Сөй гомерне, сөй халыкны, сөй халыкның дөньясын... Знаменитое стихотворение "Туган тел" было впервые опубликовано в сборнике "Балалар күңеле" ("Детская душа") в 1909 году. До революции дети-шакирды исполняли это стихотворение в татарских мектебе и медресе перед началом и в конце учебного года, а также в праздничные дни. Я ещё помню, 1-ю песню которую мы выучили наизусть, на уроках музыки в начальной советской школе, была песня "Туган тел". Слова Тукая положили на мелодию старинной татарской народной песни...

Тукай яшәгән чор – XIX гасыр ахыры – XX гасыр башы бик катлаулы вакыт, реформалар, үзгәрешләр чоры. Бу без белгән җәдитчелек хәрәкәте генә түгел, ә гомумән алганда, бөтен дөньяви гыйльми-техник тәррәкыять белән дә бәйле. Шул чорда яшәгән алман социологы Макс Вебер бу вакыт турында фикер йөрткәндә, әлеге техник үзгәрешләрне кешеләрне баштанаяк каплаган тимер көбә белән чагыштыра. Габдулла Тукай да менә шушы гыйльми-техник тәррәкыять чоры кешесе, ул ике гасырны берләштерә: туган XIX-нчы гасыр ахырында, ә бакыйлыкка күчкән ХХ-нче гасыр башында...