Виктор Франклдың «Скажи жизни «Да» кітабы туралы алғаш Фархадтан естідім. 2 жыл 7 ай Аушвиц пен Дахау лагерлерінде жатқанда жасырын жазған дүниесі. Еңбегін лақап атпен шығармақ болған, әріптес-достары айтқан соң өз атымен шығарды. Кітап 10 миллионға жуық тиражбен әлемнің 24-тен астам тіліне аударылып, таратылған екен. Сұмдық кітап, қысқасы.
Сұмдақ деймін.
Негізі кішкентай балаларға, жүкті әйелдер мен буыны қатаймаған жастарға оқуға тыйым салынған кітаптар тізімін жасау керек сияқты. Мәселен, «Мальчик в полосатой пижаме», немесе Светлана Алексиевичтің кітаптары және Франклдың осы кітабы. Себебі, Освенцимдегі (Аушвиц) қатал өмірдің, адамдардың күн сайын ар азабынан қиналғанын сипаттағанда түңіліп кетесің. Қорқыныш пен мәнсіздікке толы күндердің өзіңнен алыс болғанына шүкір дейсің. Жанашырлық танытып, енді қайталанбауын тілейсін. Сонысымен ауыр. Сондықтан да, жоғары айтқан буыны қатаймаған адамдарға оқуға кеңес бермес ем.
Франкл лагерьден қайтқанда ол туралы ашық айтпады, себебі болғандарға айтып керек емес, ал болмағандарға түсіндіре алмассың дейді. Соғыс туралы үндемейтін ата-әжелеріміз естеріңізде ғой? Олар да дәл осылай ойлайды-ау.⠀
Мен үшін қатты әсер еткен тұсы — қырыну жайында. Бірде дәрігер келіп, әлгілерге: «Жандарынды аман алып қалам десеңіздер, күнде қырыныңыздар. Сақал мұрттарыңыз ауру адам екеніңізді білдіруі мүмкін. Айна болсын, шыны болсын, әйтеуір қырынатын дүниелеріңіз қолда болсын» дейді.
Ешкім ауру боп көрінгісі келмеген, себебі ауруларды газ комнатасына апарып, жағып жіберген. Ол туралы кітапта мынандай мысал келтірсем. Өзінің досы ұзақ уақыт көрінбей қалған соң, Франкл адамдардан сұрай бастайды. Сонда белгісіз адам түтін шыққан мұржа жаққа көрсетеді:
— Ол жақта не бар? — деп сұраған Франклге
— Сенің досың аспанда қалықтап жатыр, — деген екен. Фашисм үшін немістен бастақысының барлығы — материал.
⠀
Франклдың кітабы — психология еңбегі. Адамдардың қиналған сәттегі мінез-құлқын сипаттайды. Сондықтан, психологтарға, әсіресе тобыр эффектісін зерттейтіндерге қызық болмақ. Бірақ, әрбірімізге ой салары анық.
Оқыңыздар. 220 бетке 5 сағатыңыз кетеді-ау.