Муаллиф: Нуриддин ИСМОИЛОВ
(Еттинчи қисм)
Қиз турган жойидан сўл тарафга бироз жилиб, сўнг Арзунинг икки қоши ўртасига тирсаги билан зарба берганини биров кўрди, биров кўрмади. Арзунинг эса бир неча сония кўз олди қоронғилашди. Пешонасини ушлади. Мастлардай тебранди. Арслон мисол бошини силтади. Сўнг қизга юзланиб:
— Итдан тарқаган! — дея баланд овозда рус тилини тил бўлганига пушаймон ейиш даражасида бузиб сўкинди. — Қиз бола деб авайлагандим! Менга қўл кўтарадиган сенмисан ҳали?
У қолган гапларини айтишга улгурмади. Зеро, Юлдуз бировнинг сўкканини ҳеч қачон ҳазм қилолмасди. Яшин тезлигида сакраб, Арзунинг қулоқлари орқасига иккала кафти билан шунақанги зарба бердики, косасидан отилиб чиқиб кетгудек олайган кўзлари жуда оз сония бақрайган Арзу орқаси билан ерга гурсиллаб йиқилди. Юлдузнинг уришни шунчалик мукаммал ўзлаштириб олганини Арзунинг одамлари тугул унинг ўз йигитлари ҳам умрларида кўрмаган эдилар. Улар ҳайратдан бақа бўлиб қолишди.
— Қиз боладан енгилган йигит бизга ҳеч қачон бош бўлолмайди, — деди бошқаларига нисбатан узун, елкалари кенг, мўйловли йигит. Айнан у шериги Арзуга ёрдам бермоқчи бўлганида тўхтатганди. — Шарманда бўлдик. Қизгина, сен ютдинг. Фақат Арзуни берасан. Қолган ишни ўзимиз бажарамиз.
У бир-бир босиб хириллаб ётган Арзунинг тепасига келди. Хўжайинига бироз қараб турди-да:
— Ҳаётда сенинг ризқинг қийилди, лекин бизники эмас. Шаҳар аввалгидай ўзимизники бўлиб қолаверади. Вақтинчага савдони топшириб турамиз, — деди ва ёнидан пичоқ чиқариб энгашди-да, Арзунинг томоқ томирларини кесиб юборди.
— Томошани бошқа ерда кўрсатсанг ҳам бўлаверарди. Кўзимиз учиб тургани йўқ эди томошангни кўришга, — деди унга ғазаб билан Юлдуз.
— Икки вагон, — деди йигит бармоқларини кўрсатиб, — икки вагон сотишингга рухсат. Бошқасига умид қилма.
Шундай дея у нафас олишдан тўхтаган Арзунинг оёғидан ушлаб судради. Дарров унга шериклари ёрдамга келишди.
Зўравонлар дарвозадан чиқиб кетишгач, Юлдуз бирдан иккала кафти билан юзини бекитиб йиғлаб юборди. Кўкраги силтаниб ўксиб-ўксиб йиғлади. Уни тезда юпатишга бировнинг ҳадди сиғмади. Йиғининг маънисини тушунмаган эркаклар ҳайрон бўлиб қараб тураверишди.
— Бўлди, — деб унинг ёнига келди орадан бироз ўтгач Жамол, — сен ютдинг-ку, хурсанд бўлишинг керак.
Юлдуз бирдан йиғидан тўхтади, юзидан кафтини олди. Шунда ҳамма кўрдики, унинг кўзлари қизариб кетган эди.
— Мен, — деди қиз лаблари титраб, — қотил эмасман. Савдогарман. Ўлдириш ниятим йўқ эди!
— Сен ўлдирмадинг, ўзлари ўлдиришди, — дея унга таскин бермоқчи бўлди Жамол.
— Йўқ, бу ерда ўлдирмасликлари лозим эди... Агар мен уни чалажон қилиб қўймаганимда, ўлдиролмасди... Сизлар нега қараб турдинглар, мени қон кўрсин дедингларми?! Кечаси билан ухлаёлмай чиқсин дедингларми?! Нега латтага ўхшаб... Уфф!
У деворга суянди. Узун киприклари қовоқларини ёпди. Чуқур-чуқур нафас олди.
— Икки вагон... икки вагон, — деди бироздан сўнг кўзларини очмай, — бошқасига рухсат йўқ эмиш, кўрамиз.
Йигитларнинг унга нисбатан ишончи икки ҳисса ошган эди. Биргина Шоҳруҳ таажжубда. У ҳамон бу тўдага нега қўшилдим дея бош қотириш билан овора эди. Бир хаёл, йўлини қилиб жуфтакни ростлаб қолиш бўлса, иккинчи томондан кетгиси йўқ. Юлдузга нисбатан кўнглида аллақандай иштиёқми, ҳавасми ёки бутунлай бошқа нарсами уйғонгандики, уни аста-секин ўзига чирмаб ўрарди.
Юк туширилиб бозорларга жўнатилди. Аллақаердан Петка ҳам етиб келди. Қизнинг атрофида айланиб-ўргилди, хушомадлар қилди. Аммо Юлдуз у пайдо бўлиши билан қандай тунд қиёфага кирган бўлса, кетгунича ўзгармади. Агар бир-икки марта Петкани жеркиб берганини ҳисобга олмаганда, саволларига жавоб ҳам бермади. Ноилож қолган йигит машинасига ўтирди-да кетди.
— Жамол ака, — деди Юлдуз у кетганидан кейин, — падар лаънатининг оёғини қирқиш керак. Бориб анави соқолтойларнинг орқасини ялаб юраверсин. Умуман бизникиларга аралашмасин. Бирорта дўконигаям мол берманглар.
Юлдуз айни бозор учун керакли мева олиб келгани ўша куниёқ билинди. Эртасига тушга яқин эса икки вагон мевадан бир килосиям қолмади. Ҳаммаси сотилиб кетди. Мўлжалидан икки баробар кўп даромад қилган қизнинг барибир чиройи очилмади. Уни нимадир сиқар, ичидагини бировга айтолмас, биргина ўзи азобланиб юраверарди. Унинг ўзгариб қолганини ҳамма сезган эди, лекин биров ҳадди сиғиб сўролмасди.
— Балки, — деди эртасига кечки пайт Жамол, — молга бориб келармиз.
— Шундай қилишимиз керак, — дея унинг гапини тасдиқлади Юлдуз. — Қўрқди, бошқа мол олиб келолмайди, деб ўйлашади. Лекин мен боролмайман. Ўйлаб қарасам, авваллари молни сотганимдан кейин кетаверибман-у, ўрнимга бошқалар келиб ўрнашиб олаверибди. Бунинг натижасида бошқа бозор қидириб Россияда изғийверибман. Энди бошқача йўл тутаман. Сизлар молни етказиб келгунларингча жой тайёрлаб қўяман. Мен билан Бек, Шоҳруҳ қолади.
Жамол унинг гапини ҳар доимгидай маъқул топди. Бир кунлик дам олишдан кейин самолётда бошқа йигитлар билан бирга учиб кетди.
Даставвал, ишни нимадан бошлашни билмаган қиз, анча иккиланиб юрди. Кейин ижарага шаҳар ташқарисидан эмас, ичкарисидан уй топиш кераклиги хаёлига келди. Лекин тезда у истаган бошпана топила қолмади. Бири ҳаддан зиёд бўлса, бошқасида яшашнинг мутлақо иложи йўқ, сувоқлари кўчган, умрбод биров яшамагандай, деворларининг сувоқлари кўчиб кетган, исқирт. Уй эгасининг айтишига қараганда эса, бир ҳафтагина бурун ижарачилари уйларига кетган. “Одам тугул, ҳайвон ҳам бу ерда турмаса керак”, деди унга жавобан Юлдуз.
Ниҳоят, учинчи куни топилди ўша бошпана. Хоналари учта, ҳамма жиҳозлари бор. Пули ҳам унчалик қиммат эмас (тўғри, ҳар қандай нархи баланд ижара уйда яшашга Юлдузнинг бемалол қурби етарди, аммо у пулни тежашни яхши кўрарди. Бунинг устига, унинг оғриқли, ёлғиз ўзигагина тегишли муаммоси бор эдики, қуйида ўрни келганда, албатта, тўхталиб ўтамиз).
Гарчи ўзларининг машиналари бор бўлса-да, улар кўпинча пиёда юришарди. Юлдузнинг нияти фақат уй қидириш эмас, балки, Арзунинг йигитларини учратиб қолиш ва уларни кузатиш лозим эди. У шу сабабдан ҳам юкка Жамолни жўнатганди. Аммо нияти амалга ошмади. Марҳум Арзунинг бирорта ҳам одамини учратмади. Эҳтимол, кўрган, учратгандир ҳам. Лекин унинг йигитларини танимаганлиги боис, эътиборидан четда қолган.
Шоҳруҳ балконга чиқди, атрофни кузатган бўлди, шу маҳал кутилмаганда рўпарасидаги кўп қаватли уйнинг кириш йўлагида турган беш-олти одамга кўзи тушди. Иягига қўлини тираб, шунчаки, ҳеч бир хаёлга берилмай, алланимани тортишаётганларга қараб турар экан, ораларидан биттаси кўзига иссиқ кўриниб кетди. “Ким экан?” — деган хаёлда бутун эътиборини унга қаратди. Бир неча сониядан кейин таниди. Ва шу заҳоти балкондан узоқлашди.
— Юлдуз, — деди қизнинг ётоқхонаси ёнига бориб.
— Нима гап? — дея овоз берди қиз ичкаридан.
— Зарур иш бор.
— Ҳозир.
Ичкарида каравотнинг ғичирлагани эшитилди ва озгина вақт ўтиб:
— Кираверинг, — деди қиз.
Тунги кўйлакда Юлдуз жуда ўзгача бўлиб кетганди. Гарчи у елкасига кўк шойидан тикилган халат ташлаб олган бўлса-да, қоп-қора сочларини ёйиб олган, кўкрагининг маълум қисми очиқлиги, пардадан ўтаётган хира қуёш нури уни ўта мафтункор қилиб юборган эди.
Шоҳруҳ дарров кўзини олиб қочди. Бир зум нима мақсадда кирганини ҳам унутди.
— Тинчликми? — сўради йигитдан садо чиқавермагач ҳайрон бўлган Юлдуз.
— Қаршимиздаги домда таниш болалар юришибди, — деди Шоҳруҳ нигоҳини деворга тикиб.
— Қайси болалар?
— Биз билан уришгани боришувди-ку, базага...
— Йўғ-э, — деди Юлдуз ва Шоҳруҳни ёнлаб ўтди-да, тез-тез юриб балконга чиқди.
Бу пайтда тўпланиб турганлар бирма-бир тарқалишаётганди. Қиз қанчалик синчиклаб уларга термилмасин, бирортасини ҳам таниёлмади. Лекин шакл-шамойиллари марҳум Арзуга яқинлигини билдириб турарди.
— Шоҳруҳ, — деди Юлдуз ўзини четга олиб, ортига бурилар экан, — кузатиш керак. Сизга ишонсам бўладими?
Вагонда қиз ўзидан бироз нарида ухлаган бўлса-да, унга кўпда эътибор қилмаганди Шоҳруҳ. Бунинг устига, қиз сира ечинмади. Аслида ана шу ҳолида ҳам ҳар қандай эркакнинг юрагини ўйнатиб юборишга қодир эди. Аммо тунги кўйлак қизни бутунлай бошқача кўрсатиб юборди. Шоҳруҳ сеҳрлангандай эди. Қизнинг мурожаатидан уйғониб кетди гўё.
— Ишон... Нега ишонмайсиз? — сўради Юлдузга термилиб.
— Ишонишга ишонаман. Лекин жуда нозик масала бу...
— Қайси? — сўради ҳайрон бўлган Шоҳруҳ.
Юлдуз мийиғида кулди. Кўкрагининг очиқ қисмини халати билан бекитди. Сўнг бирдан юзи жиддий тортди.
— Уйқусираманг. Анавилар ўша ерда тўда бўлишибдими, демак, кимдир биз билан қўшни. Кузатиш зарур. Арзунинг йигитининг гаплари эсингиздадир... Эплайсизми?
— Уриниб кўраман.
— Уриниб кўриш кетмайди. Агар уларнинг орқасидан юрганингизни сезиб қолишса, ҳамма ишимиз расво бўлади. Уддалайсизми-йўқми, шуни айтинг менга.
— Хотиржам бўлинг.
— Раҳмат, — деди Юлдуз ва бир-бир босиб унинг ёнига келди-да, юзидан ўпиб кетди, айни чоғда Шоҳруҳнинг юзига қизнинг ифори урилиб, йигит шўрликни бир неча сонияга маст қилди.
Юраги безовта ураётган Шоҳруҳ дам ололмасди. Фақатгина юриб турса, бирон иш билан машғул бўлса ички ҳаяжони босиларди. Қолаверса, қизнинг истагини тезроқ бажаргиси келаётганди. Бунинг учун у энди ҳеч нарсадан қайтмайдиган ҳолга келганди.
У пишиллаб ухлаётган Бекнинг ёнига борди. Турткилаб уйғотди.
— Нима дейсан? — сўради Бек кўзини ярим очиб.
— Сигарета бер, — деди Шоҳруҳ.
— Чўнтагимдан олавер, — деб Бек девор тарафга ўгирилиб уйқусини давом этказди.
Шоҳруҳ тамакини қутиси билан олди-да, ташқарига йўналди. Ташқари эшик ёнида тўхтади. Бироз ўйланиб турганидан кейин ортига бурилди-да, Юлдузнинг хонаси ёнига борди.
— Кетаяпман, — деди.
Афтидан, қиз шундоққина эшик ортида турган шекилли, дарров кўриниш берди.
— Омад тилайман, — деди эшикни қучиб тураркан жилмайиб.
Шоҳруҳ юрагининг бир парчасини унда қолдириб, зиналарнинг иккитасини бир ҳатлашда босиб ўтиб, зумда пастда пайдо бўлди. Кейин бирдан тўхтади. Ишни нимадан бошлашини ўйлаб ҳам кўрмаган эди, бўшашди. Хаёлида ваъдасининг устидан чиқолмайдигандай туйилди. Чўнтагига қўлини тиққан эди, Бекдан олган сигарета илашди. Қутини беихтиёр айлантириб кўрар экан, йўлакка кираверишдаги ўриндиққа ўтирди. Кейин ўзига-ўзи гапиргандай: “Шу ердан кузатаман”, деди.
Орадан икки соатлар чамаси ўтгач, кутилган жойга машина келиб тўхтади. Икки киши тушди. Биттасининг бурни узунлигини у ўтирган жойида билди; ҳам қора сочу қора мўйлов, иккинчиси — сариқ. Улар йўлакка кириб кетишлари билан, Шоҳруҳ шу томонга юрди. Учинчи қаватнинг сўл тарафидаги эшик унинг диққатини тортди. Бироқ бу эшик ёнида бир сония бўлсин тўхтай олмади. Чунки унинг тепасига видеокамера ўрнатилган эди. Даставвал, ўшанга кўзи тушди. Зийрак тортди. Кўз қиринигина эшикка ташлаб юқорига чиқиб кетди. Бешинчи билан тўртинчи қават орасидаги зинада тўхтади. Йигирма дақиқадан мўлроқ вақт ўтди. Шундан сўнггина шубҳали эшик очилиб, икки киши чиқди. Улар ўз она тилларида гаплашишарди. Суҳбат асабий оҳангда эди.
Шоҳруҳ қайтиб борганида, Юлдуз ошхонада чой ичиб ўтирарди. Худди Шоҳруҳ шунчаки кўчага чиқиб қайтди-ю, уни кутиб олиш аҳамиятсиздай. Бир муддат қизга термилиб турган йигит секин ўзига ажратилган хона томон кетаётганида, уни Юлдуз тўхтатди.
— Нега ҳеч нарса айтмадингиз? — деди қиз киприклари пирпираб.
— Бу туришингизда, айтишим шартмасдир деб ўйладим, — жавоб қилди Шоҳруҳ.
— Кечирасиз, хаёлга берилиб кетибман. Келинг, манави ерга ўтиринг, — деб у рўпарасидаги стулни кўрсатди.
Шоҳруҳ гапни ортиқ чўзиб ўтиргиси келмади.
— Ҳақиқатан ҳам, улар биз қидирган одамлар, эшигининг тепасига камера ўрнатиб қўйибди. Тилиям шу. Менимча, улар билан олишишга кучимиз етмаса керак. Ўйлаганимиздан анча кўпга ўхшайди. Кейин, кўп жойни аллақачон эгаллаб олишганга ўхшайди.
— Олишмасак, бу ерлардан кетганимиз маъқул. Лекин шунчаки бошимизни эгиб орқамизга қайтадиган бўлсак, яхшиси, уйимизга бориб ўтирайлик, шундайми?.. Ҳали мен сизга биз томондан келганларнинг нима ишлар қилишаётганини кўрсатаман. Агар ортга қайтсак, уларнинг кўпчилиги уйларини қайтиб кўришмайди.
Юлдуз гапираётганида қизариб кетди. Ҳатто кўзига ёш ҳам келди. Мана шундай пайтда унинг ожизалиги бўй кўрсатиб қўяр эди. Аммо ундаги ички номаълум куч ожизалигига зўрлик қиларди-ю, бироқ кўзидаги ёшни тўхтата олмасди.
Шу ерда уларнинг суҳбати узилди. Эшик қўнғироғи чалиниб қолди. Йигит билан қиз бир-бирига қаради. Иккисининг-да нигоҳида бесаранжомлик бор эди.
— Ким бўлиши мумкин? — сўради Юлдуз.
Шоҳруҳ елка қисди ва ўрнидан туриб бориб эшикни очди-ю, қотиб қолди. Рўпарасида бундан бор-йўғи ярим соатча аввал кўрган сариқ киши билан бурни узун мўйловли турарди. Йигитнинг ичидан бир нима чирт этиб узилди.
* * *
Раъно столда ҳам ўзини тутиб туролмади. Боши айланиб бир томонга оғиб кетаверди.
Онасининг аҳволи тобора ёмонлашаётганини кўрган қизлар чувиллаб қолишди: бири дод-вой солди, иккинчиси қўшниникига югурди. Катта қизи қўнғироқ қилиб “тез ёрдам” чақирди.
— Қон босими ошиб кетибди, — деди ярим соатлардан кейин етиб келган доктор, — битта укол қилишимиз керак.
Шифокор гўёки қизлардан розилик сўраётгандек гапирарди-ю, аммо ўзи аллақачон шприцга дорини тортиб бўлганди.
Раъно дори таъсиридан бироз ўзига келди, лекин ҳали-ҳануз дилхиралиги тарқамаганди. Шу боисдан юзи қизарганча қолаверди.
— Ўн саккиз минг, — деди доктор ишини битириб бўлгач.
Кўзини юмиб, энди-энди бир текис нафас ола бошлаган Раъно ялт этиб унга қаради.
— Хусусий клиникадан келганмиз, бизда укол пулли, — дея изоҳ берди беморнинг нима демоқчилигини кўзларидан англаган шифокор.
Пулнинг жойини Раъно ҳам, қизлар ҳам билишарди. Аммо бирортаси тегинишга журъат қилолмасди. Чунки Ғайбулло пулларини атай очиқда қолдириб, болалари ва хотинини синар, хуллас, жанжал чиқаришга сабаб қидирарди. Лекин шу пайтгача унинг нияти амалга ошмаган эди.
— Бериб юбор, — деди Раъно ва кўзларини юмди.
Доктор кетди. Унинг эса йиғлагиси келди. Қизига врач сўраган пулни бериб юборишини айтди-ю, лекин ўзи ичидан зил кетди. Қўрқди. “Пул олганимни эрим билиб қолса, нима қиламан?” — деган ўй яшин тезлигида хаёлидан ўтганди. Кейин хўрлиги келди: “Ўн саккиз мингга арзимайманми? Шунча йиллик умримни бахшида қилганим шунча пулга етмайдими? Йўқ, бўлди, бу ёғига чидамайман. Ҳар қандай аёл ҳам ундан ғурурлироқ, уялмай-нетмай, йўқ жойдан устимдан мағзава тўкибди, шу қилганига қайтиб келсин, яхшилаб гаплашиб қўяман”, дея ўйлади у ҳамда юзидаги кўз ёшини артди-да, қизини ёнига чақириб, димлама қилишни, гўштдан мўл-кўл ишлатишни буюрди. Сўнг ўртанча қизини чақириб, ул-бул сотиб олгани дўконга юборди.
Раънонинг қон босими жойига тушиб, қизлари билан энди овқатлана бошлаганда, Ғайбулло кириб келди. Роса ҳолсизланган, ранги докадек оқарганди. У дастурхон устидаги егуликлару буғи чиқиб турган димламани кўриб жон-пони чиқиб кетди.
— Нима бу?! — дея бақирди кўзи олайиб.
— Буниси фанта, буниси кола, буниси помидор, бодринг, кўкатлар, димлама... — дея Раъно дастурхон устидагиларни кўрсата кетди.
— Ким? Ким олиб келди? Қайси ўйнашинг?! — чийиллади Ғайбулло.
— Агар сиз ўйнашим бўлсангиз, демак, сиз пулини олиб келгансиз, пул бўлганидан кейин дўконга чиқиб келиш ҳам иш бўптими?!
— Ни-ма?! Нима дединг? Ҳали сен манжалақи, бели оғримаган менинг пешона теримни ҳавога совураяпсанми?! — дея Ғайбулло ғазабдан тез-тез нафас олиб хотинига яқинлаша бошлади.
— Болаларингнинг, менинг еганим ҳавога совуриш бўлдими ҳали? — деб Раъно ўрнидан турди-да, “Фанта” идишини қўлига олди. Айни чоғда қизлар ҳам қўлларига илинган нарсалар билан қуролланишди.
Ғайбулло тўхтади. Бир хотинига, бир қизларига қаради.
— Ҳаммаларинг тил бириктириб мени урмоқчимисизлар?! Бировингга эр, бошқаларингга ота бўлсам...
— Эй, — дея мийиғида кулди Раъно, худди шу маҳал унинг лабидаги яра таранглашганидан ёрилди, қон сизиб чиқди, — ҳали сиз эрми, отами?.. Билмаган эканман. Хотин, бола сизга уриш, хор-зор қилиш, устидан туҳмат қилиш учун керакми?! Бизнинг ҳайвондан фарқимиз қолмади-ку, инсофсиз!
— Мен сизларни боқаяпман-ку!..
— Боқаяпман?! — Раъно аста-секин унга яқинлаша бошлади. — Заҳар биланми?!
Ғайбулло орқасига тисарилди. Милиционер унинг юрагини олиб қўйганди. Энди у куни кеча ўзи роса калтаклаган хотинидан қўрқаётганди.
— Биз... Биз яхши яшаётгандик, шу шумқадам Шоҳруҳ ҳамма ёқни жанжалхонага айлантириб кетди.
— Шоҳруҳ?! Уятсиз, қандай тилингиз борди шундай дейишга? Унинг ўрнига бошқа акаларим бўлганда, осишарди!
Дағдаға Ғайбуллони бутунлай довдиратиб қўйди. У аста-секин орқасига тисарилаверди. Унинг қўрқаётгани Раънонинг кучига куч қўшди. Латта, туҳматчи, хотинчалиш эрининг бошига “Фанта” идиши билан шунақанги ургиси келаётгандики, ўзини зўрға тутиб турарди. У турмушга чиққандан бери эрининг гарчи овози ингичка, қилиқлари хотинларникига ўхшаса-да, бошига кўтарди, улуғлади. Ҳеч қачон бировга нолимади. Энди эса унинг сабр косаси тўлганди. У ҳатто аёл кишидан қўрқаётган Ғайбуллодан жирканди ҳам.
— Йўқол! — деди умрида илк маротаба эрини сенсираб. — Уйимдан қорангни ўчир!
— Сени... Сенинг уйинг... уйни... уйни, — дея довдирай бошлади Ғайбулло, — менинг ойим совға қилганди-ку?
У хотинининг баттар жаҳли чиқиб кетмаслиги учун мумкин қадар юмшоқ гапиришга уринар, аммо бу билан Раънонинг баттар ғашини келтираётганини сезмаётганди.
Агар Раъно яна икки қадам босса, Ғайбуллога жуда яқин келиб қолади. Қўлидаги идиш билан бир урса, бечора эркакнинг танаси оғрийди. “Шошма, — хаёлидан ўтказди у, — куни кеча роса дўппослагандим. Қаршилик кўрсатолмаганди. Башарасига бир мушт туширсам, ўзи билан ўзи бўлиб қолади. Кейин яхшилаб таъзирини бериб қўяман”.
Шундай қилди ҳам. Бироқ Раъно ўзи билан ўзи бўлиб қолмади. Боши орқасига бир силтанди-ю, йиқилмади. Юзини бекитиб дод-вой солмади. Устига бостириб келаверди.
Агар мана шу вазиятда бошқа эркак бўлганда борми, ўзгача иш тутган бўларди. Аммо Ғайбулло аёлининг кўзидаги ўтга бардош беролмади. Шартта ортига бурилди-да, уйдан чиқиб кетди. Унинг ортидан эшикни қарсиллатиб ёпган Раъно бир муддат туриб қолди. Сўнг ҳўнграб йиғлаб юборди.
Орадан ярим соатча ўтиб, “Тез ёрдам” машинаси келди. Бу сафар Раъно қанча қаршилик қилмасин, докторлар уни шифохонага олиб кетишди.
Ғайбулло “Тез ёрдам” машинасига хотинини суяб ўтқазишаётганларини кўрди. Аввалига жаҳли чиқди. “Беш-бегона эркакнинг нима ҳақи бор хотинимнинг қўлидан ушлашга?” — дея ўйлади. Бир хаёл жанжал қилмоқчи ҳам бўлди. Бироқ дарров ниятидан қайтди. “Баттар бўл, эрга хезланишнинг оқибати мана шундай бўлади. Ҳали шошмай тур, қилган қилиғинг учун бошингга шундай кунларни солайки, бир умр эсингдан чиқмасин... Аввало, шу кетишда касалхонадан қайтмайсан”.
Уйига ғўдайиб кириб борди. Қизларига бақирди. “Сенлар менинг ўлимимни кутиб юрибсизлар. Ўлсам, ҳамма бойликларим сенларга қолиб, маишат қилиб юрмоқчисизлар!” — деди. Бойликлар, уч хонали уй, юз эллик минг сўмдан зиёдроқ пул, бошқа ашқол-дашқолларни пулга чақса, ҳеч вақо бўлмайди. Кўрсатишидан бузилиши кўп бўлган оқ-қора эски телевизорни биров текинга олсаям катта гап. “Менга қўл кўтарган хотин ҳам, болаям керакмас, йўқол ҳамманг!” — дея қизларни кўчага ҳайдади.
* * *
— Сизларга ким керак? — деди Шоҳруҳ ўзини совуққон кўрсатиб.
— Сен кераксан, дорогой, сен! — деди қора мўйлов рус тилини бузиб. — Бизнинг йўлакда нима қилиб юрувдинг?!
— Шунчаки адашиб кетдим. Яқинда шу ердан ижарага уй олувдим, адашиб кириб қолибман. Шунга нима бўпти?! — дея талмовсиради Шоҳруҳ.
— Адашдим, дегин. Адашиш қиммат туришини билмайсанми?
Чақирилмаган меҳмонларнинг ҳар икковининг ҳам кўзи олайди. Шоҳруҳнинг устига қаҳр-ғазаб олови ёғилди.
— Илгари, — деди Шоҳруҳ мумкин қадар ўзини босиб, — тоғда яшардим. Туз олиб кетиш учун шаҳарга тушганимда, ушлаб олишди-да, бу ёқларга келтириб ташлашди. Шунинг учун бир жойларга бошим айланиб бориб қолсам, хафа бўлмайсизлар.
— Ичкарига киритарсан, кўчадан келган одамни сизларда яхши меҳмон қилишади, деб эшитганим бор, — деди қора мўйлов.
— Лекин тиланчилар ҳақларини олишганларидан кейин эшик тагидан орқаларига қайтаверишади.
— Биз сенга тиланчи бўлиб қолдикми ҳали?
Шоҳруҳнинг биқинига тўппонча тиралди. Совуқ темирнинг танасига қадалишидан йигит сесканди.
— Ўзимиздан экансизлар, уйга киринглар, чой-пой ичамиз. Чақчақлашиб ўтирамиз, — деди Шоҳруҳ ўзини гўлликка солиб, жилмайишга уринаркан. Қурол аллақачон унинг юрак уришини тезлаштириб юборганди. Ажабки, ана шу нарса Шоҳруҳни тез фикрлашга мажбур қилмоқда эди.
Биқинига кетма-кет икки марта тўппонча стволи урилганидан энгашиб қолган йигит ичкарига кириб кетаркан, орқа билан юриб “меҳмон”ларни айвонча томонга бошлади ва уларни Юлдузга тескари ўгирилишга мажбур этди.
Шоҳруҳга кучини кўрсатаётган иккала зўравон ҳам ҳали Юлдузни кўришмаганди, лекин шерикларидан унинг қанақа муштлашишини эшитишганди.
Бўйнининг орқасига теккан зарбадан турган жойида бир неча сония карахтланган қора мўйлов гурсиллаб полга ағанаётганида, ўртоғи ҳам қизнинг тарсакиси ва Шоҳруҳнинг мушти “маза”сини татиб кўришга улгурганди. Бек ҳам аллақачон уришишга тайёр турганди, аммо унинг куч ишлатишига ҳожат қолмади. Фақат полда чўзилиб қолганларнинг қўлларини орқасига маҳкам боғлаш юмушинигина бажарди. Юзларига сув сепилганидан кейин иккала “меҳмон” ҳам ўзига келди. Бир зум қаердаликларини билолмай атрофга аланглашди.
— Хуш келибсизлар, — дея Юлдуз рўпарасига стол қўйиб ўтиргач, бир-бирларига қарашди. — Яхши ниятда келганларни нон-туз билан кутиб оламиз, лекин сенларга ўхшаганлар бошқача меҳмон қилинади.
Юлдуз рус тилида ниҳоятда тоза, тутилмасдан сўзларди. У билан гаплашган одам русийзабонлигига шубҳа билдирмасди.
— Қўлимизни бўшатинглар, — деди қора мўйлов унга ўқрайиб.
— Сен асли шу аҳволга тушиш учун келгансан!
— Ўзларингга қийин бўлади. Бу уй аллақачон компьютерга тушган. Агар икки соат ичида қайтиб бормасак, бирортанг ҳам тирик қолмайсан. Сен бўлсанг, — деди қора мўйлов Юлдуздан кўзини узмай, — қидирилаяпсан. Айтиб қўяй, қиз бола бўлганингга пушаймон ейсан. Манавиларни, — дея у боши билан Шоҳруҳни кўрсатди, — қариндош-уруғи ўлигини опкетишади. Аниқ биламан, сени сўрайдиган ит ҳам бўлмайди.
Унинг гапи Юлдузнинг суяк-суягигача етди. Зеро, қора мўйлов қизнинг ўтмишини эслатиб қўйган эди. У ўтирган жойида қора мўйловнинг ияги тагига шунақанги тепдики, қизнинг бунақа ҳунари борлигини мутлақо хаёлига келтирмаган йигит шўрлик гурсиллаб орқасига йиқилди.
— Урма! — дея бақирди елкаси билан полга яхшилаб ўрнашиб олиши билан.
Аммо унинг овози ҳавода жаранг сочиб турганидаёқ, биқинига тепки тегди.
— Етади! — бақирди Юлдуз Бекка.
Сўнг ўзи қора мўйловнинг ёқасидан ушлаб ўрнидан турғазди.
— Ит! Сенинг орқангдан сўраб келувчинг борми?! Отанг сўраб келадими ёки онангми, балки осмондан тушгандирсан, бўғизлаб ташлайман!..
Кўкраги жуда тез кўтарилиб тушаётган Юлдуз сира ўзини босиб ололмаётганди. Унинг шунақанги қони қайнагандики, рўпарасидаги одамбашара махлуқни бурдалаб ташлагиси келаётганди.
— Юлдуз, буларга эркакча гап керак. Бошқасига тушунмайди. Илтимос, бориб туринг, қолган нарсаларни ўзим тушунтириб қўяман, — деди Шоҳруҳ.
Шу гап Юлдузга далда бўлди. Бироз шаштидан тушди. Рўпарасидагининг ёқасини бўшатди ва хонасига кириб кетди.
— Исминг нима? — сўради қиз кетганидан кейин Шоҳруҳ елкасига қўлини қўйиб.
— Бедар, — жавоб қилди қора мўйлов бурнини тортиб, оқаётган қонни чиқармасликка уринаркан.
— Яхшигина исминг бор экан-у, башаранг бунча совуқ? — деди Шоҳруҳ унинг қорнига муштлаб. Агар у шу ондаёқ букчайиб қолган Бедарнинг елкасини силамаганда эди, бечора йигит нафаси қайтиб, ўлиб қолиши ҳеч гап эмасди.
— Бек, бунинг устидан совуқ сув қуйиш керак, — деди Шоҳруҳ шеригига. Сўнг ошнасининг калтакланаётганини кўриб, бутунлай довдираб қолган “сариқ меҳмон”нинг юзига чап қўл кафти билан бироз уриб турди-да, сўнг бирдан ўнг қўл муштумини ишга солди. Бунақанги зарбани у бокс маҳали ҳам қўллаб кўрганида шунақанги яхши натижа бергандики, рақиби бирдан қулаганди. Бу сафар ҳам ҳимоясиз душман ана шундай кўйга тушди ҳамда ҳушидан кетди.
Йигитларнинг олдига чиқиб, эшик кесакисига суянган Юлдуз Шоҳруҳга бироз қараб тургач:
— Гаплашиб олайлик, — деди қандайдир тушкун кайфиятда.
Юлдуз юмшоқ каравотига ўтириб пешонасини силади.
— Сўроққа тутмоқчи эдим, — деди унинг ёнига келган Шоҳруҳ.
— Йўқ, аввал келишиб олайлик. Мутлақо кутилмаган иш бўлиб кетди. Бу ёғига нима қиламиз энди? Ҳақиқатан ҳам булар бораверишмаса, қаерга келганлари маълум, қолганлари оёғини қўлга олиб ҳовлиқиб келишса, нима қиламиз? Ҳали бу ерга тузукроқ ўрнашиб олганимиз йўқ. Режамизнинг ҳаммаси барбод бўлиб кетмайдими?.. Кейин, Шоҳруҳ, одам сал эҳтиёткор бўлади-да, ортингиздан етаклаб келганингизни қаранг! Эплайман, дегандингиз-ку! Бунақа эплаш ҳамманинг қўлидан келади...
— Камера ўрнатилган экан, дедим-ку! Лекин мутлақо эътиборсиз ўтиб кетдим ўша эшик ёнидан...
— Томоша менга бутунлай ёқмади. Бошқача бўлиши керак эди. Ҳозир бўйнимизга ўз ихтиёримиз билан сиртмоқ солганга ўхшаб қолдик. Бўпти, энди ортга қайтишга йўл йўқ. Нима қиламиз?!
Тушкун кайфиятдаги Юлдуз умид билан йигитларга термилди.
— Тезроқ ишлашимиз керак, — деди Бек, — Шоҳруҳ айтганидай сўроқ қилайлик. Ўша лаънати уйда неча киши борлигини билайлик, кейин бориб, камерасига қўшиб компьютерларини, нимаики бўлса, барини мажақлаб келамиз.
— Ундан кейин, — деб Бекнинг гапини давом эттирди Шоҳруҳ, — ортиқ бу уйда туролмаймиз. Бугуннинг ўзида кетишимиз керак.
— Миям ғовлаб кетди. Боши берк кўчага кириб қолгандайман. Майли, сизлар айтгандай қилиб кўрайлик-чи?!
Бедар ғўдайиб, кўзларини олайтириб, дўқ-пўписани қойиллатгани билан юраги кичкина экан, Шоҳруҳ ёнига бориб муштини кўрсатиши билан тиз чўкди.
— Илтимос, урма, нима десанг, ҳамма айтганингни қиламан, — деди ёлвориб.
— Қароргоҳларингда нечта одам бор? — сўради Шоҳруҳ унга еб қўйгудек тикилиб.
— Битта, — жавоб қилди Бедар титраб.
— Нима иш қилади у?
— Экранга қараб туради, ким келди, ким кетди — ҳаммани кузатади.
— Бу ерга қандай келдинг?
— Ўша соткамга телефон қилди. Сен қайси йўлакка кириб кетганингниям айтди. Деразадан кузатиб турган экан. Атрофдаги уйларда кимлар яшашини яхши биламан. Фақат мана шу уй анчадан бери бўш эди.
— Хўш?
— Бегона бўлганингдан кейин шу ерга келишинг мумкин-да. Шу боис кимлигингни билиш учун келдик.
— Тушунарли, — деди Шоҳруҳ ва ёнида турган Бекка қаради, — айтганингдай қиламиз. Бўлмаса, булардан қутулиб бўлмайди, — деди ўзбекчалаб.
Бедар бошини яхшилаб ювди, сўнг Юлдузнинг соч қуритгичида сочини қуритди. Кейин Шоҳруҳ билан Бекнинг олдига тушиб йўл бошловчилик қилди. Шериги эса гаров сифатида қолаверди.
Йўлакдан чиқишлари билан Бедар сигарета сўради. “Ҳали кўп чекасан, юравер”, жавоб қилди унга Бек.
Бедар бошини эгди, анча пайт кўтаролмади. “Бечора ўзиникиларни сотиб қўйганидан қийналяпти”, деган ўйга боришди Шоҳруҳ билан Бек. Аммо бу ҳам бир аломат эканлиги, “ишлар чатоқ”, деган маъно бериши уларнинг хаёлига келмади.
Эшик тугмачасини босган Бедар четроққа ўтиб турди.
— Фақат рус тилида гапирасан, ўз тилингни мутлақо ишлатма, кейин иржайиб тур, — дея огоҳлантирган Шоҳруҳ уни эшик тўғрисига итарди.
— Шошма, — деди бирдан Бек, — бирон нима бўлса, ҳаммамиз йиқиламиз, камерадан кўриб туришибди. Осонликча эшик очилмайди.
— Нега? — сўради ҳайрон бўлган Шоҳруҳ.
— Ҳозир нимадир бўлади, кўнглим сезаяпти.
Бек сўзини тугатар-тугатмас, ичкаридан бир неча марта гумбур-гумбур эшитилди. Ҳар иккала йигит бирдан ўзларини ерга ташлашди. Бек йиқилаётиб Бедарнинг оёғига тепаркан: “Ёт!” — деди. Айни чоғда чап қўлида пайдо бўлган оғриқдан афти буришиб, инграб юборди.
Орадан икки дақиқача ўтгач, эшик очилди. Энди гўё ўқ тегиб нариги дунёга равона бўлгандай чўзилиб ётган йигитларнинг қўлларидаги тўппончалар бараварига ишга тушди. Эшикни очган нусха йиқилди бу сафар.
Бедар тура-сола қочмоқчи бўлганида, Бек тўппонча ёрдамида унинг ҳам кўкрак қафаси ўртасидан тешик очиб қўйди. Ичкарига аввал Шоҳруҳ, унинг ортидан Бек бостириб кирди. Ҳақиқатан ҳам, ичкарида бошқа одам йўқ экан.
Тўғрироғи, ётоқхонада шовқин-сурондан ғаши келиб, бир неча марта қарғанган сариқ сочли, киприклари узун, кўзлари катта, қошлари ингичка қиз эндигина ўрнидан туриб, уйқуга тўймаган кўзларини уқалаб, онда-сонда норози нигоҳини эшикка қаратиб қўярди. У уруш-жанжалга, тўппончаларнинг “тақир-туқур”ига аллақачон ўрганиб кетганди, биров қулоғининг тагида бомба портлатсаям пинагини бузмайдиган даражага келганди. Фақат нафратланарди. Ана шундай шовқин қилаётганларни кўрарга кўзи йўқ эди. Лекин айнан ўшанақа одамларнинг кўнглини хушларди. Шунга мажбур эди. Бирор марта “йўқ” десин-чи, нақ пешонасидан дарча очилади.
(Давоми бор)