Qozogʻiston Rossiya tarkibida (XVIII asr boshi XIX asr) asarida yozilishicha, Katta va Oʻrta juzning katta qismi XVIII va XIX asr boshlarida Rossiya imperiyasiga qoʻshib olingan. 1824-yilda Rossiya tarkibiga Yettisuv hududi qoʻshib olingan. XIX asr oʻrtalariga kelib janubda Chu daryosi vodiysigacha, shimolda Sirdaryoning oʻrta oqimidan Oq Machitgacha boʻlgan yerlar Rossiya imperiyasiga boʻysunmas edi. Chunki bu hududlar Qoʻqon xonligi hukmronligi ostida edi. 1825-yilda 120 ta kazakdan iborat boʻlgan qurollangan harbiy otryad Yamishev qoʻrgʻoni komendanti V.Shubin boshchiligida Katta Juzga joʻnatilgan. Bu yerda Olatov, Kapal, Sergiopol, Lepsinsk qarorgohlari qurilgan. 1858-yil mart oyida Avliyootadan qoʻqonliklar quvib chiqarilgan. 1864-yil M.Chernyayev boshchiligidagi Verniydan chiqqan qoʻshin Avliyootani ishgʻol qilgan, N.Veryovkin boshchiligidagi qoʻshin esa 12-iyunda Turkistonni, 22-sentabrda Chimkentni ishgʻol qilgan.
Umuman olganda, Rossiya imperiyasining Qozoq juzlarida olib borgan mustamlakachilik siyosati qozoqlarning ozodlik kurashiga sabab boʻlgan. 1856-yilda shekti urugʻi sardori Janxoʻja Nurmuhammedov boshchiligidagi, 1868-1869-yillardagi Seil Turkebayev va Berkin Ospanovlar boshchiligidagi qoʻzgʻolonlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Qozoq xalqining milliy-ozodlik kurashi Qozoq choʻllarini qamrab olgan boʻlishiga qaramay, Rossiya imperiyasi qoʻshinlari tomonidan shafqatsiz bostirilgan, qoʻzgʻolon rahbarlariga esa ayovsiz munosabatda boʻlishgan. Shuningdek, S.M.Tursunovaning “XIX asr ikkinchi yarmida Mangʻishloq” asarida ham 1870-yil Mangʻishloq yarimorolida “Vaqtli Nizom” ning qabul qilinishi sababli qoʻzgʻolon boshlangani, Emba daryosi vodiysida qozoqlarning yozgi yaylovlari boʻlib, Nizomda undan foydalanish ta’qiqlanganligi, aynan shu yerda rus qoʻshinlarining qarorgohi qurilganligi, qoʻzgʻolonga Dosan Tajiyev va Isa Tilanbayevlar yoʻlboshchilik qilishgani, ammo magʻlubiyatga uchrashgani haqida ma’lumotlar keltiriladi.
Sovet davrida qozoq xalqining eng qadimgi, XVI-XIX asrlardagi davri va XX asrdagi tarixini yoritishga bagʻishlangan koʻplab adabiyotlar yaratildi. Xususan, qozoq xalqining eng qadimgi tarixiga oid asar hisoblangan A. Ismagulovning “Qozogʻiston etnik antropologiyasi” asarini keltirib oʻtamiz. Unda qozoq xalqi antropologiyasi, etnik qiyofasining shakllanishi haqida batafsil ma’lumot beriladi. Muallif qozoqlarning antropologik jihatdan moʻgʻullarga oʻxshab ketishi, yuz tuzilishi dumaloq, oq-sariqdan kelganligi, gavdalari ham kichikroq boʻlganligi haqida batafsil bayon etadi. Shuningdek, qozoqlar koʻchmanchi xalq boʻlib, chorvachilik bilan shugʻullanishini ta’kidlaydi.
K. M. Baypakov va A.N. Podushkinlar muallifligi ostida nashr etilgan “Janubiy Qozogʻistonning yer-chorvachilik madaniyati yodgorliklari” asari ham qozoq xalqining qadimgi tarixiga oid asardir. Unda Qozogʻistonning qadimgi shaharlari hisoblanmish Koʻk Mardon, Pshuk Mardon, Kostobe, Mardan Kuyik, Aktobe, Altintobe, Karatobe va boshqalar haqida toʻliq ma’lumot berib oʻtiladi.
M.X. Abusetovaning “XVI asr ikkinchi yarmida Qozogʻiston” asari Qozoq xonligi haqida batafsil ma’lumot beruvchi asar hisoblanadi. Unda yozilishicha, Jonibek va Gireylar 1468-yil Abulxayrxon vafotidan soʻng taxtni egallab, Qozoq xonligiga asos solishadi. XV asr oʻrtalari va XVIII asrda Qozoq xonligi yagona siyosiy birlashma hisoblangan. Qozoq xonligining gullab yashnashi Qosimxon(1511-1521) hukmronligi davriga toʻgʻri keladi. Undan soʻng taxtni Haqnazar (1538-1580) egallaydi. Uning davrida davlat hududlari kengayadi. Shigʻay (1580-1582), Tavakkal (1582-1598) hukmronliklari davrida ham Qozoq xonligi oʻzining qudratini yoʻqotmagan edi. Hatto 1594-yilda Tavakkal Qulmuhammad boshchiligida Rossiyaga elchilar yuborgan. Mamlakat hududlarini kengaytirishga harakat qilingan.
B.Suleymanov va V.Baasinlarning “Qozogʻiston Rossiya tarkibida (XVIII boshi – XX asr)” asarida yozilishicha, XVIII asr boshlarida Qozoq xonligida ogʻir siyosiy vaziyat hukmron edi. Chunki, jungʻorlar bu yurtga harbiy yurishlarni amalga oshira boshlagan edi. Ularning shiddatli yurishlari asosan, 1710-yildan boshlangan edi. 1723-yil jungʻor-qozoq urushlaridagi vaziyat yomon tomonga oʻzgargan. Qozoq xalqini qirib tashlashga qaratilgan “Ogʻir kulfat yillari” qozoq xalqi xotirasida “Aq taban shubirindi” degan nom ostida saqlangan. 1728-yil bahorda Ulutov tizmalaridagi Bulanti va Beleut daryolari oraligʻidagi Qorasiyar degan joyda jungʻorlar bilan qozoqlar oʻrtasidagi jang qozoqlarning gʻalabasi bilan yakunlangan. Jungʻor-qozoq urushlari va oqibatda qashshoqlashish qozoq xonlarini Rossiyaga murojaat qilishga undagan.