ИИВ сайтида 2018 йил 18 апрель куни чиққан ахборотдан:
Нобиометрик паспортларини алмаштириш муддати 2018 йил 1 июль этиб белгиланган бўлиб, биометрик паспортга эга бўлмаган фуқаролар ушбу муддатни кутмасдан... биометрик паспорт олишлари мумкин... Эслатиб ўтмоқчимизки, паспорти бўлиши шарт бўлган фуқаронинг паспортсиз ёки ҳақиқий бўлмаган паспорт билан яшаш, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 223-моддасида белгиланган тартибда жарима солинишига сабаб бўлади. Шу сабабли биометрик паспортга эга бўлмаган фуқаролардан... нобиометрик паспортларни ўз вақтида алмаштиришларини сўраймиз.
Орадан икки кун ўтиб Ўзбекистоннинг барча интернет-нашрларида энг кўп ўқилаётган хабарларнинг қисқача шарҳи:
Президентнинг 2018 йил 18 апрелдаги қарори билан тўртта инновацион лойиҳа амалга оширилади — паспортлар ўрнига ID-карталар жорий этилади (1), амалдаги авторақамлар ўрнига халқаро намунадаги янги авторақамлар чиқарилади (2), онлайн назорат-касса машиналари татбиқ этилади (3), ҳукумат учун алоҳида мобил алоқа тизими ишга туширилади (4). Буларнинг бари 2018 йил 1 ноябрига қадар Тошкент шаҳрида пилот режимида ишга туширилиши керак. Қолган ҳудудлар ҳақида ҳозирча гап йўқ.
Ҳукуматга тааллуқли алоҳида қисми ҳақида бир нарса дейиш қийин (ҳар ҳолда, қолган уч лойиҳа каби — яхшиликка), онлайн назорат-касса машиналари қандай енгиллик (ёки бошоғриқ) бўлиши ҳақида яхшиси бизнесменларимиз гапиргани маъқул. Дастлабки икки лойиҳа эса деярли ҳаммамизга дахл қилади — паспорт ҳаммада бўлиши керак, кўпчиликда машина бор.
Хотирамиз қисқа, шунинг учун кўпчилик биометрик паспортга ўтиш жараёни 2015 йил охирига қадар қандай давом этганини унутиб юборган бўлиши мумкин. Қандай катта навбатлар, қандай машмашалар, қандай жанжаллар бўлгани кўпчиликнинг ёдида эмасдир. Биометрик паспорти йўқ абитуриентларни қайтариб юборишлар, ишхоналарда биометрик паспорт талаб қилишлар ва ҳ.к. ва ҳ.к. Хуллас, етарлича ноқулайлик туғдирганди бу жараён. Энди, биометрик паспортга ўтишнинг сўнгги муддатига икки ярим ой вақт қолганида ID-карта деган нарса чиқяпти.
Одамларда савол пайдо бўлиши табиий — 30 июнь куни 10 йил муддатга биометрик паспорт олсам, орадан ярим йил ўтиб мендан уни ID-картага алмаштиришни талаб қилишмайдими? Олийгоҳларнинг қабул комиссиялари менинг биометрик паспортим билан ҳужжатларимни қабул қилиб олаверадими? Давлат идораларига биометрик паспортим билан ишга кира оламанми? Ва ҳ.к. ва ҳ.к. Бу масаланинг бир томони, бошқа томони — мана шу жараён учун неча миллионлаб доллар пул сарфлангани, хориждан қанчадан-қанча қурилмалар сотиб олингани.
Ёки давлат автомобиль рақам белгиларини олайлик. 2008 йилдан бошланганди янги авторақамлар тарқатиш (бошида у ҳам бир камчилик билан чиқарилиб (ҳудудни билдирадиган рақамлари жуда кичкина эди), кейин йиллар давомида янги рақамларнинг дастлабки намуналари кейинги намуналарига алмаштирилди). Қанчадан қанча одам «золотой»га ўхшаган рақамларни неча юзлаб, неча минглаб доллар «шапкалар», поралар бериб олди, 2017 йилдан ундан-да «золотой»роқ рақамларни аукционда сотиш бошланди — еттита Matiz’нинг пулига битта рақам сотиб олганлар ҳам бўлди.
Энди-чи? Авторақамлар алмашади, деган гап. «Семиртириб сўйиш»га ўхшайди. Тўғри, ҳали алмаштириш жараёни қачонгача, қандай тартибда давом этишини тушунтирувчи ҳужжатлар эълон қилиниши керак, ҳеч ким эртагаёқ ҳозирги рақамлар «ноқонуний» деб эълон қилаётгани йўқ — ҳали ҳам 15 йил аввалги 10 Z 7947 га ўхшаш рақамларда юрганларни ҳам топса бўлади. Лекин барибир ғалати ҳолат. Авторақам аукционлари фаоллиги ҳам пасайиб кетса керак (жуда ҳам фожиа эмас бу). Худди прописка эркинлашиши ҳақидаги гап-сўзлар ҳужжатларда ўз аксини топиши кечикаётгани муносабати билан уйлар нархи пастлай бошлаганидек.
Бундан 10 йил аввал биометрик паспортлар ўрнига ҳозир айтилаётган ID-карталарни жорий этса бўларди. Бундан 10 йиллар аввал ҳозирги авторақамлар ўрнига энди яна «халқаро намунада»ги деб айтилаётган рақамлар татбиқ этилса бўларди. Начора, «камбағал икки марта тўлайди». Қарор қабул қилиб бўлинган, шунинг учун, муҳими, бу жараёнлар тинч, ортиқча машмашаларсиз, маданиятли ҳам қулай бир савияда ўтсин.