Шиирар.ру

Древность коренных народов Кавказа. Кавказ — один из интереснейших регионов земного шара. Имея уникальные природные условия, исключительную стратегическую важность в системе взаимоотношений Европы и Востока, став родным домом для сотен народностей, поистине является уникальным уголком мира. Огромный научный потенциал изучения Кавказа издавна привлекал внимание историков, археологов, этнографов, путешественников и многих других специалистов. Изучение этой горной страны, интенсивно продолжающееся в течение около 500 лет, позволило накопить огромный фактический материал...

Вичин тIвар гужлу ва арифдар гьаким хьиз тарихда гьатнавай Фетали хан чIехи алакьунар авай кас тир. Къубадин хан Гьуьсейналидин хва тир Фетали вичин девирда гзаф агалкьунар гъилик авур сердер хьиз вири Къафкъаздиз сейли хьанай. Уцмийрин сихилдай тир адан буба XVII асирда Къайтагъдай чукурнай. Къубадиз атай ада сефевийрин девирда ина вичин чка мягькемарнай. Феталидин дидени уцмий Агьмед хандин руш тир.  Феталидин 20 йис хьайила, яни 1742-йисуз Гьуьсейнали ханди кьушун кIватIна вичин хва Саляндиз ракъурна...

И шикилдай квез аквазвайди Перин Перинов (1921-1980) я. Адан алахъунар себеб яз, 50-йисарин эхирра Ахцегьа аэродром ачухнай. Самолетрин майдандиз регьбервални ада вичин ганай.  Къейд ийин хьи, Ахцегьрин аэродромдилай Махачкъаладиз, Бакудиз, Красноводскдиз, Тифлисдиз «ПО-2» самолетрин авиарейсер тешкилзавай. 1966-йисуз лагьайтIа, лезги чилел алай аэродромдал вири дуьньядиз машгьур «Ми-10» вертолетдин ахтармишунар кьиле тухванай...

Диде! Виридалай багьа, са куьнивни гекъигиз тежедай гаф. Чилин винел инсан пайда хьайи чIавалай инихъ «диде» гафунин мана къвердавай анжах дерин ва гегьенш хьана. Дегьзаманайрилай инихъ дидедиз гьикьван верцIи манияр лагьана дуьньяда. Дидедин тIвар себеб яз гьикьван игитвилер къалурна. Дуьньяда  халкьарин гьикьван гуьрчег ва кьегьал адетрихъ галаз дидедин тIвар алакъалу я. Дидедин лайлай, дидедин чIал, дидедин гъилер, дидедин къайгъударвал, эхирни дидедин...

Алай вахтунда вичин гьар са кар галай-галайвал гуьнгуьна авай халкь четин жагъида. Кьадардилай аслу тушиз гьар са халкьдихъ дердияр, татугайвилер, гьялна кlанзавай хци месэлаяр ава. Садбур гьа месэлаяр гьялунив эгечlзаватlа, муькуьбуру абур кваз кьазвач, къулайсузвилер рикlелай ракъурзава. Са кар шаксуз я хьи, вахтар алатунивай, девир дегиш хьунивай са бязи халкьари дегь чlаварилай аманат яз чпел агакьнавай хъсан адетар хуьн тийиз абурун пун хкудзава. Гьар са халкьдин ацукьун-къарагъун, меденият, ахлакь адан адетрай кьатlуниз жеда...

НАШ САЙТ - shiirar.ru

НАШ САЙТ - shiirar.ru

НАШ САЙТ - shiirar.ru

Алай йисан сифте кьилера Кьиблепатан Дагъустанда лезгийрин «Леки» тlвар алай мергьяматлувилин фонд пайда хьана.  Фондуни кьи­лиз акъуднавай крар дамах кута­дайбур я. Ада  вад хиляй кlвалахар кьиле тухузва: игь­тияж авайбуруз куьмек гун, образовани, спорт, этномеденият ва жемиятдин кlвалахар. Кьилди ксарини тешкилатри фондуниз гайи пулдин такьатар и хилериз талукь проектар кьилиз акъудуниз серфзава.  Фондуник гзаф жегьилар ква ва гьар сада тайин са хиляй крар вилик тухузва. Алай вахтунда Москвада...

Араб чIаланни лезги чlалан алакъаяр, VII-VIII асирра Дагъустанда исламдин дин гегьеншариз эгечlайла пайда хьана. Араб чIалай лезги чlалаз 1000-дав агакьна гафар, диндин ва илимдиннии медениятдин терминар, гзаф кьадар инсанрин хсуси тIварар ва мсб. атана. Месела: алат, араба, аса, гьалкъа, гьебе, жибин, жилд, мишер, суфра, сят, шей, шикил; атIлас, жевгьер, живе, къеле (металл), мержан, якъут; абдал, алим, ахмакь, ашукь, аял, векил, етим, ими, инсан, мирес, фекьи, фяле, хала, халу, шаир; алава,...

Халкьдин мецин эсеррихъ гелкъвезвай вири  пешекарри хиве кьазвайвал, лезгийрин фольклорда виридалайни гзаф манияр ава. Чна баядар, бендер, кьуд цIарар хьтин тIва­рар ганвай и эсерар ктабриз, журналриз, кIватIалриз акъатнава. Фоль­клор кIватIунин кардив рикIи­вай эгечIай чи бязи пешекарри халкьдивай вишералди манияр ва ма­са эсерар кIватIна. Анжах чи машгьур шаир Забит Ризванова КцIар райондин халкьдин яратмишунрин кIвалин директорвиле кIвалахай йисара 20 агъзур мани, вишералди къаравилияр ва махар кIватIнай...

Къафкъаздин дяве къарагъайдалай 200 йис алатзава. Ингье къедалди 1817-1864-йисара кьиле фейи а дяведиз талукь гзаф делилар чакай чуьнуьхарзава. Икьван гагьди тарихчийривай 47 йисуз датIана давам хьайи и дяведи Кеферпатан Къафкъаздин халкьарин, гьакIни лезгийрин кьилел гъайи мусибатар авайвал винел акъудиз хьанвач. Вучиз лагьайтIа гьам урус пачагьди, гьамни Совет гьукуматди кьиле тухвай сиясатди и кардиз рехъ ганач ва гзаф архивар кIевирна. Эхиримжи йисара са бязи тарихчияр кIеви архивриз рехъ жагъуриз, талукь материалар гъилик ийиз алахъзава...