Муаллиф: Нуриддин ИСМОИЛОВ
(Ўн еттинчи қисм)
Кўп ўтмай у кўринди. Биз томонга эмаклаб, ҳар силжиганида тўхтаб биз томонга разм солиб судраларди. Бироқ синчиклаб қарагани билан мени кўрмаётганди. Уни отиб ташлашим мумкин эди, бироқ бу зиёнимга ишлаб кетиши эҳтимоли ҳам йўқ эмасди. Ким билади, унинг шериги қаерда? Бир оз иккиланиб турдим, оқибатда душман анча яқинлашиб қолди. Таваккал қилиб елкасини нишонга олиб тепкини босдим. Мени илондан қутқарган, лекин кейин ўзи илоннинг ишини қилмоқчи бўлган ҳарбий типирчилаб қолди.
— Қочдик, — дедим Олянинг қўлидан тортиб.
Икки соатлар тинимсиз югурдик. Узоқроқ югуриш ҳам мумкин эди, бироқ кўп қон йўқотганимдан ҳолсизланиб қолдим. Олянинг бўлса, ўпкаси чиқиб кетаёзди.
Нафас ростлагани дарё бўйига тушдик. Қирғоқни ювиб оқаётган сувни шох-шаббалар тўсиб турарди. Дарё орти эса қалин ўрмон. Хуллас, анча хавфсиз жой.
Оля иккаламиз анча вақт ерга чўзилиб ётдик. Сўнг Оля ўрнидан туриб ўтирди. Кўзлари мўлтираб менга қаради, сўнг қорнини кўрсатиб бошини силкиди.
— Менинг ҳам ичимни ит тирнаяпти. Очман, лекин ҳозир иложим йўқ, қоронғи тушгунча кутишимизга тўғри келади, — дедим унинг истагини тушуниб.
У хўрсинди ва яна жойига ётди. Юрагим эзилиб кетди. Ўрнимдан туриб, ўрмонни ичкарилаб бироз юрдим. Дарахтларнинг шохига умид билан термилдим. Лекин биронтасида мева кўринмади. Изимга қайтиб, Оляга “кетдик” ишорасини қилдим.
Анча юрдик. Ора-сира Оля менга қараб қўяди. Нимадир демоқчи бўлади-ю, гапига тушунмаслигим эсига тушиб индамайди. Қуёш уфққа ёнбошлаб қолган, эртароқ егулик топмасак, кечаси билан қоринни уқалаб чиқишимизга тўғри келади. Шу ўй хаёлимдан кечганда тўрт метр нарида тарвақайлаб ўсиб ётган бута орасидан бир қуён ирғиб чиқиб, икки оёғида тик турганча бизга тикилди. Афтидан, бизга ўхшаган махлуқни кўрмаган шекилли, қилт этмасди.
Чаққонлигим фойда берди, бир ўқ билан уни турган жойига қулатдим.
Роса очқаган эканмиз, қуённи паққос туширдик, аммо тўймадик. Ҳартугул, Худо ризқимизни берди-ку, дея шунга ҳам шукр қилдим.
Ярим оқшомга бориб ҳаво ниҳоятда совиб кетди. Уйқум учиб, қалтирай бошладим. Олянинг ияги қалтираб, тишлари такиллайди. У совуққа чидолмай, мени маҳкам қучоқлаб олди. Қани энди, қалтираши тўхтаса.
— У меня ес... есть, идея, это самûй правильнûй пут избегат от заморозки... Мû должнû заниматся лю... любовью, — деди у лаблари титраб қулоғимга шивирларкан.
— Нима балолар деяпсан?
У секин томоғимдан ўпди.
— Шу камлик қилиб турувди, аҳмоқ. Лабингнинг изи музлатиб юбораяпти. Сенинг дастингдан музлаб ўлайинми, ўзи базўр чидаяпман. Шукр қилмайсанми қучоғимда исиниб олганингга?
Мен унинг “любовь” деган сўзига тушунгандим. Бу сўз саккизинчи-тўққизинчи синфдан бери менга таниш эди. Синфдошларимиз билан бирга биринчи ишлатган русча сўзимиз ҳам шу бўлган. Демак, Оля севги ҳақида гапиряпти, деган фикрга бордим. Лекин бундай совуқда севишишга бало борми?
Бир пайт қарасам, гапларимни тушунмаган Оля ўзи истаган иш билан шуғулланишга ўтаяпти: тугмаларимни ечиб, баданимни уқалаяпти. Бир муддат совуқни унутдим, Олянинг хатти-ҳаракати хуш ёқиб, бўшашдим. Балки... Балки хаёлимга келган нарса ҳам бўлиши мумкин эди, агар Оля эҳтиётсизлик қилиб, ярамни эзиб юбормаганида.
— Нима қилаяпсан, аҳмоқ, калланг жойидами?! — деб ўрнимдан туриб кетдим.
— Извини, дорогой, я случайно... Сейчас тебя будеть хорошо, — деб у менинг соғ елкамга осилиб яна ўша қилиғини давом эттирмоқчи бўлганида, уни силтаб ташладим.
— Бўлди қил, ўзингдан кетма, — дедим.
— Ах тû. Что за человек, — деб қулочини кенг ёзиб ётиб олди.
Совуқ бўлса-да, тонгга яқин кўзим илинибди. Уйғонсам, Оля мени қучоқлаб пишиллаб беозор ухлаётган экан. Уйқусини бузгим келмади.
Қуёш тафти ер юзини қиздириб, ўрмон ичи илий бошлагандан сўнг қизни уйғотдим. У керишиб, тўнғиллади. Турткилайверганимдан кейин туришга мажбур бўлди.
Тушга яқин ёмғир қуйиб берди. Дарахт остига бекиндиг-у, лекин жиққа ҳўл бўлдик. Яхшиям, ёмғир илиқ эди, аксинча бўлганда, Оля иккимиз шамоллаб қолардик. Икки соат мобайнида шовуллаб қуйган ёмғир бирдан тўхтади. Булут тарқаб, қуёш чарақлаб кетди. Олянинг ҳам чиройи очилиб, рақсга туша бошлади. Буни кўриб: “Жинни-пинни бўлганми бу қиз, худди онасининг уйида юргандай?” — дея ажабландим.
— Бас қил! — дедим унинг қўлидан ушлаб тўхтатиб.
Лекин гапим, зиғирча бўлсин, таъсир қилмади. У қийқирганча бўйнимга осилиб олди.
— С тобой мне интересно. Тû такой непонятнûй человек, но интереснûй. Я тебя хочу изучить, — деди.
— Овсар! Кошки бир-биримизни тушунсак.
— Знаешь. Кое-что должна тебе сказать. Я снималась в кино.
— Кино, — дедим мен ҳам илк маротаба русча талаффуз қилиб.
Олянинг бирдан кўзлари чарақлаб кетди.
— Да... Да... Вот тû молодец. Скоро обязятельно будешь говорит по-русски. Потом обоим не будет трудно друг друга понять. Садись, садись, — деб у мени ўтиришга ундади.
— Хўш, — дедим оёқларимни чалиштириб ўтирарканман.
Оля бир зум менга жилмайиб қараб турди-да, бир метрлар доирадаги ернинг ўтларини юлиб чиқди. Шу пайтгача эътибор қилмаган эканман, юлинган ўт ўрнида қумли ер очилди.
Оля қумни кафти билан текислаб, кўрсаткич бармоғида қиз боланинг шаклини чизди ва уни кўрсатиб:
— Алла Пугачёва, — деди.
— Алла Пугачёва? — ҳайрон бўлдим мен.
Бу машҳур рус қўшиқчисининг исмини жуда кўп эшитгандим.
— Молодец, вот уже начал говорить. А это, — деб энди эркак шаклини чизди, — Максим Галкин. Я играла роль Аллû Пугачевой. Максима Галкина играл другой человек, партнёр мой. Мû показали чем наши герои занимались. Понял?
У шундай деб қумдаги шаклларни ўчириб ташлади ва яна қумни кафти билан текислаб, ачомлашганларнинг шаклини чизди. Кейин яна турли-туман одам шаклларини чизиб, имо-ишоралар билан ишқий ўйинларни тушунтирмоқчи бўлди.
Менинг ақлим шошиб қолди. Устига-устак, у ётволиб қилган қилиқларини ҳам кўрсатиб берарди.
— Бўлиши мумкин эмас, — дедим Олянинг гапларига ишониб-ишонмай, — битта аёл шунча эркак билан... ақлга сиғмайди. Кейин кинода шунча эркак билан шунақанги ролда ўйнаганинг ғалати-ю. Демак, соғ эмассан сен ҳам.
Оля гапимга тушунмади, чамамда, иржайди.
— Я певица. Но для того, чтобû рекламировать себя, я должна бûла сûграть такую роль. И у меня успешно получилось. Про меня теперь все знают, поэтому украли. Ведь я симпатичная, всем мужчинам нравлюсь. Даже, придурок Теодоро как увидел, сразу бросился на меня. Десять дней не вставала с его постели... Тепер без мужчин сама не могу жить... Понял, что хотела тебя сказать?
Унинг қилиқлари, гаплари энсамни қотириб юборди. Шу суюқоёқ билан бирга юрганим учун ўзимдан жиркандим.
Индамай ўрнимдан турдим-да кета бошладим.
— Дурак, вот тû кто? — деди Оля ортимдан эргашишга мажбур бўлиб.
Кун пешиндан оққач, ёввойи хурмозорга дуч келдик (балки бошқа мевадир, лекин кўриниши хурмога ўхшайди). Ундан тўйгунимизча едик. Сўнг яна йўлга тушдик. Аммо бу сафар кўп юрмадик. Ўрмон тугаб қолди. Яланглик бошланди. Ҳар-ҳар ерда пастқам бутасимон дарахтлар ўсиб ётибди. Мен атрофни бир қур кўздан кечирдим. Хавф йўқ. Демак, ортимиздан пойлаб келаётган ҳарбийларни адаштирибмиз. Энг катта ютуғимиз ҳам шу.
Кўп ўтмай эгасиз турган машинага дуч келдик. Оля қарсак чалиб, югурганча машинага чиқиб олмоқчи бўлганди, уни тўхтатдим. Аввал атрофни яхшилаб кузатиш керак, бундай жойда бекордан-бекорга эгасиз машина турмайди.
Изига қараганда, машина бу жойга яқинда келган. Демак, эгаси ҳам унчалик узоқламаган. Лекин нега бу эски, усти очиқ “Форд”ни ташлаб кетишди экан? Шуниси мени ўйлантирарди...
Мен машина ҳайдашни билмаслигим боис, рулга Оля ўтирди. “Форд”нинг эгаси кийимлари билан бирга машина калитини ҳам унутиб қолдирган экан.
Машинани орқага буриб, келган изидан ҳайдаб кета бошладик. Оля хурсанд, менга қараб жилмайиб қўяди.
Ярим соатлар юрганимиздан сўнг асфальт йўлга чиқдик. Оля машинани тўхтатди. Бир муддат қайси тарафга юришни билмай ўйланиб қолди. Мен уни туртдим-да, ўнг томонни кўрсатиб: “Ҳайда!” — дедим.
Толиққан оёқларимни баҳузур ёйиб маза қилиб ўриндиққа суяниб олдим. Шундай дамларда одамнинг яшагиси келиб қолади. Ташвишлар тугагандай, энди улар такрорланмайдигандай туйилади. Лекин шодлигим узоққа чўзилмади. Рўпарамиздан ҳарбий машина чиқди. Йўлга кўндаланг турган машина атрофида уч-тўртта ҳарбий юрибди. Дарров автоматни тортиб ўқлаб, ёнгинамга қўйдим.
— Машина американский, — деди Оля, — что будем делать?
У гапирди-ю, лекин машинани тўхтатмади, тезликни ҳам оширмади.
Ҳарбийлардан бири ўнг қўлини кўтариб “тўхта” ишорасини қилди. Шу маҳал Оля менга қаради. Мен бош чайқаб, “Тўхтама!” — дедим. Оля тезликни пасайтирди. Бизнинг тўхташимизга шубҳа қилмаган ҳарбий четроққа ўтди.
Орада беш-олти қадамча қолганда Оля газ берди. Ҳарбий шошиб қолди. Мен қўлимдаги қуролни ишга солдим. Бирин-сирин душманларни отиб ташлайвердим. Уларнинг биттаси ўқ узишга улгурди. Шунда ҳам кўкрагига қўрғошин парчаси санчилганидан сўнг. Шу боис, унинг отган ўқи ҳавога кетди. Оля эса тормозни вақтида босишга улгурмади. Лекин, ҳар қалай, босди. Биз ўтирган “Форд” чийиллаганча йўлда кўндаланг турган юк машинасига гурсиллаб урилди. Яхшиям баллонга урилдик. Бўлмаса, шу ернинг ўзидаёқ жон таслим қилиб қўя қолардик. “Форд” қандай урилган бўлса, шу зайл ортига отилиб кетди. Пешонам олд ойнага тегди. Ёнимда ўтирган қиз эса, жойидан қимирламади ҳам.
— Кўзинг қай гўрда эди, ҳайвон? — дедим машина тўхтагач.
У қалтираганча ранги бўзариб:
— Как тû? — деди.
Унга жавоб қилмадим. Гапига тушунсам жавоб қиламан-да. Пешонамни уқалаб машинадан тушдим ва шошиб йўлимизга тўғаноқ бўлган юк машинасини айланиб кўрдим. Бахтимизга, бирорта ҳам душман йўқ эди. Улар биз келаётган томонда турган экан. Бу йўлдан машина онда-сонда ўтса керакки, улар зерикиб ўтирган, бизни кўриб хурсанд бўлишган. Тўхтатиб, обдон текшириб хуморидан чиқишмоқчи бўлишган. Аммо кутилмаганда биз уларни боплаб сийладик. Қонга беланиб ётган аскарларнинг тепасига бориб қарадим. Ўққа учганларнинг бари ҳабаш экан. Шунда хаёлимдан: “Булар ҳам ёлланганлар”, деган фикр ўтди.
Биз олди пачоқланган “Форд”имизда юк машинасини айланиб ўтиб, йўлга тушдик. Энди хавотирим икки ҳисса ошганди. Чунки ўрмон ичида эмас, ялангликда кетаяпмиз. Исталган жойдан бизни бемалол нишонга олишлари мумкин. Тўғриси, машинада кетаяпман-у, қўрқмасдан Теодорони бошқа давлатга ўтказиб юборганимни эслаб, бу қилган ишимга ўзимнинг ақлим лол қолади. Ўзимга-ўзим ишонмай қўяман.
Олянинг юзи жиддий, йўлдан кўз узмайди. Баъзида тезликни жуда ошириб юборади, мен уни туртиб, “секинроқ юр” дейишга мажбур бўламан.
Узоқдан баланд-баланд уйлар кўзга ташланиб қолди. Демак, шаҳарга яқинлашаяпмиз. Энди эҳтиёткор бўлишга тўғри келади.
Машинада шаҳарга кириб бориш хавфли эди, полициячилар бўлиши мумкин. Балки улар билан бирга ҳарбийлар ҳам йўлимизга кўз тикиб туришгандир. Яхшиси, яёв кетганимиз маъқул, деб ўйладим. Шу пайт қаердандир гуриллаган мотор товуши эшитилди. Атрофга қарадим: бирор-бир техника кўринмади. Товуш эса борган сари яқинлашаяпти. Шунда ўгирилиб тепага қарашим билан иккита вертолётга кўзим тушди. Дарҳол машинада унутиб қолдирилган кийимлардан бирини олиб, Олянинг елкасига ёпдим. Иккинчисини қўлимга олишим билан ундан шунақанги бадбўй ҳид анқидики, кўнглим айниди. Барибир ёпинишга мажбур эдим.
Вертолётлар устимиздан учиб ўтди. Оля қилт этмади. Мен эса ўзимни шу ерлик одамдай кўрсатишим учун оёғимни эшикдан чиқариб олдим.
— Қутулдик, — дедим вертолётлар нари кетгач.
Эрта қувонган эканман, темир ниначилар ортига қайтди. Бу сафар пастлаб, худди бизни нишонга олиб ўққа тутадигандай туйилди. Аммо устимиздан учиб ўтиб кетди-да, тағин айланиб орқага қайтишди.
— Падар лаънатилар! Сезиб қолишди. Энди қўлга тушамиз! — деб бақирганча автоматни қўлга олиб, жангга тайёргарлик кўрдим. Лекин бу сафар ҳам вертолётдагилар бизни ўққа тутишмади.
Бири учиб ўтди, иккинчиси эса қулоқни қоматга келтириб, тепамизда вариллаб тураверди. Бир хаёл уни ўққа тутмоқчи бўлдим. Лекин дарров ниятимдан қайтдим. Чунки ҳарбий вертолётларнинг бирини уриб туширганим билан иккинчиси бизни кунпаякун қилиб ташлаши мумкин.
Олдиндаги вертолёт ерга қўнди. Бирин-кетин ўндан ортиқ ҳарбий ерга сакраб тушиб, қуролларини ўқталганча биз томонга югуриб кела бошлади. Шу пайт Оля қаттиқ тормоз бериб, рулни бурди. Машина олдинга бир силтанди-ю, йўлга тескари туриб қолди. Оля газни босди.
Бу билан қутулиб қололмасдик, чунки тепамиздаги вертолёт ҳам изма-из ортига бурилганди.
— Тормозни бос! — дея бақирдим Оляга.
Мен қанча вақтдан бери энди ўзбекча гапираётгандим. Қандай гапириб юборганимни ўзим ҳам билмайман. “Тормоз” сўзини ўрису ўзбек бир хил айтиши ёдимда йўқ, Олянинг қўлидан ушладим.
— Убери руку, поняла тебя! — деб бақирди у.
Машина тўхтади, сакраб тушиб, бошимиз оққан тарафга қараб қоча бошладик. Бу ерларда дарахтлар яккам-дуккам, бекиниб бўлмайди. Оёқ остини эса қуруқ-ҳўл аралаш майса қоплаб олган.
Вертолётлар елдай учиб келиб, бизга яқинроқ жойга қўнишди. Бирин-кетин сакраб тушган аскарлар зумда Оля иккаламизни ўраб олишди. Югуришдан тўхтадик, Оля менга ёпишиб олди. Мен эса, автоматимни душманларга ўқталиб турдим.
Ҳарбийлар бизга етишларига беш-олти қадам қолганда тўхташди. Уларнинг орасидан новча, кенг елкалиси олдинроққа чиқиб, инглиз тилида нималардир деди (ажабки, бизни ўраб турганларнинг асосий қисми оқ танлилар эди).
Оля унга мен тушунмайдиган тилда жавоб қайтарди. Ҳарбий яна бир нималар деганидан сўнг:
— Брос ружьё, они нас не трогить, — деб қуролимни пастга босди.
Унинг нима деганини дарров англадим ва бу сафар тақдирга тан бериб, автоматни отиб юбордим-да, Оляни нарига итардим.
— Окэ! — деб кафтларини бир-бирига урди Оля билан гаплашган ҳарбий (менимча, у бошлиқ бўлса керак) ва ёнидагиларга буйруқ тарзида нимадир деди.
Бирпасда қўлларим кишанланди. Иккита барзанги икки қўлтиғимдан сиқиб ушлаб, вертолёт томон судради.
Қалтис пайтда кўпроқ ўтмиш ёдга тушаркан. Қўлим боғлиқ ҳолда вертолёт деразасига суянган кўйи ёшлигимни, уйдан чиқиб кетганим, отамнинг ортимдан мўлтираб қолганини ва Тошкентдаги воқеаларни, кейин бошимга тушган кўргиликларни, Ренани, Ёдгорни эсладим. Ичикдим. Ўзимни вертолётдан ташлаб юборгим келди. Сўнг хўрсиниб, кўзимни очдим-да, рўпарамда қалдирғочдай тизилиб, мендан кўз узмай кетаётган ҳарбийларга алам билан қарадим.
Менинг жазоим тайин, олиб боришади-ю қамашади. Сўнг бир четга олиб чиқиб итдай отиб ташлашади. Шу билан тамом, умримга нуқта қўйилади. “Нимамга ишониб бу ерларга келиб юрибман? — дея ўйладим ўзимни яниб. — Пишириб қўйганмиди? Рена билан ўғлимни олиб уйимга қайтиб кетаверсам бўлмасмиди? Ҳа, овсар бола-я, гўллигинг қолмади-қолмади-да!”
Вертолёт шаҳарни четлаб ўтиб, талай вақт учганидан кейин, кўзимга анча таниш кўринган, шамолда ҳилпираб турган байроқлар осиғлиқ ҳарбий базага қўнди.
Хаёлимга ғаройиб фикр келди. Ахир, булар менинг қўлларимни кишанлаганлари билан оёқларим бўш-ку, бемалол қочиб кета оламан-ку. Бахтимга, вертолётлар қатор туришибди. Машиналар ҳам кўп. Бемалол уларнинг ортига яширинишим, шу йўл билан жуфтакни ростлашим мумкин. Асосийси, абжирлик қилиб, вақтида улгурсам бўлди. Оля эса... Оляга тегинишмайди, барибир. “Мени ўзига асир қилиб олди. Ҳамма бало-қазога рўпара қилди”, дейди. Баҳоналарни қалаштиради. Қуролимни ташлатганини рўкач қилади. Уни қўйиб юборишади.
Вертолётдан тушаётганимизда:
— Оля, яхши қол. Энди сен билан кўришмасак керак, — дедим. Гапимни бошқалар ҳам эшитди, лекин ҳеч ким тушунмади. Шуниси ҳам маъқул, тушунишса минг хил ўйга боришади.
Режамни амалга оширолмадим. Беш-олти киши атрофимни ўраб, иккитаси қўлларимни орқага қайириб, рўпарадаги беш қаватли кўркам бинога олиб киришди. Мен, ҳеч қурса, атрофни яхшилаб кузатай, кейинроқ бир йўлини қиларман, деб ўйлагандим. Аммо бунинг ҳам уддасидан чиқолмадим. Ўзимни жуда дармонсиз сездимки, оёғимни зўрға судраб босаман. Бу аҳволда, қочишга имкон туғилганида ҳам узоққа боролмасдим. Бирорта аҳмоқнинг ўқига учиб, ўлиб кетаверардим.
Бинонинг иккинчи қаватига олиб чиқишиб, зарангдай қалин темир эшикни шарақ-шуруқ қилиб очишди-да, тешик-туйнуксиз хонага киритиб юборишди. Ортимдан эшикнинг шарақлаб қулфлангани эшитилди. Оляни ёнимга олиб келишмади, эҳтимол, уни бошқа жойга қамашгандир.
Зим-зиё хонада икки соатлар чамаси ўтирдим, кейин эшик очилди. Бир йўла бир-биридан бақувват бешта йигит кириб келди. Шу маҳал шифтдаги чироқ ёниб, кўзимни қамаштирди. Кирганлардан бири кўзи қонга тўлиб, менга еб қўйгудек тикилди, сўнг инглизчалаб бир нималар дея бақира кетди. Мен жилмайиб башарасига қараб туравердим. Қарашим унга ёқмади ва чўқмордай мушти билан башарамга чунонам туширдики, кўзимдан ўт чиқиб кетди. Бошқа пайт унинг зарбасига бемалол чап бериб қолардим. Лекин ҳозир мавриди эмасди. Қайтанга: “Бир-иккита мушт есам, уларнинг кўнгли юмшаб қоладими?” — деган ўйда эдим. Кутганимдай, қорнимга ҳам бир тепки едим. Барзангини навбатдаги ҳамладан ёнидагилари тутиб қолишди, мени ургани қўйишмади.
Мени дид билан безатилган, “П” шаклидаги стол қўйилган, тўрдаги деворга бу каззобларнинг йўлбошчилари бўлса керак — бир одамнинг сурати осилган кенг ва ёруғ хонага олиб киришганида, бурнимдан қон оқарди. У ерда етти-саккиз чоғли одам ўтирибди, иккитаси фуқаро кийимида, бошқалари ҳарбий.
Фуқаро кийимидаги оппоқ сочли, кўзойнак таққани аҳволимни кўриб, мени олиб кирганларга бақирди ва уларни ҳайдаб чиқарди. Сўнг чўнтагидан бежиримгина, топ-тоза дастрўмол чиқариб, бурнимдаги қонни артди-да, бир нарсалар деди.
— Сизни бундай кўйга солишганларидан ниҳоятда афсусдаман, — деб ён томонимдан кимдир унинг гапини таржима қилди. Ўгирилиб қарасам, тилмоч. Бу ўша мени соқов бўлиб қолишдан сақлаб, гапларимни бошқаларга тушунарли қилиб ўгирган, кетар чоғи Олядан ўзининг аслида кимлигини айтишни унутмаган таржимон. Унга қараб истеҳзоли жилмаярканман:
— Сизга қойил қолдим, — дедим.
— Мен бўлсам, бунчалик осон қўлга тушасан деб ўйламагандим, — деди у ва менинг ҳам, ўзининг ҳам гапларини бошқаларга таржима қилиб берди.
— Бошқалар тирикми? — сўрадим тилмочдан маҳбусларни назарда тутиб.
— Ҳаммаси соғ-саломат, уй-уйларига кетишди. Сенга уларнинг ҳурмати баланд эди. Кўрсам, раҳмат айтишимни тайинлашди.
— Шунисига ҳам шукр. Оля ҳам яхши, манавилар уни қўлга олишган.
— Ҳечқиси йўқ, қўйиб юборишади, — деди тилмоч кулиб, сўнг ўзи каби тиржайиб турганларга юзланди-да, суҳбатимизни уларга таржима қилиб берди.
Оқсоч киши ёнимга келиб, бир нималар деганча қўлини узатди.
— Афсус, сиз билан кўришиш имконияти йўқ, — деб унга кишанни кўрсатдим мен ҳам жилмайиб.
Оқсочнинг бирдан ранги бўзарди ва баланд овозда ҳарбийларга бақирди. Дарров қўлимни кишандан бўшатишди. Шундан кейингина оқсоч билан қўл бериб кўришдим.
— Уилсон, шу давлатдаги ҳарбий штаб бошлиғи, — деб уни менга таништирди тилмоч.
— Мени яхши танисангиз керак, жаноб, — дедим мен оқсочга.
— Албатта, — деди у юзидаги табассумни зиғирча ҳам ўзгартирмай, — шунча аскарларимизни қириб ташлаган, бир нечта техникамизни йўқ қилган одамни танимай бўладими?
Уилсоннинг гапларини тилмоч таржима қилди.
— Марҳамат, ўтиринг, қаҳрамон, — дея жой кўрсатди Уилсон.
Ўтирдим ва хонадагиларга бирма-бир қараб чиқдим.
— Жаноб Уилсон сиздан кофе ичасизми ёки сув деб сўраяптилар, — деди тилмоч.
— Икковиниям, овқат ҳам ейман.
Таржимон гапларимни инглизчага ўгирганда ўтирганлар бирдан кулиб юборишди. “Агар менга ўхшаб итдай ўрмонда санқиганларингда, очларингдан ўлардинглар”, — хаёлимдан ўтказдим.
Буюртмам дарров бажарилди. Худди биров олдимдагини тортиб олиб қўядигандай шошиб, ютоқиб овқатланарканман, гўё маймуннинг янги топилган зотига қизиқсинаётгандай мендан кўз узмай турган хонадошларимга иржайиб қараб қўяман.
— Эҳтиёт бўл, яна томоғингга тиқилиб қолмасин, — деди тилмоч товуқнинг оёғини кемираётганимда.
— Хавотир олма, сенларга ҳам қолдираман, — деб суяк билан рўпарамда ўтирган ҳарбийнинг пешонасига бир урдим ва шу ондаёқ стол устига сакраб чиқиб Уилсоннинг башарасига тепдим. Чаққон сакраб яна битта душманни уриб ағдардим, у бечора энди жойидан турганди, кўкрак қафасининг суякларини товоним синдириб юборди, чамамда. Аммо эшикка етганимда тўппончанинг қарсиллаган товуши эшитилди, гурсиллаб полга ағанадим.
Шу зайл нишонга чап бердим, чунки уларнинг қурол ишлатишини кўнглим сезганди.
Ўқ эшикни тешиб ўтди. Унинг ортидаги одамнинг қулагани аниқ-тиниқ эшитилди ва бу билан йўлимдаги битта тўсиқ олиб ташланганди. Ўрнимдан турмай, шоша-пиша эшикни қўлим билан очдим-да, ўмбалоқ ошиб йўлакка чиқиб олдим. Кўкрагидан ўқ еб нариги дунёга равона бўлган аскарнинг қуролини олдим-у, ортимдан югуриб чиққанларни бир сидра “сийладим”.
Бинога икки томондан кириларкан: ўнг тарафдан ҳарбийлар югуриб келишаяпти, чапда эса ҳеч ким йўқ. Омадимни қарангки, эшик автомат тарзда очилиб ёпиларкан, мен ташқарига чиқишим билан ортимдан қарсиллаб беркилди. Деразаси ўқ ўтказмайдиган ойнадан экан. Ортимдан югуриб келаётганлар эшикни муштлашганча қолаверишди.
Ташқаридагиларнинг қўлларида ҳеч қандай қуроли йўқ экан. Вертолётлар, ҳар турли хилдаги ҳарбий машиналар ёнида қўллари қора мойга ботган таъмирловчилар менинг ҳовлиқиб югуриб келаётганимни кўриб аввалига ҳайрон бўлишди. Бир-иккитасига қурол ўқталгандим, ўзларини ерга ташлаб бошларини бекитишди. “Ҳеч вақт — қандай вазиятда бўлишингдан қатъи назар — зиёнсиз одамга мушт кўтарма. Шундай пайтлар ҳам бўладики, бир-иккита муштга ҳам индамай чидашинг лозим. Фақат жонингга хавф туғилганда ўзингни ҳимоя қилгин. Бошқа пайтда, душманинг ожиз бўлса, тегинма. Шундагина унинг сен ҳақингдаги фикри ўзгариши мумкин”, деган эди оқсоқол. Лекин мана бу ерга юзтубан ётганларнинг фикри ўзгариши даргумон. Аслида мен ҳақимда уларнинг бирон-бир фикри борлигига ҳам ишонмайман. Бироқ биронтасига ўқ узмадим. Фақат ҳарбий бўлинмани ўраб турган девор бурчагидаги баланд қилиб қурилган қоровулхонада тик турган соқчини отиб ташлашимга тўғри келди. Бир нечта ўқ баданини тешиб ўтгач, қоровул иккала қўлини юқорига кўтариб турган жойида бир-икки марта силкинди-да, пастга қулади. Тупроққа тушди, шекилли, чанг кўтарилди. Девор баланд, ундан ошиб ўтиб бўлмасди. Устига-устак, тепасида тиканли симлар чувалашиб ётарди. Бузуқ машиналар оралаб, чиқиб кетишга қулайроқ жой излаб югурдим. Йўл-йўлакай қувиб келаётганларнинг ўқларига чап беришимга тўғри келарди. Қуваётганлар мени аниқ нишонга олишмасди, эҳтимол, “Тириклайин ушланглар”, деган буйруқ олишгандир.
Югура-югура деворнинг бурчагига етиб олдим. Ортимга қайрилиб бир сидра ўқ отдим-да, деворга тирмашдим. Жон талвасасида деворнинг устига чиқиб, сим тўсиқни ошиб сакрашимга бир дақиқа ҳам кетмади-ёв. Энг қизиғи, шу паллада менга бир марта ҳам ўқ узишмади. Худонинг марҳаматини қарангки, девордан беш-олти метр наридан ўрмон бошланарди. Ўрмонга кирдим-у, ортимга ўгирилиб қарадим. Бир қора кўринмайди. Шунда бирдан кулгим қистади. Чунки тағин ўрмон, тағин сарсон-саргардон бўлишим... Лекин анавиларнинг қўлида ўлиб кетгандан кўра, шуниси маъқулроқ. “Ёввойи ҳайвонлардай санқиб юравераман-да”. Шу ўй билан дарахтларни оралаб елдек учиб кетавердим. Оқсоқолнинг ўгитлари катта ёрдам берди, қалин дарахтзорда шох-шаббаларга чап бериб улгурдим. Аммо тўғрига эмас, нуқул ёнламасига югурибман. Афтидан, рўпарамдан чиқаётган дарахт шохларидан қочиб шундай югургандирман. Ярим соатлардан кейин ўрмон тугаб қолса бўладими? Бу ёғи яланглик. Сўнгги дарахтнинг ёнида тўхтадим-да, атрофга назар ташладим. Тахминан уч километр нарида — мен ўрмонга қочиб кириб кетган жойда кўплаб ҳарбийлар туришар, ёнларида ғалати ҳарбий машиналар ҳужумга шай, бақир-чақир авжида эди. Уларни бироз кузатиб турдим-да: “Сенларни шундай боплайинки, онадан туғилганларингга пушаймон енглар”, деб хаёлимдан ўтказдим. Бироқ айни дамда аниқ бир режам йўқ эди. Қаёқдан ҳам бўлсин? Ўзи зўрға қочиб қутулдим-ку. Лекин ичимда уларнинг устидан кулиш истаги шу қадар кучли эдики, юрагим ҳаприқиб кетаётганди. “Ҳар қандай ишда шошилма, аввал оқибатини ўйла. Ўйинг шунчалик қисқа ва пухта бўлсинки, режангнинг пишиқлигига таъсир қилмасин”, деган эди оқсоқол. Унинг сўзларини эсларканман, секин дарахт остига ўтирдим ва тўрт тарафни кузатиб чиқдим. Чап томонимда ҳарбий базанинг дарвозаси бор, ҳозир у очиқ эди. Ёнида бесаранжом аскарлар ўзлари билан овора. Нари борса, олти-еттита чиқади. Агар кескин ҳаракат қилсам, барисини ер тишлата оламан. Жуда аниқлик билан, эҳтиёткор бўлиб ҳаракат қилишим керак. Бир жойда озгина адашсам, яна қўлга тушишим муқаррар. Улар-ку, мени ушлашолмайди, бошқалари сезиб қолса чатоқ. Шундай ўйлар гирдобида ўрмон оралаб энди юрмоқчи бўлиб турганимда, базадан бир йўла тўртта вертолёт ҳавога кўтарилди. “Учиб юраверинглар, ниначилар, ёқилғиларинг тугаганида бирон жойга қўнарсизлар”, деб ўзимча уларни мазах қилганча, югуришга тушдим.
Беш дақиқада дарвоза ёнида пайдо бўлдим. Ўрмон билан база ораси эллик қадамча келади, оралиқ яланглик. Учиб борган тақдиримда ҳам кўриб қолишлари тайин. Яхшиси, қулай вазиятни кутай, деб дарвозадан кўзимни узмай ўтирдим. Орадан кўп ўтмай, базадан юк машинаси чиқиб, дарвоза ёнида тўхтади. Ҳайдовчи пастга тушиб, аскарлар билан гаплашди. Сўнг яна машинага чиқди. Шунда “синов давлати” ҳарбийлари билан “мушук-сичқон” ўйнаб бўлмаслигини тушундим. Чунки бир-иккита машинани портлатиб, беш-олти аскарни йўқ қилганим билан мурод-мақсадим амалга ошиб қолмасди. Яхшиси, бу ердан жуфтакни ростлаганим маъқул.
Чайқалиб келаётган машинанинг тезлиги юқори эмас, унга етиб олиш мумкин эди. Шу ниятим амалга ошса, бемалол шаҳарга бора олардим. Нарёғига Худо пошшо. Лекин мени асфальтланган, бир текис йўлдан машинанинг имиллаб келаётгани ўйлантираётганди. Хаёлимда айни шу машина мен учун қўйилган тузоқдай туйилаверди. Бироқ хаёлимга “ҳай” бериб ёнимдан ўтаётганида машинанинг бортига осилиб олдим. Шунда қулоғимга кимнингдир инграгани, бировнинг бақиргани эшитилди. Секин юқорига кўтарилиб, орқа тарафга ўтдим. Ёпқичнинг озгина жойини кўтариб қарадим-у, ҳайратдан донг қотдим: бортда иккита ҳарбий Оляни хўрлаётганди. Уловнинг секин юраётгани сабаби бу ёқда экан. Бир сакраб бортга чиққанимда ҳарбийлар “ялт” этиб менга қарашди. Қарамаганлари дуруст эди: бирининг иягига оёғим учи билан тепа туриб, иккинчисининг башарасига мушт туширдим. Улар икки томонга йиқилди. Шунда ҳам жаҳлим босилмади. Ақлимни йўқотар даражада қутуриб кетибман. Ахир, ожизанинг афт-башарасини қонга белаб, камига унинг номусига тажовуз қилиш эркак кишининг иши эмас-ку!
Иккала зўравон ҳам нафас олишдан тўхтади ва мен ўзимни тутдим.
Оля ўкириб йиғлар, қонга беланган юзини қўллари билан бекитиб олганди. Серрайиб унга бироз қараб турдим. Сўнг секин ёнига чўккалаб сочини силадим. Бечора қиз бўйнимдан қўлларини ўтказиб қучоқлаган кўйи: “Ай-й!!!” — деб бақириб юборди.
— Бўлди, бўлди. Ҳаммаси ортда қолди, — дедим уни юпатиб. Кейин ўрнимдан туриб, лоши машинанинг силкинишига монанд тебраниб кетаётган “зўравон”ларнинг камаридаги сув солинадиган идишни олиб, Олянинг қўлига сув қуйдим. У юз-қўлларини ювди.
Бош бармоғимни кўрсатиб: “Зўр”, деган ишорани қилдим. Йўқ, Оля ўзига келмади, баттар ўкириб йиғлади.
Машина бир соатча юргач, секинлаб йўл четига тўхтади. Кабина очилиб, ҳайдовчи ерга тушганди. Мен бортнинг орқа тарафига ўтдим. Ҳайдовчи нимадир деди, лекин гапига жавоб бўлмагач, шарақ-шуруқ этган товуш эшитилди. Демак, у қуролини ўқлади. Мен эса унинг овозидан қаерда турганини чамаладим. Шу боис, ортиқча кутиб турмай, тепкини босдим. Ҳайдовчи бир мартагина “А-а” деган товуш чиқарди-да, сўнг жимиб қолди. Брезентни кўтариб қарасам, у қонига беланганча ерда чўзилиб ётарди.
Рулга Оля ўтирди. Ҳозирги аҳволида машина бошқариши қийин бўлса-да, на илож, менинг қўлимдан келмаса.
Бахтимизга, бизни таъқиб қилишмади. Бу сафар тепамизда вертолёт ҳам учмади, омон-эсон шаҳарга етиб бордик. Бироқ шаҳар кўчаларида ҳарбий машина кўпчиликнинг диққатини тортарди. Шу боис, шаҳарга кириб, бир оз юрганимиздан сўнг машинадан тушдик. Аммо кўчада пиёда юриб ҳам қора танлилардан фарқ қилиб қолдик. Айниқса, Оля. Ҳабаш йигитлар ёнимиздан ўтишаётиб Оляга еб қўйгудек тикилишар, ора-чора гап отиб қўйишарди. Кийимларимиз расвоси чиқиб кетган, кир босгани етмагандай, йиртиқ. Лекин бу ерликларнинг уст-бошидан унча фарқ қилмасди.
Олянинг тил билиши фойда берди. Мен унга бандаргоҳга боришимиз зарурлигини амаллаб тушунтиргандим. У одамлардан бандаргоҳнинг қаердалигини суриштириб билди. Чўнтакларимизда ҳемири йўқ. Шу боис, пиёда кетдик. Албатта, етиб олишимиз осон бўлмади. Йўл-йўлакай полициячиларнинг эътиборини тортмаслик учун ачомлашар, ўзимизча бир нималарни гаплашган бўлиб ҳиринглашардик. Оля лабларининг ёрилиб кетгани, кўзи шишганини яшириш учун, полициячилар ёнидан ўтаётганимизда тумшуғини бўйнимга тиқиб, ўзини ўпаётгандек кўрсатарди. Мен эса уни бағримга босардим. Ҳартугул, ажабтовур қилиқларимиз наф берди, шекилли, бизни ҳеч ким тўхтатиб: “Кимсан? Қаёққа бораяпсан?” — деб сўрамади.
Бу давлатнинг бандаргоҳи Таиландникидай ҳашаматли эмас, лекин катта-кичик кемалар худди автовакзалдаги автобуслардек тизилиб туришар, тепасида турли хил рангдаги байроқлар ҳилпирарди. Одамлар бир кемадан тушаётир, бошқасига чиқаётир, биридан кран юк тушираётган ёки ортаётган бўлса, иккинчисида кийим-боши бизникидан баттар, киндигигача яланғоч бўлган қора танлилар қоп, яшик ташишаяпти. “Айни муддао”, дея ўйладим ва Олянинг қўлидан ушлаб, усти ёпиқ, қоплар тахланиб турган сарой томон юрдим. Юкчилар шу ердан қоп орқалаб чиқишаётган эди. Мен-ку, битта қопни бемалол кўтараман, лекин Олянинг қийналиши тайин. Бир қопни кўтариб кўрдим, хийла оғир. Аёл кишининг белини майиштириб юборади. Оляга қараб, қопни кўрсатдим-да:
— Кўтароласанми? — деб сўрадим.
У нима қилиш кераклигини дарров англаб, елка қисди.
— Сенга ўзим ёрдамлашаман. Фақат озгина чида, бўптими? — деб қиздан жавоб кутиб ўтирмай, кўзимга кичикроқ кўринган қопни Олянинг елкасига қўйдим. Сўнг бошқа бир қопни ўзим орқаладим. Бир қўлим билан ўзимникини, иккинчи қўлим билан Олянинг қопини суяб, у олдинда, мен орқадан кетаяпмиз. Бизга ёнимиздан юк кўтариб ўтган қора танлилар эътибор қилишмади. Уларнинг тиришган манглайи тердан ялтирайди.
Кемага чиқиб, махсус юкхонада тахлаётган ишчиларга қопларни топширдик-да, қайтиб пастга тушмадик. Елкамдаги юкни тушираётиб баланд қилиб тахланган қопларнинг орасига бир ҳабаш яшириниб турганини, бошқа бир қора танли унинг атрофини қоплар билан бекитаётганини кўриб қолдим. Имо-ишоралар билан унга мени ҳам шундай бекитгин, деб сўрадим. Аввалига у кўнмади. Шунда ташқаридагиларга бу йигитни яширганингни айтаман, деган гапни имо-ишорада англатдим ва у афтини бужмайтириб бир оз қараб турди-да, ноилож рози бўлди.
Бор-йўғи уч киши яшириндик, деб ўйлаган эдим. Юкхонанинг улкан эшиги ёпилиб, орадан бирор соатдан мўлроқ вақт ўтгач, гоҳ у бурчакдан, гоҳ бу бурчакдан бекинган одамлар чиқиб келавердики, ҳайратдан донг қотиб қолдим. “Қандай қилиб шунча одам яширинган экан, наҳотки биров сезмаган бўлса?!” — дейман ўзимга ўзим. Нима бўлганда ҳам шуниси маъқул, Оля билан биргамиз-ку, қолаверса, кеманинг эгалари кўриб қолса, кўпчиликка индаёлмайди. Ярим йўлда шунча одамни сувга ташлаб кетолмайди, дея ўзимга таскин бердим.
Оқшом ўтди. Қорин ичига тортиб кетган, бироқ егани бир бурда нон ҳам йўқ. Олянинг аҳволи меникидан бешбаттар. У бир нималар деб ғингшиди, кейин нафаси ҳам чиқмай қолди. Эътибор берсам, уйқудан кўзини очолмайди. Бунақада очидан ўлиб қолиши ҳеч гапмас. Бошқалар ўзлари билан олган егуликларини тамадди қила бошлашди. Уларнинг кавшанганига қараб, қорин баттар хуруж қилади. Охири чидаб туролмадим. Ўрта бўйли, этлигина, тишларидан бўлак ҳамма ёғи, ҳатто кийиб олган шими-ю кўйлаги ҳам қоп-қора ҳабашнинг ёнига бордим-да, қўлимни чўзиб егулик сўрадим. У аввалига ҳайрон бўлиб тикилди. Мақсадимни англагач, қўли билан “кет” деб ишора қилиб, ўз тилида шанғиллади. “Тиқилиб ўл”, дедим унга ва бошқасининг ёнига бордим. Бироқ бунисидан ҳам ёруғлик чиқмади. Фақат бир негр йигитнинг инсофи бор экан, сув билан бир бурда нон берди.
Юзига сув сачратгандим, Оля чўчиб кўзини очди ва мени кўргач, илжайди.
— Ма, — дедим унга нонни кўрсатиб, — очдан ўлиб қолма тағин.
Оля “емайман” дегандек бош чайқади.
— Каллани қотирма, ол. Аввал сувни ич. Кейин нонни ейсан.
Олянинг буткул тинкаси қуриган экан. Нондан бир тишлади-да, жуда узоқ чайнадики, ютишини кутиб бетоқат бўлдим. Лекин иккинчи луқмани тезроқ чайнаб ютди. Хуллас, менга ҳеч вақо қолмади. “Майли, бир амалларман”, деб ўйлаб қопларнинг устига чўзилгандим, менга нон берган қора танли ёнимга келиб насибасидан яна бир бўлак узатди. Оларимни ҳам, олмасимни ҳам билмай унга бироз тикилиб турдим. Қора танли йигит жилмайди ва узатган нонини қўлимга тутқазиб, ортига бурилиб кетди.
Орадан чамаси икки соатлар ўтди ё ўтмади, ухлаган эканман, бирдан Олянинг чинқирган товушини эшитиб ўрнимдан сапчиб туриб кетдим. Қарасам, қиз шўрликни бўйи икки метр келадиган гавдали қорамағиз эркак маҳкам қучоқлаганча ўпмоқчи бўлаяпти. “Шуниси етмай турганди”, деган хаёлда югуриб бориб Оляни қутқармоқчи бўлгандим, қорамағиз қизни қўйиб юбориб, башарамга бир мушт туширса бўладими? Кўзимдан ўт чиқиб кетаёзди. Қорнига шунақанги қаттиқ тизза қўйдимки, у “ув-в-в”лаганча ўкириб, гурсиллаб қулаб тушди.
(Давоми бор)