Оча шигырь кисәкләре күңелнең түренә ашкынып...

Җәй Җәйне сөя һәммә мәхлүк, күрә анда җәннәтен, Көннәр озын, нурлы, рәхәт, якты, җылы җәйдә төн. Корт, чебен, кошлар да хәйран эшли, талмый һәрдаим, Чит тарафтан безгә кошлар киләләр һәр җәй саен. Ямь-яшел урман эчендә һәр агач бәйрәм итә, Кырда дулкындай игенгә сибәләп яңгыр үтә. Йөрсәң урманда күрерсең ал, кызыл, ак, күк чәчәк, Ак чәчәкләр җирдә тулы - тиз пешәр каен җиләк. Күп агач башында сайрар сандугач, башкалары, Берсе моңлы, шат күңелле - төрлечә сайрап карый. Какы, көпшә, кузгалакны балалар табып өзә; Тупас ис килә миләштән, "эт борын" җан кергезә. Көн дә шунда хуш табигатьнең эчендә гизәмен, Моңлы, яшь җанымны кышкы авырудан тергезәмен. Мин табам урманда дөньяның тәмен һәм рәхәтен, Арта дөньяга йөрәктә дустлыгым, мәхәббәтем. Булса ел буе һаман кыш, якты язлар килмәсә, - Дөньяда тәм булмас иде, җәйге җилләр исмәсә. Без өмидсез яшәр идек, һич яшеллек үсмәсә, Хак Тәгалә кояшының нуры җиргә төшмәсә. Үзгәреп тора табигать, төрле төсләргә керә, Дөньяда тормыш җиле дә безгә төрлечә өрә. Сәгыйть Сүнчәләй. 1910.

Актуальный Тукай: Обращение шайтанов Иблиса в месяц Рамазан (стихи на татарском языке). Краткий пересказ: Шайтаны Иблиса выступили с обращением, что весь месяц Рамазан они находились на цепи, и люди не вправе обвинять их в своих грехах. Испорченность мирская на этот раз не от шайтана. "Подружись, татарин, для начала со своей совестью", - советуют они. А теперь оригинал текста: Рамазан гаетендә Иблиснең шәйтаннарга хитабы Инде динне ташлыйлар, Уразада ашыйлар; Оялмыйча Алладан, Ничек гает ясыйлар?.. Барсы качып ашады, "Көндез сәхәр" ясады; Тәкъвә, суфи байларның Чиктән узды фәсады. Без, шәйтаннар, богауда Гомер иттек бу айда. Кодрәт бавын өзәргә Без шайтанда көч кайда? Без ник тордык богауда. Ник аздылар бу айда? Гөнаһ эшне юк файда Инде безгә сылтауда. "Шәйтан аздырган", имеш! "Юлдан яздырган", имеш! Кире татар, иң элек Вөҗданың берлән килеш! Габдулла Тукай, 1912 ел.

Мөгзе бар куйның бары да кучкар түгел, Очкан кошның бары да шоңкар түгел. Кемнәр әйтмәс шигырьне, әйтер берүк, Чукаңланган аксак ишәк тулпар түгел. (Дәрдмәнд) Фото: Татарча Википедиядан алынган "Кучкар".

Буран Тик кенә торганда капланды томанга бар һава; Кар оча, кар себрелә, кар котрына һәм кар ява. Кар бәрә йөзгә рәхимсез, күз ачып булмый карап; Һәр кара нәрсә — бүре һәм һәр маяк булды карак. Карны җиңгән күк, төшә җиргә тонык ай яктысы; Ай да куркынган шикелле: бер сары, бер ак төсе. Көн буе яткан иде, үлгән җылан күк, юл тыныч; Чыкты соң кайдан адаштыргач буран — бу куркыныч? Әллә ычкынганмы баудан Каф тау арты җеннәре? Йә тишелгәнме Ходайның бихисап зур мендәре? Кар булып җирдә очамы ушбу мендәр җоннары? Йөгрешеп җан аулый мәллә Каф тау арты җеннәре? Сукранам мин, кар арасыннан карый да ай көлә, Мин фәкыйрь михнәттә — гүя чарлагыннан бай көлә! Габдулла Тукай, 1912 ел. Фото: "Апельсины зимой". Художник Ринат Гильмутдинов; "Окрестности Казани зимой" (открытка начала ХХ в.) ; "Тетюши со стороны Волги зимой", 1902 г.

Яңа ел Күк йөзендә бер-бер артлы бер көтү ак кош оча... Яз җитә, җәй нурлана, көз былчырана, кыш оча. Һич өзелми шул көе еллар үтә, еллар туа. Бер-берен чиксез мохиттә нык этә, дулкын куа. Күп кешеләр яңа елга шатланалар, сөенәләр, Әмма тормышта яңалык тугъмавын бик сизенәләр. Үзгәрерләр елның исме, тормыш исме искечә, Һич туган җир яңгаралмый, әл дә иске җил исә. Кайгы-хәсрәттән бушанылмас карап үткәнгегә, Һич төгәлләнмәс кебек изге теләкләр мәңгегә. Вакты җиткәч каршыларбыз шатланып "аклыкны" без, Әмма хәзер кайгылырак "яңа ел"ны котлыйбыз. Сәгыйть Сүнчәләй, 1911 ел.

В татарском детском журнале "Ак юл" (апрель, 1915) наткнулась на одно стихотворение. Подумала, какое оно очаровательно беззаботное, да еще с элементами религиозной культуры. Оказывается, автор - 16-летний шакирд Наки Исанбет (1899-1992). Родился он в селе Малояз (совр. Салаватский район Башкортостана). Учился в уфимском медресе "Хасания", казанском медресе "Мухаммадия". В советские годы он станет известным писателем и ученым-фольклористом. *** Боз киткәч, йир кипкәч Саф, аяз көннәрдә Китермен юл белән Зәңгәр су, урманга. Күбәләк куармын, Чәчәкләр җиярмын Шатланып җырлармын - Күңелле булганга. Күп йөрсәм, уйнасам, Эсседән тирләсәм Чумармын тиз генә - Көмештәй күлләргә. Күлләрдән чыгармын Тәңрене зурлармын Миңа ул һәр яктан Рәхәтле биргәнгә... Нәкый Исәнбәт. 1915 ел. P.S. А вот автор рисунка - студентка Хадича Акчурина. В том же году она пропала без вести на Кавказском фронте Первой мировой войны. Она отправилась туда сестрой милосердия.