Павлодар қаласынан 215 шақырым жерде Тегістік деген кішкентай ғана ауыл бар. Атам заманнан мал бағып, адал еңбегін Жер-анамен бірге көрген бұл ауылда қазір 15-ақ үй қалған. Әлі де қой бағып, қыста қорада, жазда жайлауда өмірі өтеді бұл халықтың. Әңгімемізге арқау болған тоқсанның үшінші жылынан асқан Сәруар әже де осы ауылдың тумасы.
- Әже, - дауысымды шығарып жанына келемін. Креслода отырған әжем қолындағы “Мұнараның” кезекті санын алып тастап, маған қолын береді. Бетіме мұқият қарап:
- Ернарымбысың? - дейді сұраулы көздерімен қуана. Басымды изеймін, - "Анаң ғара, аманбысың ботақаным, құлыншағым?!" - қолымды кеудесіне қарай тартады -- онысы бетіңді сүйемін дегені. Бетімді жақындатып, сүйгіздіріп аламын. Қал-жағдай сұрасқан соң сауалдары басталады.
Қайдасың, аман-есен жүрсіңбе дейді де, әдеттегідей сұрағын тағы да қояды:
Намаз оқуды бастадың ба?, - “жоқ” дегендей басымды шайқаймын.
- Үй кет әрмән! - деп қолымды өзінен алыстатады. Ренжіген түрі әжемнің. Намазға келгенде менен қарағанда кіші інім Әсетті көбірек жақсы көреді, ол інімнің сәждеге бас қойғанына алтыншы жыл кетті ғой. Бәрі сол әжемнен басталды десем, қате айтпаспын.
Біз ол кезде есімізді енді білген кезіміз, 2000-жылдардың басы болса керек, әжеміздің үйіне қонаққа барғанда намаз оқығанын көріп, ақ орамалды алып, қайталай бастаймыз. Тәкбір, қиям, рүкүһ, сәжде, отырыстардың рет-ретін жақсы жаттап алғанбыз, әжеміздің қыбырлап сөйлегенін ұғынбасақ та, өзімізше білетін адамдай ернімізді жыбырлатып “дұғамызды” айта бастаймыз. Бұл үлкен немересінен бастап, барлығымыз жасайтын жақсы бір “ойын” еді. Иә, ес білгелі әжеміздің қолынан дәрет алатын шәугімі, жайнамазы мен газет-кітаптар түспегенін көреміз. Іс тігетіні және бар.
Кеңес үкіметі ыдыраған тұста бала кезінде молдалардан хат танығандар намаз оқып, ата дінге орала бастаған еді. Сол кезде әжеміз де ниетті болса да, ауылда иә имам, иә оқулық табылмаған еді. Қаладағы апасына хабарласып, кітаптардың бір легін алдырады. Осылайша “Бәтиқа” (Фатиха сүресі) мен бірнеше сүрелерді жаттай бастайды. Өзінің айтуы бойынша, 1992 жылдың Ережеп айында алғаш ораза ұстаған. Содан 25 жыл Рамазан мен Ережеп айларында, Апара, Ашура күндері, әр дүйсенбі мен бейсенбі күндері, Шағбан мен Шәууәл айларында оразасын тастамаған. Тек соңғы жылдары денсаулығына байланысты “жеңілдік” сұраған екен. Ал 1994 жылы сәждеге бас қойған. Әлі де құлшылық етеді, тек енді орындығын өзімен алып жүреді.
Әжем балалық шағы туралы ашыла сөйлей қоймайды. Сірә, ашаршылық пен соғыс жылдарына ұласқан зұлмат жылдарды бастан кешкен бар ата-әжелеріміздің ортақ қасиеті осы шығар. Бірде наурызда ауылға барып, әдеттегідей әжемнің қолын алып, жанына тізерлей отырғанымда, 30 жылдар туралы айтып берді.
Ол туған жылы ауылға ауру келді. Өмір есігін іңгәләп ашқан он бес баладан әжем мен оның туған әпкесі ғана аман қалған екен. Бұл 1928 жыл болатын: бірнеше жыл емделсе де, бетінен көркі кеткен кішкентай қызды көрген ел “Бұны ешкім күйеуге алмайды, өлтіріп тастау керек” дескен. Күліп еске алады ғой сол кезде.
Соғыс жылдары турады да еске алды:
Менің әкем ауылда пошташы болды. Таңертең атқа мініп, бүкіл ауылдарға пошта тасимыз. Мен жанында отырып, газет оқимын. Атын ұстаймын. - деді. Газет пен кітап оқу әдеті де осы кезде қалыптасса керек.
Соғыстан кейін әйелдер ер азаматтардың жұмысын атқара бастады ғой. Сәруәр әжем де тратористің оқуын оқып, жол жөндеу жұмыстарына кірісті. Содан 1949 жылы ата Сейтақ екеуі үйленіп, отбасы құрады. Ол кезде әжемнің құжаттары болмаған, соны да еске алды:
Мен негізі 28 жылы туғанмын, бірақ құжатымда 31 жыл деп жазылу. Алғаш ұлымыз өмірге келгенде, шалым баланың туу туралы күәлігін алуға әкіматқа барған ғой. Әлгі жерде жұмыс істейтіндердің барлығы құрдастары. “Сәруәр қай жылы туған” деп сұраса, Сейтақ білмейді. Сосын үйге сұрап келуге ерініп, отыз бірінші жылғы деп жаза салуға көнген екен, - атамды осылай күлімдеп, сағынышпен.
Бірге үш қыз, үш ұл тәрбиелеп, үлкен өмірге аттандырады. Қазір де сол балалары мен немере-шөбере қамқоршылары көп. Сол балалары мен немерелеріне “оқитын дүнием жоқ” деп ренжіп қояды ара-арасында қолындағы “Имам” журналы мен “Мұнара”, облыстық “Сарыарқа самалы” газетіне көрсетіп.
- Бұл өзі “Ислам және өркениет” газеті ма? Басқа ма? - дейді тәтеме қарап,
- Басқа, орнына осы газет шыға бастады
- Ә, ананы қара, керемет жазады бұлар. - дейді “Мұнара” газетінің ұжымын мақтап.
Енді бір көргенімді “Иман” журналындағы Бағашар Тұрсынбайұлыны жазғандарын қаламмен сызып-сызып қойыпты. “Тоқтаған жерлерін сызып қоямын да, қайта оқуға кірісемін” дейді. “Тоқтамаңыз” - деймін іштей.