Муаллиф: Нуриддин ИСМОИЛОВ
(Олтинчи қисм)
Шу маҳал йўлакдан “тап-тап” этган оёқ товушлари эшитилди. Баданим музлаб кетди. Орадан бир-икки сония ўтар-ўтмай, ташқарида хавф борлигини аёлга яна бир карра билдириб қўйиш учун эшикка қулоғимни қўйдим. Эҳтимол, шундан сўнг жувон ўзини бироз босиб олгандир. Бу, ҳар қалай, ҳақиқатга анча яқин эди. Чунки унинг афт-ангори аслига қайтганди. Лекин қисқа сониялар ичида ҳавони бадбўй ҳид босиб кетди. Тўғриси, бурнимни бекитишга уялдим.
Мен қочиб кирган уйнинг бекаси бошқа хонага кириб кетди. Мен бўлсам жойимдан қимирламадим. Қулоғим динг — йўлакда “тиқ” этган товушдан юрагим санчади. Тепадаги қаватда эшик тақиллади. Эркакларнинг баланд овозда гаплашгани эшитилди. Сўнг нимадир қарсиллади, эшик ёпилди, шекилли. Нафас олишни ҳам унутиб, эшикка қапишдим. Оёқ товушлари аста-секин узоқлашаётганини аниқ-тиниқ эшитиб турдим.
Бир маҳал ёнгинамда уй бекаси пайдо бўлди. Ишонасизми, унинг бошқа хонадан чиқиб келганини мутлақо сезмабман, кийимларини алмаштириш учун кириб кетди, деган хаёлда эдим. Адашган эканман. У ўша-ўша тунги кўйлакда эди. Бироқ мен жувоннинг оппоқ елкалари, ярми кўриниб турган сийналарига эътибор берадиган аҳволда эмасдим.
Аёлга савол назари билан қарадим. Шу пайт йўлакдан келаётган оёқ товушлари мен яширинган уй эшиги ёнида тинди, нафасим ичимга тушиб кетди. Агар жувон ёрдам сўраб бақириб қолса борми, тамом, жанозасиз гўрга кириб кетишга тайёргарлик кўрсам ҳам бўлаверарди. Лекин аёлнинг кўзида ачиниш аломатларини кўрдим ва билдимки, у менга ёмонлик қилмоқчи эмас.
Хаёлимни бир жойга йиғиб улгурмасимдан эшик қўнғироғи жиринглади-ю, титраб кетдим. Қалтираётган бармоғимни лабим устига босдим. Қўнғироқ қайта-қайта жиринглади. Бундан диққати ошган аёл бетоқатланди-да, эшикни очмоққа чоғланди. Жон-поним чиқиб кетди. Ўзим сезмаган ҳолда йўлига кўндаланг бўлиб, бошимни чайқадим. Шунда аёл мен томонга энгашиб, лабларини қулоғимга яқин келтириб алланималар деб пичирлади. Ундан таралган хушбўй ҳид маст қилаёзди мени.
Бунақанги ифорларнинг анча-мунчасини татиган мендай йигитнинг энди аҳмоқлик қилишга ҳақим йўқ эди. Шу боис, секин жувоннинг кўкрагидан итардим. Бармоқларим момиқ сийнасига ботиб, бир муддат хаёлим қочди, бироқ ўзимни босдим. Қизиғи, аёл бу ҳаракатимдан жаҳлланмади, аксинча, назокат билан сочимни силади, сўнг қўлимдан ушлаб ичкарига олиб кирди-да, оппоқ узун кўрсаткич бармоғини лабига босди ва ўзи ортига қайтди.
Мен аҳмоқ, ландовур, гўл, яна алдандим! Бир марта сочимни силагани-ю, хушбўй атир ҳидидан ўзимни йўқотиб қўйдим-а! Энди пушаймон қилишнинг нафи йўқ, чунки аёл қўнғироғи узлуксиз жиринглаётган эшикка етган эди. Юрагим гупиллаб уриб, каловланиб қолдим. “Эй, худо! — дея пичирлади лабларим. — Тағин кўргиликка рўбарў қилдингми?” Кўзимга жиққа ёш тўлди. Югуриб бориб деразадан пастга қарадим. Йўқ, жудаям баланд. Сакрасам, ўлмай қолсам-да, майиб бўлишим аниқ.
Мен ҳали бир қарорга келиб улгурмай эшик очилди ва эркак кишининг дағал овози эшитилди. Тавба, шундай пайтда шовқин одамнинг этига игнадай санчилиб, баданини музлатиб юбораркан. Айни лаҳзада қўрқув ўрнини алам эгаллади, қўлимни мушт қилиб тукканча аёлнинг “овчи”ларга жавобига қулоқ тутдим. Шундан сўнг эшик ёпилди. Хаёлимда менинг гўштимни ейиш пайида бўлган одамлар (ўша лаҳзада уларни йўлбарсга, ўзимни эса кийикка ўхшатардим, лекин йўлбарсларда инсоф бўлади. Кийикни қўлдан чиқариб юборса, тамом, уни унутади-да, бошқа бир жониворни овлаш пайида бўлишади. Булар бўлса...) изларига қайтишди. Биламан, барибир узоққа кетишмайди. Кўзага тумшуғини тиқолмаган аламзада тулкидай тимирскиланиб юришади шу уйнинг атрофида.
Аёл қайтиб келди ва деворга суянганча менга тикилди. Бу нигоҳ бир умр хотирамдан ўчмаса керак. Аёлнинг кўзида маъюс бир ғамзали ачиниш бор эдики, йигит бошим билан шу аёлнинг этагига яширинганимдан ўзимдан хафа бўлиб кетдим.
У гапирмади. Барибир ҳеч вақони тушунтириб беролмайди. Бу ўзига ҳам, менга ҳам кундай аён.
Ноилож қолганимдан қўлларимни ёздим. Жувоннинг юзида табассум пайдо бўлди ва у имлаб мени ёнига чорлади. Мен яқинига йўламасимдан ортига бурилиб йўл бошлади. Ювиниш хонасига кирдим. Мириқиб чўмилдим. Совуни шунақанги хушбўй ҳид таратаркан, еб қўйгинг келади. Кўпирганини айтмайсизми... Хуллас, ярим соатларда қушдай енгил бўлиб чиқдим. Аёл овқат тайёрлаб қўйган экан, сиполик қилиб ўтирмадим, иштаҳа билан едим. Ахир, яна қачон овқат ейман, худо билади. Бунинг устига, қуёш ботиб, атрофга ғира-шира қоронғилик туша бошлаган, бундай пайтда қаёққа боришим даргумон. Шу боис, бир оқшомга бўлса-да, жувоннинг уйида тунаб қолишим керак эди. Бунинг учун, албатта, унга ёқишим шарт. Дарвоқе, у мени бекордан-бекорга уйига қўймагандир. Ўзингиз ўйлаб кўринг: беш-бегона одам ҳовлиқиб уйингизга кириб келса-ю, имо-ишоралар қилиб эшикни ёпиб олса, хўш, нима хаёлга борардингиз? Баракалла, қўлингизга илинган нарса билан уриб ёки тўс-тўполон қилиб ҳайдардингиз. Қўшниларни чақирардингиз, уйингизга рухсатсиз кириб олган одамни (агар у қочишга улгурмаса) милисага топшириб юборардингиз. Кейин бегона йигит уйингизга қандай киргани-ю, ўзингизнинг қўрқиб кетганингиз, юрагингиз ёрилаёзганини оломонга ҳаяжонланиб гапириб берардингиз. Бу билан қандайдир бир рағбат ҳам олардингиз. Аммо бу аёл ундай қилмади. Нега? Шу савол мени кўпроқ қийнаётган эди.
Нозима қиз боши билан муносабатини хат орқали бўлса-да маълум қилган эди. Нигоранинг ёқтиргани ҳам рост (майли, у ким бўлган тақдирда ҳам). Гуля исмли аёл бўйнимга осилганди. Индира опадан сотиб олмоқчиям бўлувди мени. Ўша базмдаги бошқа баъзи аёллар ҳам еб юборгудай тикилгани ёдимда. Мана, боғда учратган қиз, тилимни билмаса-да, бир кўришдаёқ мен билан апоқ-чапоқ бўлиб кетди, менга қайғурди. Кўнглига ўтиргандирман-да.
Шуларни ўйлаб, ўзимни ҳар қандай қиз орзу қиладиган йигитдек тасаввур қила бошладим. Манави, рўпарамда овқатланишимни завқланиб кузатиб ўтирган бу аёл ҳам ёқтириб қолганига шубҳам йўқ. Бундан ўзимга ишончим икки карра ошиб кетди. Лаб-лунжимни сочиқчага артарканман, унга илжайиб қарадим. Жувон мафтункор эди. Силлиқ оппоқ елкаси, ялтироқ юпқа тунги кўйлаги остида бўртиб, ўзининг қай даражада назокатли эканини кўзкўзлаб турган сийнаси кўзни ўйнатарди. Мен ортиқ тоқат қилиб туролмай, аста унинг қўлидан ушладим. Жувоннинг қараши бирдан ўзгарди, нигоҳида ўт чақнади. Мен хато қилганимни сезиб, қўлини қўйиб юборишга улгурмасимдан “тарс” этиб чап юзимга шапалоқ тушди-ю, юзимдан ўт чиқиб кетди. Ундан бундай қилиқни мутлақо кутмагандим. Шу боис, тахтадай қотдим. Сўнг секин аланга олаёзган тарсаки изини силадим ва ўзимни ёмон кўриб кетдим: “Қазисан, қартасан, асли наслингга тортасан”, дейишади. Ўзим кимман-у, яна кимга қўлимни узатиб турибман? Бу муштипар одамгарчилик қилиб, мени анавилардан асраб қолди, нон-туз берди. Мен номард тузлуғига тупуриб ўтирибман-а!
— Узр, — дедим бошимни эгиб, — билмасдан қилиб қўйибман.
Овозим мунгли чиқдики, ўзимнинг товушимдан ўзим жирканиб кетдим, қаддим букчайиб қолди. Энди бу ерда ортиқ қололмасдим. Ташқарида чиқишимни тиш қайраб кутиб туришганини ич-ичимдан сезсам-да, кетишим керак эди. Бу аёлнинг олдида ортиқ ўтиролмасдим. Худо йўл кўрсатиб, жонимни омон қолдирса, яшайман, бўлмаса одамхўрлар қўлида итдай ўлиб кетавераман, деб ўйладим.
Ўрнимдан туриб, қўлимни кўксимга қўйиб аёлга таъзим қилиб кечирим сўрадим-да, эшикка йўналдим. Жувон буни мутлақо кутмаган экан, бақрайиб қолди. Оёқларимни зўрға судраб босдим, чунки ташқарида мени ажал кутаётганди, тирик қолишимга ишонмаётгандим. Эшик зулфинини ушлашим билан елкамга қўл текканини сездим, этим жимирлади. Киприк қоққунча шайтоний хаёллар кўнгилни бузди. Бироқ бу сафар ўзимда куч топдим ва жувоннинг қўлини секин елкамдан олиб, эшикни очмоқчи бўлдим. Аёл мени шаҳд билан ўзи томонга бурди-да, бўйнимдан қучоқлаб, лабларини лабимга босиб ўпа кетди... Қолганини таърифлашга тил ожиз. Нигора бу аёлнинг олдида ип эшолмайди. Шунақа ишлар ҳам бўлишини тасаввурга сиғдира олмайсан, киши. Танамдан мадор қуриди, сўлжайиб қолдим. Лекин бир нарса чатоқ бўлди. Энди колбаса ёки қазини кўрсам кўнглим айниши тайин...
Ювиниб чиқиб, оромкурсида ястаниб энди бу ёғига нима қилишимни ўйлаб ўтиргандим, эшик қўнғироғи жиринглади. “Анави падар лаънатилар яна қайтиб келдими?” — деб саросималандим. Бироқ рўпарамда тиржайганча пиво ичиб ўтирган аёл пинагини ҳам бузмади. Мени етаклаб бошқа хонага олиб кирди-да, ўзи эшикни очгани кетди. Бирдан сергак тортдим, миямни ваҳимали хаёллар чулғади: “Мен аввал ишимни битириб олай, кейин бемалол ушлаб, олиб кетасизлар”, деган бўлса-чи бу маккора аёл одамхўрларга!
Ҳимояланиш илинжида оғирроқ, уришга қулайроқ нарса қидириб хона ичига кўз югуртирдим. Деворда осиғлиқ қилич турарди. Қилични қўлга олдим. Қуролланганимдан дадилланиб, эшикка яқинлашдим, қия очиб, бемаҳал безовта қилган одамни кута бошладим. Назаримда, маккор аёл ортимдан тушган одамларни шу хонага бошлаб келадигандай туйилди. Бироқ ҳаммаси мен ўйлаганимдан бутунлай бошқача тарзда кечди. Боягина мен билан истаганча кўнглини хушлаган жувон бўсағада бир эркак билан ютоқиб ўпишди, кейин кийимларини юлқиб ечганча бир-бирига чирмашди. Бир муддат уларнинг ақлга сиғмайдиган қилиқларини кўриб қотиб қолдим. Наҳотки, мен ҳам шу эркак қилаётган қилғиликни қилган бўлсам?! Эркакнинг аёл этагига шўнғиши... Йўқ, бўлиши мумкин эмас, бу иш менинг қўлимдан келмайди, дея ўйладим. Ана шундагина қаерга кириб қолганимни англадим ва тезроқ бу исловотхонадан гумдон бўлишнинг чорасини ахтардим. Ким билади, навбатда яна нечта одам турганини?
Мен бекиниб турган хонадан айвонга бемалол ўтса бўларкан. Ўтиб энгашганча, айвоннинг бурчагидаги эшикни очиб кирдим. Ошхона. Ундан кейин меҳмонхона. Мен шу ерда овқатлангандим. Шундай паллада овқатни эслаш... Кўнглим беҳузур бўлди.
Даҳлизда шляпа, костюм ва яна алланималар пала-партиш сочилиб ётарди. Кўзойнак ҳам бор экан. Костюмни кийиб, шляпани бошимга қўндирдим-да, кўзойнакни тақиб олдим. Мақсад, уй атрофида аланглаб мени кутаётганларни чалғитиш. Адашмаган эканман, ўша тақирбош билан унинг новча шериги кўчада у ёқдан-бу ёққа саланглаб сигарета тутатиб юришарди.
Гўё шу уйда яшаб юрган одамдай йўлакдан чиқдим-у, ўнг томонга бурилиб кета бошладим. Кўз қирим билан душманларимнинг сергакланганини, сўнг бир-бирига маъноли қараб қўйганини кўрдим. Бироқ улар жойларидан жилмади, демак, мени танишмади. Шундай эса-да, юрагим типирчилаб, эллик қадамча масофани тишимни тишимга босиб, зўрға юриб ўтдим. Кейин қадамимни тезлатдим. Уларнинг кўзи илғамайдиган жойга етганимдан сўнг ортимга ўгирилиб қарадим. Қимирлашгани йўқ, менинг йўлакдан чиқиб қолишимга умид қилиб туришибди. “Минг йил қимирламанглар, қармоқларингга лаққа балиқ илинади”, дея ўзимча мамнун жилмайдим-да, йўлимда давом этдим.
Уч соатча юрганимдан сўнг дармоним қуриб, уйқу боса бошлади. Тунашга эса жой йўқ. Яна юрдим. Чироқлари камроқ, қоронғироқ бир жойга етдим. Иморатлар тоғ қояларидай қорайиб турибди. Бу уйларда ҳам одамлар яшаса керак, ҳозир улар маза қилиб ухлашаяпти, деб ўйладим. Ҳавасим келди уларга. Уйлардан бирига яқинроқ бориб тепага қараб тургандим, қаердандир хуррак овози келди. Атрофга қарадим. Кўзларимни зўрға очиб турардим, тик оёқда ухлаб қоладиган аҳволдаман. Хуррак эса бир баландлаб, бир пасайиб эшитилади. Ниҳоят, пайқадим — хуррак товуши иморатнинг ертўласидан келаётганди. Пайпаслаб ертўлага кириладиган кичкина эшикни топдим. Итарсам, очилиб кетди. Бирпас киришимни ҳам, кирмаслигимни ҳам билмай туриб қолдим. Сўнг таваккал қилдим.
Зинанинг охири зим-зиё, ҳеч нарсани кўриб бўлмайди. Шу боис, кирган жойимда деворга суяниб секин ўтирдим. Шу кўйи ухлаб қолибман.
Қанча ухлаганимни билмайман, шовқин-сурондан уйғониб кетдим. Туришга ҳам улгурмасимдан бир барзанги йигит ёқамдан ушлади-да, биқинимга мушт туширди. Оғриқнинг зўридан букчайиб қолдим. Бўйним аралаш бошимга зарба тегди-ю, ҳушимдан кетдим. Кейин нима бўлганлигини билмайман.
Кўзимни очсам, ҳамма ёқ қум — саҳро. Тиккайган дарахт кўринмайди. Атрофимда соч-соқоллари ўсиб кетган, уст-боши кир, йиртиқ-ямоқ еттита одам қум устида чордона қуриб ўтиришибди. Қаердалигимни билолмай, кўзимни уқалаб секин ўрнимдан туриб ўтирдим. Ёнимдагилардан бири елкамга қўлини қўйиб бир нима деди. Тушунмадим. Қараб қўйдим, холос. Сўнг ўрнимдан туриб чор тарафга қарадим. Ўтирганимда кўринмаган экан, биздан анча нарида баланд дарахтлар силкиниб турибди. Ўнгу сўлдаям шу манзара, фақат орқада кўм-кўк денгиз, охири кўринмайди. Биз турган жойдан узоғи билан эллик қадамча чапда пастқам иморат бор. Узоқдан дам олувчиларнинг оддий палаткасига ўхшайди. Қаерга келиб қолганимни билолмай бошим қотди. Гарангсиб турган маҳалим уйчадан қадди спортчиларникидай тик, барваста иккита йигит чиқиб, тўғри биз томон юрди. “Одамхўрларнинг шерикларимасми?” — деб ўйладим юрагим ҳаприқиб. Кийимларига, юз тузилишига синчиклаб қарадим, корейсларга ўхшаб кетишаркан. Кўнглим таскин топгандай бўлди. Аммо уларнинг турқидан яхшиликнинг асари ҳам кўринмасди. Келибоқ иккаласи каратэ усулида ёнимдагиларни шунақанги тепкилаб кетишдики, кўриб кўзимдан ёш чиқиб кетаёзди. Ҳар қалай, навбат менгача етиб келмади. Чигалларини ёзиб олгач, йигитлар баримизни уйча томон ҳайдади.
Эшикдан киришимиз билан ер остига тушиладиган зинани кўрдим. “Тамом, бу сафар қутулиб чиқолмайман, ёриб ташлашади”, деб ўйлагандим, хайрият, ундай бўлмади. Тушган жойимиз хийла кенг экан. Тепада ўнлаб чироқ. Деворлар бетон. Оёқ ости ҳам. Шунақа овлоқ жой, бунинг устига, ернинг тагига қаердан ток олиб кирилганига ақлинг етмайди. Яна қандайдир асбоб-ускуналар, тош майдаловчи чўқморлар аралаш-қуралаш бўлиб ётибди. Бизни кексароқ бир эркак кутиб олди. Сафга тизиб, ҳар биримизга синчиклаб қараб чиқди. Бир нималар деди. Мендан бошқа ҳамма ҳиринглади. Демакки, уларга хуш ёқадиган гап айтди. Афсус, тил билмайман, йўқса уларга қўшилиб ҳиринглармидим?
Йўқ, барибир ҳирингламас эканман. Бир шиша вино келтиришди. Ёнимдагилар шишага кўзлари тушишлари билан типирчилаб қолишди. Лабларини ялаб ютоқишди. Шундан билдимки, алкашларга қўшилиб қолибман. Лекин чол винони уларга бериб қўймади, ҳар бирининг қўлига пиёлага ўхшаш идиш тутқазиб, атиги бир қултумдан вино қуйди. Ўшанда пиёнисталарнинг жиғибийрон бўлганини кўрсангиз эди. Айримлари биров савалаётгандай ўкириб юборди. Ташқарида каратэчи йигитлар тепкилаганда ҳам улар бунчалик дод-вой қилишмаганди.
Шундан сўнг чол ишларни тақсимлади. Менинг зиммамга отнинг калласидай тошларни майдалаш тушди. Чунки пиёнисталарнинг орасида энг бақуввати ўзим эдим. Бунинг устига, тилим йўқ.
Қишлоғимизда Муртоз гунг деган одам бўларди. Гапиролмасди-ю, лекин шунақа бақувват, серғайрат эдики, унча-мунча ишлар унга чикора эди. Ўзиям қишлоқнинг нимаики оғир юмуши бўлса, ўшани тўғрилашарди. Ҳозир манави чол ҳам мени, ҳойнаҳой, тентак кучи кўп, деб хаёл қилди, шекилли, ишнинг оғирини менга юклаб, имо-ишоралар билан нима қилишни тушунтирди. Жаҳлим чиқди: “Нега энди мен буларнинг ишини қилишим керак? Нима ҳақи бор мени ишлатишга? Ўтказиб қўйган жойи борми?” Шуларни ўйлаб, жойимдан қимирламадим. Бошқалар буюрилган юмушларига киришиб кетишди. Чунки уларга жонларидек азиз вино ваъда қилинган эди.
Менинг қимирламаётганимни кўрган чол бир нималар деб гапирди. Мен бақрайганча туравердим. Бир нима уқтириш қийинлигини сезгач, чол биз тушиб келган зина ёнига бориб, тепага қараб бақирди.
Бирпасда иккита тепағон йигит пайдо бўлди. Аввалига улар менга иржайиб қарашди. Кейин биттаси башарамга шунақа тепдики, яхшиям вақтида юзимни қўлим билан бекитиб қолганим, бўлмаса, кўзим хонасидан отилиб чиқиб кетармиди? Шундоғам қўлимнинг устидан теккан зарбадан бурним пачоқ бўлди-ёв. Бироқ улар бир тепки билан қаноатланишмади, бетинг-кўзинг демай обдан калтаклашди. Сулайиб қолдим. Шундан кейин чол юзимга бир чўмич сув сепиб қўлимдан ушлаб туришимга кўмаклашди.
Ишим унмади. Калтак зарбидан пўла бўлган аъзойи баданим зирқирарди. Бунинг устига, зил-замбил чўқморни ҳар кўтариб ташлаганимда қўлим зирқиллаб оғрир, жоним чиқиб кетгудай бўларди.
Бир маҳал овқат беришди, тушлик бўлса керак. Бошқаларга кўпроқ, менга камроқ. Ишдан бўйин товлаганим, тошни кам майдалаганимгадир. Чол қўлини ҳавода ҳаракатлантириб шуни уқтирди, шекилли. Тўймай қолдим. Энди кечгача қаттиқроқ ишлаш керак, деб кўнгилдан ўтказдим. Шерикларимга бир пиёладан вино ҳам улашилди.
Кунлар шу зайлда ўта бошлади. Дам олгани ўтирганимда аъзойи баданим қақшаб оғрийди. Шунга қарамай, аста-секин таиландликлар тилини ўрганиб олдим. Пухта билмасам-да, ҳар қалай, гапимни шерикларимга уқтира оламан. Пиёнисталардан бирининг исми Андрес экан (негадир уларни алкаш деб аташ менга одат бўлиб қолганди). Унинг онаси асли америкалик экан, Таиландга дам олгани келиб, шу ерлик бир йигит билан танишиб қолибди. Орада севги пайдо бўлибди. Бироқ унинг умри бир йилдан нарига ўтмайди. Америкалик сулув Исроилдан келган бошқа бир сайёҳ билан топишиб, икки ойлик Андресни отасига ташлаб, янги хушторининг юртига кетибди. Бола етти ёшга тўлганида отаси автоҳалокатга учраб, оламдан ўтади.
— Шунгаям, мана, йигирма йилдан кўп бўлди, — деди Андрес кечқурунги ризқи — бир пиёла виносини ичиб олгач, — ғамимга винони шерик қилдим. Охири пиёнистага айландим.
— Онанг сени сўроқламадими? — сўрадим ундан.
— Отамнинг айтишича, уч ёшлигимда бир марта қўнғироқ қилган экан. У ошиқ бўлган йигит шайтон қавмидан экан. Онамнинг бобосидан мерос қолган икки миллиондан ортиқ пулини алдаб-сулдаб ўзиники қилиб олганидан сўнг орқасига тепиб ҳайдаб юборибди. Хуллас, қўнғироқ қилганида отамдан пул сўрабди. “Сенинг ёнингга бораман, ўғлимизни соғиниб кетдим, бирга яшаймиз”, дебди. Бироқ отам унинг гапларига ишонмаган. Шу-шу дом-дараксиз.
Андресга ачиндим. Мени-ку, отам, укаларим кунда бўлмасаям кунора эслаб туришар. Бу бечоранинг ҳеч кими йўқ. Ҳаётдан совиб бўлган. Бир амаллаб озгина вино ичиб олса бўлди, кун бўйи шунинг кайфи билан юраверади. Бир марта Таскин исмли бўйдор, чўпдай озғин, тишлари қорайиб кетган, оғзидан қўланса ҳид келадиган одам билан вино талашиб уришиб қолди. Андресга бир пиёла камлик қилди, шекилли, Таскинникини тортиб олмоқчи бўлди. Лекин у ҳам осонликча жон берадиганлардан эмас. Жанжал бошланиб, ёқалашиб кетишди, вино ерга тўкилди. Ундан кейин ҳақиқий муштлашув бўлди. Ёлғиз мен уларнинг орасига тушдим, қолганлар пинагини ҳам бузгани йўқ, бемалол виносини ичиб, овқатланиб ўтирди. Таскин калтак еб, ўкириб-ўкириб йиғлади. Сўнг ерга чўзилиб ётиб, тўкилган насибасини ялади. Унинг бу қилиғини кўриб кўзимдан ёш чиқиб кетди. Андресдан нафратландим ва чидолмай ёнига бордим-да:
— Агар яна бир марта унинг виносига чанг солсанг, билиб қўй, уриб ўлдираман! — дедим бақириб.
Бироқ гапим Андресга чивин чаққанчалик ҳам таъсир қилмади. У индамай овқат еб ўтирарди.
Шу воқеадан кейин тахминан уч ойларча ўтганидан сўнг тинкамиз қурий бошлади. Келганимиздан бери қуёшни кўрмаймиз. Меҳнатимиз оғир, лекин ейишимиз, ётиб-туришимизга одам тугул ит ҳам чидамайди. Озиб-тўзиб, қоқ суякка айландик. Бироқ нимадандир умидвормиз. Бу ердан қутулиб чиқишдан эмас, албатта. Ҳеч бўлмаса, бир мартагина тўйиб вино ичишдан. Мен эса, уйимни, отамни, укаларимни, ҳеч қурса, бир мартагина кўришни орзу қиламан. Иш бошқарувчи Суканья ҳар сафар овқат олиб тушганида умид билан қарайман: “Ишларингни қилиб бўлдинглар, энди сизларни қўйиб юборамиз”, дейишини кутаман. Бироқ ундан сас чиқмайди. “Ўзимнинг винохўрларим, — дейди, — кўп еб-ичаяпсизлар, лекин ишларингнинг унуми йўқ. Аввалгилар сизлардан кўпроқ ишлаб, камроқ вино ичарди”. “Инсофсиз, — ўйлайман ичимда, — кун бўйи тинмаймиз-ку. Қанча тошни майдалаяпмиз. Ичидаги ялтироқ нарсани ажратиб бераяпмиз. Ҳаммасини бир чўмич ёвғон учун қилаяпмиз-ку. Яна нима истайсанлар биздан?” Аммо гапларим ичимда қолиб кетади. Қўрқаман айтишга. Чунки энди келган пайтимда еган калтакларим эсимдан чиққани йўқ. Эсласам, баданим жимирлаб кетади.
Канг йиқилди. У орамизда қари, нимжони. Ортиқ чидолмади ишлашга. Уни бир қоп ундай судраб тепага олиб чиқиб кетишди. Кейин қўйиб юборишдими ёки ўлдириб бир жойга кўмиб ташлашдими, билмадик. Шундан сўнг руҳимиз чўкиб, маъюс тортиб қолдик.
Эртасига Суканья икки яшик вино олиб келди. Ўшандаги қийқириқни бир эшитсангиз эди, теримизга сиғмайдиган даражада қувондик. Шу кунгача мен ичмаётган эдим, менга беришмасди ҳам, бироқ бу сафар Суканья яшикларни ўртага қўйиб: “Тўйгунча ичинглар, бўлди, ишларинг тугади!” — деганида ўзимни тутиб туролмадим. Кўзимдан ёшим тирқираб оққанча ҳаммадан олдин бир шиша винони қўлимга олдим-да, оғзини очиб шиша-пишаси билан кўтардим. Бир дақиқада шишани бўшатиб, иккинчисини қўлга олдим. Шерикларим ҳам мендан ортда қолишмаётган эди. Ҳамма имкон қадар тезроқ ва кўпроқ ичишга уринар, гўё яшикларни биров улардан тортиб оладигандай. Адашмасам, тўртинчи шишани бўшатганимдан кейин бошим айланиб, одамлар кўзимга иккитадан кўрина бошлади. “Бўлди, Нодир, бошқа ичма”, дейман ўзимга-ўзим, лекин яна ичаман. Бир пайт ғирт маст бўлиб қолдим. Қолганлар мендан-да баттар аҳволда эди. Учтаси аллақачон ағанаган, бошқалари шишани қучоқлаганча ғўлдираб ўтирарди. Суканья аҳволимизни кўриб кулди ва сахийлиги тутиб, бир донадан сигарета улашди. Тутатиб олишимизга ҳам қарашиб юборди. Ана шу лаҳзаларда ундан яхши одам йўқ эди биз учун.
— Мен, — деди Андрес оёқда зўрға тураркан, — сени яхши кўраман. Сен дунёдаги энг буюк инсонсан. Кел, битта ўпай.
Аммо Суканья ўптирмади, кўкрагидан итариб юборди. Андрес думалаб кетиб, сигаретани эзғилаб юборди ва ётган жойида йиғлай бошлади. Унга сигаретамни бериб овутмоқчи бўлдим, аммо эплаёлмадим. Оғзимдан ғўлдираган товуш чиқди, қалтираётган қўлим эса қимирламасди.
Орадан бироз ўтиб, тўрттаси тепадан тушиб келди. Бу пайт кўзимни уйқу элтган ва ерда узала тушиб ётгандим. Улар бизни тепага кўтариб олиб чиқаётганларини аниқ-тиниқ сезиб турдим. Чиқсам қуёшга қарайман, офтобда тобланаман, деб умид қилгандим. Бўлмади. Чиққунимча тарракдай қотиб ухлаб қолибман.
Ўзимга келганимда, уммонда пароходда сузиб кетаётгандик. Аввалига пориллаган овоздан чўчиб тушдим. Бирдан ён-веримга қарадим. Менга тақдирдош бўлиб қолган шерикларим бирин-кетин кўзларини очишаётган эди. Ҳамма ҳайрон, қаёққа кетаётганимизни ҳеч ким билмасди. Менинг эса, қувончим ичимга сиғмайди, чунки бир кун келиб уммонда пароходда сузаман, деб ҳеч хаёлимга келтирмагандим.
Шерикларим шундай ажойиб сайрдан ҳузур туйишмаётгани мени ажаблантирди. Тўлқинланиб турган кўм-кўк сув, ҳавода гоҳ пастлаб, гоҳ юқорилаб учиб юрган оқчарлоқлар жуда чиройли эди. Наҳотки буларни кўриб одам завқланмаса?!
— Балки, — деди Андрес сувдан кўзини узмай, — Америкага оборишар бизни. Ўша ёқда қандайдир иш қилсак керак-да.
— Йўқ, — деди Таскин пароходнинг буруқсиган мўрисига қараб, — бу кема кичик, унда Америкага етиб бўлмайди. Менимча, яқин-атрофдаги бирорта шаҳарга ташлаб кетишади. У ёқдан уйимизга етиб олиш ўзимизга қолади.
— Ҳе, — кулди Жо исмли ҳамроҳимиз, — қайси уйингга? Анави ертўлагами?
— Ҳарна, одамга қадрдон бўлиб қолувди ўша ертўла. Ўзимизга хон, ўзимизга бек эдик. Хоҳлаганча ухлардик. Биров келиб оромимизни бузмасди.
У гапининг охирида оғир хўрсинди. Сўнг секин ўтирди. Ўксинганиданми, танаси қалтирай бошлади.
— Хафа бўлма, — унинг ёнига чўкди Жо, — яна шунақанги жой топиб оламиз. Ундан кейин маза қилиб яшаймиз.
— Яхшиси, бир қултумгина вино топиб бер. Бошим ёрилиб кетай деяпти.
— Қаердан топаман? Ўзим ўлай деяпман-у. Озгина чидасак, ўзлари бериб қолишар.
Шундан сўнг орага жимлик чўкди. Биламан, барининг хаёлида вино. Чунки буларнинг жони-дили фақат вино. Ана, юзларида нимтабассум пайдо бўлди, ҳойнаҳой, хаёлида тип-тиниқ қизил винони симираётгандир. Ичади-да, сўнг дунёни унутиб, лаззат оғушида роҳатланади. Мен эса, бундай қилолмайман. Кўм-кўк уммонга термилиб, жуда олисдаги мунғайибгина турган кулбамизни эслайман. Ёш, шўх болалигимни қўмсаб ичикаман...
Кутилмаганда ҳамма ёқни туман қоплади ва аста-секин қуюқлашиб, сув ҳам кўринмай қолди. Юрагим безовталанди, сиқилдим. Негадир ўзимни уммонга ташлагим келди. Кеманинг бортига бориб, тутқичдан ушладим, қўлларим титрай бошлади.
— Нима қилмоқчисан? — деди Жо ортимдан келиб елкамга қўлини қўяркан.
— Билмадим.
— Керак эмас. Яхши кунларинг ҳали олдинда.
Шу бир оғиз гап кўнглимга таскин берди. Очиғи, Жодан бунақанги гапни кутмагандим, бир пиёниста бўлса, ҳис-туйғулардан йироқ. Ниятимни қандай пайқади?
Шерикларим ёнига бориб, бошимни хам қилиб ўтирдим.
Вақт имиллаб ўтар, бунга сайин хомушлигимиз ортиб борарди. Қизиғи, энди менинг ҳам вино ичгим келаётганди. Бир маҳал кеманинг биз турган бурни томонга бир-биридан бақувват учта йигит келди. “Яна калтаклашса керак”, деб ўйладим. Аммо улар бундай қилишмади, бироқ вино ҳам беришмади.
— Сизларга иккита қайиқ берамиз, — деди уларнинг новчароғи иржайиб, — зўр битта оролга яқинлашиб келаяпмиз. Агар ўша қайиқда оролга етиб боролсанглар, тирик қоласанлар, бўлмаса изғиб юрган акулаларга ем бўласанлар.
Акуланинг йиртқичлигини кўп эшитганман. У қайиқни бир зарбада бўлакларга бўлиб ташлаши ҳеч гап эмас. Юрагим ўйнади. Шерикларим орасидан бақувватроғини қидирдим, улар билан битта қайиққа чиқмоқчийдим. Қаёқда? Ҳаммаси қоқ суяк, эшкак эшишга ярашини худо билади. Менинг ҳам ўзимга ишончим йўқ. Шу боис, ўзимни тақдирнинг ихтиёрига топширдим.
Қайиқларга ўтирганимиздан кейин бизни сувга туширишди. Сўнг кема сувни ёриб илдамлаб кетди. Унинг ортидан бир муддат алам билан термилиб қолдик. “Бироз юрганидан сўнг кема тўхтайди, бизни бортга олишади, ҳазиллашувдик, дейишади, сўнг вино беришади...” Бироқ бу ширин умидли ўйлар саробга айланди. Кема шитоб билан биздан узоқлашиб кетди. Умидимиз узилиб, бошимиз эгилди ва менинг кўзим қайиқ тубидаги тешикдан кираётган сувга тушди.
— Ғарқ бўламиз! — бақириб юбордим ваҳимага тушиб.
Менинг овозим ҳавога сингиб улгурмай:
— Ўлди-и-к!!! — дея Таскин ўкириб юборди.
— Маразлар, итдан тарқаганлар!!! — қичқирди Жо.
Бошқалар ҳам буткул саросимага тушиб қолди. Қайиқ тобора сувга тўларди. Жазавада тезроқ эшкакни тез эшиш зарурлиги, шундагина оролга етиб олиш мумкинлиги ҳеч кимнинг хаёлига келмасди. Бу орол деганлари бор нарсами ёки рўёми — биров билмайди. Тўпиғимгача сувга ботиб, тик турганча тўрт тарафга қарайман. Туман, ҳеч вақо кўринмайди.
— Ана!!!
Бир маҳал қўшни қайиқда Таскин бақириб қолди. У ҳам тик турганча аланглаб оролни қидираётган экан. У қўли билан кўрсатган тарафга кўзим тешилгудай бўлиб қарадим. Биздан тахминан икки-уч километр нарида нимадир қорайиб, элас-элас кўзга ташланиб турарди.
— Сузайлик! Сузайлик! — деб қичқириб юбордим ўзим сезмаган ҳолда.
Падар лаънатилар қайиқларда бор-йўғи иккитадан эшкак қолдиришган экан. Ҳарчанд уринмайлик, қайиқларимиз қозиққа боғлаб қўйилгандай ҳеч жилмасди. Бу аҳволда юз қулоччаям сузишимиз амримаҳол. Қайиқ ичига йиғилган сувни ҳовучлаб чиқариб ташлашга уриндик. Бу туяни қошиқда суғоргандай гап эди. Қайиқ борган сари сувга тўлиб оғирлашарди. Бир марта қишлоғимизнинг этагидан оқиб ўтадиган катта ариққа чўкиб кетганман. Менимча, олти-етти ёшлар атрофида бўлсам керак. Сув ютиб, ўлишимга бир бахя қолган, нафасим қайтиб шунақанги қийналгандимки, ҳали-ҳануз эсимдан чиқмайди. Ўша воқеани эслаганим ҳамон жон талвасасида увадаси чиқиб кетган йиртиқ кийимларимни ечиб ташлаб, ўзимни сувга отдим ва юзалаб келиб қайиқни орқасидан итардим. Бироқ қайиқ олға силжиш ўрнига ортига кета бошлади.
— Нима қилаяпсан, тентак?! — қичқирди Жо. — Чиқ қайиққа!
Бир амаллаб олти юз метргача силжидик. Бошқа қайиқдагиларнинг аҳволи бизникидан баттарроқ, улар бири қўйиб бошқаси бақирар, ёрдам сўрарди. Бироқ бу дод-фарёдни ким ҳам эшитади, ҳамманинг жони ўзига ширин.
— Қайиқни ағдарайлик! — дедим томоғим йиртилгудек қичқириб. Буни қаранг, америкалик ҳиндулар ҳақидаги бир кинофильмда танг вазиятда шундай усулни қўллашгани ёдимга тушиб кетди.
— Акулаларга ем бўлмоқчимисан, аҳмоқ?! — бақирди Таскин.
— Агар ҳозир шундай қилмасак, кейин кеч бўлади, барибир чўкиб кетамиз!
Гапим жавобсиз қолди, лекин қайиқдош шерикларим гапимга киришди. Бизни кўрган бошқа қайиқдагилар ҳам шу усулни қўллашди. Лекин сувга тўла бошлаган қайиқни ағдаришнинг ўзи бўлмас экан. Уч киши бир томонга ўтиб, бор юкимизни ташладик. Қани энди, қайиқ бир томонга ётса. Ўзимиз эса қушдай енгил бўлиб қолган эканмиз. Барибир минг машаққат билан бўлса-да, уддаладик, қайиғимиз тўнтарилган қозондай сув юзига қалқиб қолди. Учаламиз унинг орқа томонига ўтдик-да, оёғимизни тинимсиз шалоплата бошладик. Бироқ узоққа кетолмадик, дармонимиз қуриб, ҳансираб қолдик. Тўхтаб озгина дам олдик. Шу пайт пиёниста Жо:
— Акулага ўзимизни сездириб қўямиз бу аҳволда! — деб ваҳима солди. Сувнинг совуқлигидан суяк-суягимгача музлаб кетаётган чоғда Жонинг бу гапи юрагимга қутқу солди. Бўйнимни чўзиб, атрофга қараган бўлдим. Ҳартугул, тепа қанотини антенна қилиб сузадиган махлуқ кўринмади. Кўнглим бироз хотиржам тортди ва яна оёқларимни қимирлатиб, сувни шалоплата кетдим. Аста-секин масофа қирқилиб, кўзимизга жаннатдай кўринаётган оролга яқинлашавердик. Юрак эса ҳаприқди, кучимизга куч қўшилгандай бўлди.
Туман бутунлай тарқаб, қуёш уфққа ёнбошлаган паллада манзилга етдик. Тинка-мадорларимиз қуриган. Сувдан чиқа солиб иссиққина тошлар устига чўзилиб ётиб олдик. Танам шунақанги яйрадики, асти қўяверасиз. Сандиқдан ҳам катта силлиқ тошлар офтоб нурида роса қизиган экан. Демак, бу ерга туман тушмаган. Хийла муддат ўликдай қимир этмай ётдик. Бироқ кўп ўтмай, қуёш ҳали ботиб кетмасиданоқ тагимиздаги тош совий бошлади. Дастлаб мен ўрнимдан туриб, чўзилиб ётган шерикларимга бир сидра қараб чиқдим. Қизиқ, негадир тўрт киши қолган эдик. Ҳайрон бўлиб, тепароққа кўз югуртирдим. Йўқ, ҳеч ким кўринмайди. “Наҳот чўкиб кетган бўлса? Оролга ҳаммамиз чиқиб келгандик-ку! Ёки менга шундай кўринганмиди?” — дея ўйладим. Ўзимга ишониб-ишонмай, кўзларини юмганча, куракларини тошга бериб ётган ҳамроҳларимни яна бирма-бир назардан ўтказдим. Йўқ, адашишим мумкин эмас. Ҳақиқатан ҳам, битта одам кам. Қизиқ, қаёққа йўқолди у?
Миямда минг битта ўй билан оролга кўзим илғагунча синчиклаб разм солдим. Унда-бунда бўй чўзиб турган буталару етти-саккизта дарахтни айтмаганда, орол фақат тошдан иборат эди. Унчалик ҳам баланд эмас, бир нафасда тепасигача чиқиб олиш мумкин. Тепага чиқиб атрофга қарагим келди-ю, лекин қўрқдим. Айтиб бўладими, қанақанги ҳайвонлар бор бу ерда? Бу мўъжазгина оролда айиқ, йўлбарсга ўхшаган йиртқичлар йўқдир, лекин каттароқ илон бўлиши эҳтимолдан холи эмас. Секин Таскинни туртдим. “Қўй, — деди у кўзини очмасдан, — озгина дам олай, дармоним қуриб кетди”.
— Конг йўқ. Чўкиб кетмаганмиди? — дедим уни яна қаттиқроқ туртиб.
— Билмадим, мени тинч қўй.
Бошқалар ҳам қилт этмай ётибди. Демак, уйқуларини бузганимдан наф йўқ. Ўзим бир айланиб келаман. Илон йўқдир, бекорга шубҳаланаётгандирман, деб ўйладим.
Қизиқиш устун келиб, юқорилай бошладим. Қийналмай тепани забт этдим. Бир муддат кўнглим завққа тўлди. Хиёл аввалги: “Чўкиб кетиб акулага ем бўламан”, деган қўрқув кўнгилни тарк этди. Кўм-кўк уммонга маҳлиё бўлдим. Майин эсаётган шамолдан дилим яйради. Бир неча дақиқа шу тахлит турганимдан кейингина оролнинг нариги тарафига қарадим — биз етиб келган тарафга нисбатан хийла ёйиқроқ, дарахтлари ҳам кўпдай. Лекин орол дўппидайгина экан. Бирпасда айланиб чиқса бўларкан. Конг кўриниб қолармикин, деган ўйда ҳар бир харсангга синчиклаб қарайман. Бироқ қораси кўринмайди. Сўл томондаги қия бир тошнинг ортида қандайдир шарпа кўрингандай бўлди. Кўзимни узмай қараб турдим. Йўқ, менинг кўзимга шундай кўрингандир, деган ўйга бордим.
Тепада туриб қуёш ботишини томоша қилишнинг гашти бошқача бўларкан. Қип-қизил баркашдай қуёш уммонга чўкиб кетаётгандай, видолашаётгандай — сўниб бораётган чўғдай нурларини атрофига сочиб, бор-будидан айрилаётир гўё. Офтоб бутунлай кўринмай кетгунча кўзимни узмай турдим. Қишлоғим қайси тарафдалигини ўзимча чамаладим. Энтикдим. Кўзимга ёш қалқди. Сўнг алам билан пешонамни силаб, пастликка эндим.
— Топдингми? — сўради Таскин.
— Йўқ.
— Ерга кириб кетдими? Ёнимга келиб чўзилганди-ку, — деди Андрес ўрнидан туриб ўтириб. — Қорин очқаб кетди. Итдан тарқаганлар, вино бермагани етмагандай, бир бурда нон ҳам ташлаб кетишмади-я. Очимиздан ўлиб кетамиз, шекилли.
— Нафасингни иссиқ қил, — деди Жо ётган жойида.
— Қаерга кетган бўлиши мумкин? — дедим бошимни қашлаб.
— Орол катта эканми? — сўради Андрес.
— Қаёқда...
— Унда ўзи келади.
Бироқ Конг келмади. Тунги совуқда дийдираб, амаллаб тонгни оттирдик. Қуёш бўй кўрсатди. Бир терак бўйи кўтарилди. Танамизга иссиқ югурган бўлди. Яна Конгни эсладик.
— Жонга тегди! — ўкириб юборди Андрес. — Яхшиси, бирор егулик топайлик.
Унинг гапи туртки бўлди, ўзи ичакларимиз бир-бирига ёпишиб қолаёзган эди. Бирин-сирин ўрнимиздан туриб, аввал юқорига чиқдик, кейин оролнинг орқа тарафига ўтдик. Лекин оролдаги дов-дарахтда бир дона ҳам егулик меваси йўқ экан. Аламимиз олти бўлиб, атрофга жовдираб қараймиз. Таскин ўтириб олиб йиғлашга тушди. Биламан, у овқат емайди-ю, лекин вино ичмаса жинни бўлиб қолиши тайин. Хаёлимга: “Илдиз ейиш керак”, деган ўй келди. Тарих ўқитувчимиз: “Узоқ ўтмишда аждодларимиз илдиз еб кун кўришган”, деб айтган эди. Қўлимга учқурроқ тошни олиб, кичкина бир бутанинг тагини ковлай бошладим. Ёнимдагиларнинг миялари қайнаб кетганидан, қилаётган ишимга эътибор ҳам беришмади.
Илдизнинг таъми нордон экан. Лекин ошқозонни алдаса бўлади. Яна битта илдизни ковлаб олдим. Бунисининг тупроғини қоқиб, бир қаватини шилишга улгуролдим, холос, Жо қўлимдан юлқиб олиб оғзига тиқди-да, гўё биров оғзидагини тортиб оладигандай шошиб чайнай бошлади. Луқмани ютгач, мамнун илжайди.
— Калланг ишлар экан, — деди у менга қараб.
Мақтов менга ёқдими, емишимдан айрилганимдан хафа бўлмадим. Аксинча, руҳим кўтарилди. Тағин бир бутанинг тагини ковлаётиб ён-веримга алангладим, энди бу илдизни яна кимдир илиб кетишини истамасдим. Аммо энди хавотирга ҳожат йўқ эди, шерикларим ўзлари илдиз ковлашга тушиб кетишганди. Биз гўнг титкилаётган паррандага ўхшардик. Фарқи шуки, парранда юмшоққина гўнгни оёқлари билан титади. Биз эса тошлоқ ерни тош билан ковлаяпмиз. Лекин илдиз билан қорин тўйғазиб бўлмас экан, нордон нарсани ғажиш меъдага тегаркан. Кўп ўтмай бирин-кетин ер ковлашни бас қилдик. Бироқ илдиз ковлаган жойимизда чўнқайиб, бошимизни хам қилганча ўтиравердик. Гўё бу жойдан туриб кетсак, биров келиб еримизни олиб қўядигандай. Ҳар қайсимиз ўз ковагимизни, бутамизни йўқотиб қўйишдан чўчиётгандик. Чарчаб, ҳолдан тойдик. Ҳаво исиб, ланж бўлгандик. Бунинг устига, кечаси совуқда мижжа қоқмаганимиз боис уйқу босиб келарди. Чанқагандик. Негадир сувли илдиз чанқатарди. Лабларим тупроққа беланган, оғзим тахир эди. Шунданми, ўтиролмадим, ўрнимдан туриб кўм-кўк уммонга қарадим ва аста-секин пастга туша бошладим. Шерикларим ортимдан эргашар, деб ўйлагандим. Бироқ улар жойларидан қимирламади.
Сув шўр экан, кеча сузганимда ҳўплаб кўрмаган эканман, овора бўлдим, деб ўйлаб энди изимга қайтганимда тошлар орасидан сизиб чиқаётган булоққа кўзим тушди. Бирдан жон кирди, чўк тушиб, бир ҳовуч сув олиб ичдим. Бирам мазалики, асти қўяверасиз. Ҳовучлаб ўтиришга сабрим чидамай, лабимни булоққа тутдим. Ютоқиб қониб ичиб, кейин қаддимни ростладим-да, тепадаги шерикларимга бақирдим:
— Ҳов, ўтираверасизларми?! Сув бор экан! Сув!
Улар ўринларидан туришиб мен томонга югура бошлашди. Жога ҳовлиқмалиги панд берай деди, оёғи бир чалиниб кетди-ю, лекин дарров ўзини ўнглаб олди.
Булоқ бошида узоқ ўтирдик. Сув ичганда енгил тортгандай бўлувдик. Орадан бироз ўтиб, чарчоғимиз сезилиб, узала тушганча ухламоқчи бўлдик. Қуёшнинг қайноқ тиғи остида ухлаш азоб экан. Ўрнимиздан туриб, тик ўсган, танаси ярим қулоч келадиган, фақат тепасидан шохалаб барг чиқарган дарахтнинг бир парча соясига ўтдик. Сояга ҳаммамиз сиғмадик, шу боис, иккига бўлиндик.
Билмадим, қанча ётдик. Бир маҳал қорним ғулдирай бошлади. Ўтиб кетар, деб қимирламадим. Лекин бураб оғрий бошлагач, чидаб туролмадим. Ўрнимдан сапчиб туриб, кўздан панароқ жойга югурдим.
(Давоми бор)