Аржааннар

📢Аржаанга сөөлгү 3-4 чылдарда барбаан кижи мен. Бо чылын чеде бээримге, мырыңай бичежек сууржугаш ышкаш апарып-тыр. Ында дыштаныкчылар чурттаарынга таарымчалыг кылдынган бажыңчыгаштарның хөйү, ооң чанында бедик демир четкилер-биле херимнеп каан шөлчүгеште бут бөмбүү, стол теннизи ойнаан, чайганыыштарда чайганган бичии, чаптанчыг ажы-төлдүң хөйүн көргеш магададым. “Сууржугаштың” ортузун куду кыңгырадыр агып баткан кылаң кара суг кежилдир, дыштаныкчыларны уткуп турганзыг, 12 адыр мыйыстыг сыын чанында...

1941 чыл. Дайын эгелээн чылдың күзү. Оргу-Ыяш-Тайгазынга чайлаан аалдар күзеглерже киргилээн. Мугур-Талга тараан тарааның чаагайы-даа кайгамчык. Школа эгелээринге чедир ам-даа он беш хонук бар. Дайын байдалынга таарыштыр ажыл-агыйын тургуза берген араттарның аяс хүннерни ажыглаар дээш кызып турары-даа магалыг. Бистер, Хертек Кинин, Салчак Соскур-оол үжелээ, чиңге-тараа чулуп, ону тавычалап тургаш, хеп-хенертен кодурлаан бис. Кодур кедерээн. Шак ол халаптыг аарыг чүгле хол, бутта эвес, а бүгү мага-ботта нептереп, аът-даа мунар арга чок болу берген...

💥Сүт-Хөл шалбаа, Сүмбер-Уула тей турар шагда...    📢Авыралдыг аржаанымга, ырак-узактан чедип келдим,  Аъш-чемим өргүп, ак-көк кадаамны багладым.  Човулаңым сергедип, аарыымны арыгладып,  Чажыымны чалбарып, ачы-буяның диледим, аржааным.  Өршээ, өршээ, өршээ!!!  Тоолчургу чер Сүт-Хөл кожуунда Үстүү-Дөргүн аржаанынче дыштанып, оран-делегейниң чараш-каазын магадап көргенимни номчукчуга бараалгадыйн.  Аржаан чер иштинден үнүп чыдар анаа эвес, а хуулгаазын суг-дур! Чер иштинге ынчаар агып чорааш, сугга эсти бээр бүдүмелдерни бодунче сиңирип алыр...

Хайыракан чоогунда Сенек аржааны: Аржаанче ижер кирер чуруму : Баштай 1 минуттадан эгелээр, чоорту 5 минутта чедир кирер, 5,7,10 хонук кирип болур. 1. Карак эмнээр, эртен дуъште кежээ чуур, баштай холун чуп алгаш караам коору эки апарзын эм дом болзун дээш караан чуур. 2. Ижин шойунду баар аржаанны ону база холун чуп алгаш ижер, сахарный диабет, кешти аныяксыдар, эмнээр. База чудуп, чалбарып тургаш ижип эмненир. 3. Хондроз давление, дамырлар, чустер, нерви аарыгларын эмнээр шынарлыг. 4. Чурек дамырларны эмнээр ( миокарда, хан дамыр) чустер ( артрит артроз суставы, синовита) База сеткилинден чалбарып эмненир...

Шындазын, Сүрбүзүн чурттуг Салчак Авыр-оолдуң Чигжит деп адаар оглу аарааш, чыл ашкан. Ооң хамнатпаан хамы-даа, чалаваан ламазы-даа чок. Оглу тура албастаан, муңчураан. Арга чадаарда Көъп-Сөөк чурттуг бир улуг хелиңге барып четкеш, чалбарып тейлээрге, ол судур ажыткаш, мынча дээн-дир: " Силерниң ол оглуңарның аарыын бо чоок-кавыда кым-даа эдип шыдавас-тыр. Чүгле хүн үнер чүкте, кончуг ырак черде, ыдыктыг суг бар-дыр, этсе ол эдип болур-дур". Аалынга чедип келгеш, кашдаа хондур белеткенип, ол черни мырыңай дүжеп турар апарган...

Бай-Дагдан сес километр черде турар Бай-Хөлдүң шынары Таңдыда Дус-Хөлден ылгалбас: дузу-даа, курту-даа, малгажы-даа ол олчаан. Эмненир аарыглары база-ла ындыг. Колдуу-ла чон ангинаны болгаш сөөк-даяк аарыгларынга удур кирер. Ханылаан тудум суу изип орар. Маңаа Тес-Хемниң, Эрзинниң чамдык организацияларының пансионаттары ажылдап турган, ам чүү-даа артпаан...