Май аен Җиңү көненнән башка күз алдына китерү мөмкин түгел. Безнең илдәге һәр төбәктә, һәр гаиләдә Бөек Ватан сугышы яралары әле һаман сызлыйдыр. Минем буын инде ул вакыйгаларга сугыш елларында үскән әби-бабайлары күзлегеннән дә карыйдыр. Әтисез үткән бала чак истәлекләре аларның картлык көннәрендә дә тормышка бер төрле үпкәләү кебек килеп чыга иде. Кайберләре бит хәбәрсез югалган әтиләрен көтеп, әле сугыштан соң да күп еллар олы юлларга чыгып һәр солдат сынында үз әтисен күрергә өметләнгән... Әмма кайтмаганнар.
Бала күңеле ярасыннан тыш, ирсез калган хатыннар сагышы, һәм бигрәктә баласын югалткан әниләр кайгысы бар бит әле.
Соңгы елларда сугыш кырларында ятып калган солдатлар белән беррәттән тыл халкын искә алуга да бераз игътибар бирелә. Авыл җирендә шул сугыш елларында эшләүче апаларга, үсмер балаларга багышланган һәйкәлләр күренә башлады. Бөек Ватан сугышы тарихы буенча яңа музейлар ачырга да планнар бар. Мәсәлән, пандемияга кадәр Мамадыш шәһәрендә Әнигә багышланган музей планлаштырыла иде.
Бу Әни музееның төп прообразы – Фатыха Әхмәдиева. Ул Мамадыш районының Урта Кирмән авылында яшәгән. 8 ул һәм 1 кыз әнисе. Иң олы улы Исмәгил Гражданнар сугышында һәләк була, кызы Сәлимә дә бик яшь килеш үлә. Бөек Ватан сугышы башлангач, Фатыха апа гаиләсеннән бербер артлы фронтка җиде кеше китә. Тракторист булып эшләгән Мохтасим улының льготасы да (бронь) була, ләкин барча халык кайгыга калганда, ничек тылда түзеп ятмак кирәк? Ул сугышка барам дип әллә ничә кат военкоматка килә, 4 нче кат сорап баргач кына, аны доброволец итеп җибәрәләр. 1941 елның көзеннән инде бу гаиләгә похоронкалар килә башлый. Мохтасим дә һәләк була.
Әтиләре Фаттах абзый бу кайгылардан үзе дә бик тиздән гүр иясенә әйләнә. Ә әни кеше кече улын – Әгмалетдинны – фронттан көтә, ул исән-имен кайтыр дип өметләнә. Әммә аның гомре дә бу котычкыч сугышта өзелә. Соңгы улының үлем хәбәрен алгач, әни йөрәге инде түзми – 1945 елның декабрендә ул бакыйлыкка күчә.
1997 елда Мамадышта Фатыха Әхмәдиева хөрмәтенә һәйкәл куелган иде (скульптор А. Әбдрашитов), соңгы елларда аны яңарту идеясы да бар.
Татарстан өчен Фатыха Әхмәдиева язмышы – уникаль күренеш. Әммә Россияның башка төбәкләрендә дә, шулай ук татар авылларында күп баласын сугышка озаткан әниләр булган. Шуларның берсе – күрше Башкортостанның Бүздәк районындагы Кәпәй-Кобау авылы белән бәйле.
1995 елда бу авылда Майкамал Латыпова (1878-1953) исемле татар хатынына һәйкәл куела. Бу Бөек Ватан сугышына сигез улын озаткан Әни батырлыгы алдында баш ию, әлбәттә. Кәпәйнең мәктәп ихатасында тора ул һәйкәл. Майкамал апа – ун бала әнисе: 8 ул һәм 2 кыз үстерә. Аның бу сугышта сигез улы да катнаша: Мөхәмәтша, Мөхәмәтзакир, Мөхәмәтсафа, Гайнелгилим, Фатхелгилим, Кәнзилгилим, Кәшбилгилим, Мөхәмәтҗан. Алты улы яу кырларында ятып кала, сугыш корбаннары.
Бәхеткә каршы, ике улы кире әйләнеп кайта. Майкамал апаның оныклары да була. Бәлки, балаларының дәвамына карап гомерлеккә кайгыга калган әни йөрәге бераз юаныч тапкандыр.
Май аенда салкын җилләр килеп чыкса да, кояш барыбер ныграк җылытыр дип ышангандыр...