Ноғайлы атауы Алтын Орда заманында моңғолдардың батысқа жорық кезінде көзге түскен түменбасы Ноғайдың есімімен байланысты. ХІІІ ғасырдың екінші жартысында Қара теңіз маңы, Молдавия мен Болгарияның билеушісі болып Ноғай (Берке ханның немере інісі) тағайындалып, оған XIV ғ. Ноғайлар (ноғай татарлары) деп атала бастаған, негізінен қыпшақтардан тұратын 30 мың әскер бөлінді. Ноғай қыпшақтық Алтын Орда хандығында үлкен ықпалға қол жеткізді. Ол Днепрден Дунай сағасына дейінгі, сонымен бірге Болгария мен Молдавия жері енетін, Қара теңіз маңының жартылай тәуелді билеуші болды[1, 68б]...

ХІІ ғасырдың екінші жартысында (шамамен 1155 немесе 1162 жылдары) Евразия құрлығының орталық бөлігіндегі көшпелі тайпалар мекендеген Орталық Азия өңірінде дүниеге келіп, әлемге Шыңғыс хан есімімен белгілі Боржигин тайпасының көсемі Темуджин ноянның жетпіс жылдық ғұмырының - бытыраңқы өмір сүрген тайпаларды біріктіруге арнап өткізген жиырма жылдығында құрған алып империясы (осы өңірдегі көшпелілер құрған үшінші империя, алдыңғыларын Ежелгі және орта ғасырлық ғұндар мен түркілер құрған болатын), билеушінің...