90 нчы еллар башында телевизордан икеме-өчме канал күрсәтә иде. Беренче, икенче һәм арада Татарстан кергәли. Төсле яңаны алганчы аклы-каралы тартмабыз урамда һава торышы бозылса "кар яудыргалый", көйсезләнә.
Бабай андый вакытта "кхм-кхм" итеп тамак кырып, янтыклый ятып караган төшеннән торып, "Карга кунды ахрысы, кызым, бар чыгып ку әле," — дип шаярткалап, барып телевизор башындагы приставканы боргалап ала. Тоташкан штеккерларын да тикшерә, сүндерә, яңадан кабыза. Бер дә җайланмаса янынна йә өстенә җиңелчә кагып куя да, тегесе эшләп китә.
Аның тагын бер ачу китергән начар гадәте (телевизорның, диюем) — идән селкенсә рәсеме бозылып, сызыклар чыгара башлавы. Шуның өчен телевизор тумбасы торган идәнгә басмыйча, атлап чыгарга кирәк. Моны тыныч вакытта исеңдә тотсаң да, ашыкканда онытыла. Гадәттә бабайның олимпиадада биатлон карап торганда, нәкъ безнекеләр атыр вакыт җиткәндә, уеннан бүленеп су эчәргә чабасың да, нәкъ шул тактага басасың. Ничек ул кычкырмаган да, әрләмәгән дә?! "Кызыма суны чәйнеге белән кертеп куйык мәллә?"—дип кенә әйтә иде.
Бик кызык әйбергә мавыгып, телевизор каршында ук туктап карарга тотынсам: "Кешеләрне пыяладан ясасалар тиз ватылырлар. Әле ярый без пыяла түгел. Шулаймы, кызым? Әллә син пыяладан, үтә күренмәлеме?" —дип төрттереп куя.
Телевизордан әле ул вакытта "Әни килде", "Әлдермештән Әлмәндәр", "Әниләр һәм бәбиләр", башка күп кенә пьесаларны күрсәтәләр иде. Кайсыларын мин аңлап та җиткермим, кайсылары кызык түгел кебек, уйнарга китәм. Әмма соңгы икесе хәтердә тирән эз калдырды.
Унике бала әнисе Гөлфинә апаның көлеп торуы, башкаларга биргән киңәшләре, ире һәм балалары турында тәмләп яратып сөйләүләре...Мин аңа ул вакытта сокланып каравым, ахырда елавым да бүгенгедәй исемдә. Бәлки әле күп балалар үстерү теләге дә шул вакытта каядыр ми сырларында язылгандыр.
Бу рольне башкарган, 65 ел Камал театрында уйнаган Нәҗибә Ихсанованың тууына бу көннәрдә 85 ел булган. Шул хәбәрне укыгач, кылт итеп балачакка кайткан кебек булдым.
Аклы-каралы телевизор (бәлки ул төсле дә булгандыр). Кичен караганда беребез дә йөрми (идәнгә басмаска, исемдә!). Әни сарык йөны тетә яки нәрсәдер бәйли, тегә. Бабай шакмаклы күлмәктән караватта, артына мендәр кыстырып, терсәгенә терәлеп ярым утырып, ярым кырын яткан, бер кулына башын куйган, бер кулы гәүдәсе өстендә сузган. Мин уенчыкларны алып килсәм дә, уйнамыйча, эчкә кереп китәрдәй карап утырам. Су да, башкасын да сорамыйм... Татар театрын шулай карый идек.
Инде күп артистлар юк. Урыннары җәннәттә булсын барысының да!
Әсәрдәге һәр сөйләшүне, һәр җөмләне аерым цитата итеп язып алырлык.
"Елап бала үстереп булмый, җаным, көлеп йөр! Балаң да синнән көләргә өйрәнсен"
"Бала тапкан хатын ямьсез булмый"
"Ирләрне төзәтүе җиңел ул. Ирләрнең иң азгынын да төзәтеп була.Хатын-кыз азса — бетте дөнья! Атом бомбасы да кирәкми. Ирләр нишләгәнен белмичә аза, хатын-кыз — белеп аза. Салкын кан белән, усаллык белән"
Соңыннан да әле оныта алмыйча, сорашып аптыраттым кебек: мин ничек, кая тудым? Әтиләр, әниләр, абыйлар, сез ничек тудыгыз? Теге баланы кая куялар? Шулай буламы?.. Мең дә бер сорау...
Хәер, мин генә түгел, вакытлар узса да, буыннар алмашынса да балалар олылардан шундыйрак "каян килдем, ничек тудым?" ишене сорыйлардыр.
Үсә төшкәч авторы Туфан абый Миңнуллинның бер интервьюсында "Әниләр һәм бәбиләр"не хатыны өчен махсус язган дип укыган идем. Шуның кадәр энергия, нур бөркелә иде Гөлфинә-Нәҗибә ападан. Әйтерсең роль уйнамый, яши. "Иии, бала кадерен белмиләр шул!" диюләре...
Ничектер өзек-өзек килеп чыкты бу язма. Ә сезнең балачакта көчле тәэсир иткән кино-спектакльләр булдымы ул?
#татарчаязам #укы #НәҗибәИхсанова #әниләрһәмбәбиләр #камалтеатры #2023хатирәләрелы #чәйэчкәндә #РамзияЮсупова