
Rusya’da yaşayan Çerkeslerin, dil, kültür ve tarihi hafızalarının korunması açısından yasal olarak en çok korunan topluluk olması dikkat çekicidir. Rusya’da tüm eğitim seviyelerinde Çerkeslerin tarih ve kültürü, Kafkas Savaşı dönemi de dahil olmak üzere öğretilmektedir. Ana diller okutulmakta, yerel dillerde çeşitli yayınlar çıkarılmakta ve ulusal tiyatrolar ile sanat toplulukları faaliyet göstermektedir.
Buna karşılık, diasporadaki durum her geçen yıl daha da zorlaşmaktadır. Uluslararası Çerkes Derneği gibi sivil toplum kuruluşları, diaspora Çerkesleri için dil kursları, çocuklar için yaz kampları düzenleme ve geri dönüş süreçleri de dahil olmak üzere çeşitli insani projeler gerçekleştirerek çok şey yapmaktadır.
Sonuç olarak, bu karar tasarısında yer alan ifadelerin gerçeklikle hiçbir ilgisi yoktur. Tasarının amacı, Çerkeslere yardım etmek değil; aksine, bölünme yaratmak, farklılıkları körüklemek ve hem Rusya’daki hem de diasporadaki geniş Çerkes topluluğu içinde bir iç çatışma yaratmaktır. Bu meselede tek kazanan, bu kararı “toplum önderleri” aracılığıyla manipüle etmeye ve toplumda kargaşa yaratmaya çalışacak olan Ukrayna hükümeti olacaktır.