ФӘН Белеүебеҙсә, 2024 йыды ҡаршылар алдынан – 2023-төң декабре аҙағында Өфө вуз-ара кампусының тәүге сираты тантаналы шарттарҙа асылды. Әле уның икенсе сиратын төҙөү эштәре йылдам бара. Планға ярашлы, ул 2025 йылдың декабрендә сафҡа инергә тейеш. “Өфө вуз-ара кампусы – фәнни-белем биреү, студенттар ижады һәм эшҡыуарлыҡ мөхите. Беҙҙә йәштәр бик күп – бер миллион һикһән биш мең. Волга буйын федераль округында был – иң ҙур күрһәткес, шуға күрә кампус беҙгә ныҡ кәрәк ине”, - тип билдәләгәйне уны асыу тантанаһында Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров. Бөгөн бында ике тиҫтә самаһы лаборатория урынлашып, әүҙем эш башлаған. Йәш ғалимдар, фән менән ҡыҙыҡһынған студенттар уларҙа нимә менән шөғөлләнә? Ошо һорауға яуап биреү маҡсатында бер нисә лабораторияла алып барылған эштәргә, асыштарға туҡталып үтәйек. Нәҫел сирҙәрен өйрәнәләр Өфө фән һәм технологиялар университетының Өфө вуз-ара кампусында урынлашҡан геном һәм постгеном технологиялар лабораторияһында нәҫел сирҙәре үҫеше хәүефен алдан күҙаллау буйынса эш алып барыла. – Яңы лабораторияның эшмәкәрлеге кешелә нәҫел һәм күп факторлы сирҙәрҙең молекуляр генетикаһы буйынса фәнни-тикшеренеү, шулай уҡ башҡа төрлө эҙләнеү-тикшеренеүҙәр үткәреүгә йүнәлтелә. Уларҙың маҡсаты – төрлө генетик панелдәрҙе һәм киң таралған күп факторлы сирҙәрҙең үҫеш хәүефен алдан күҙаллау ысулдарын һәм нәҫел сирҙәренең ДНК-диагностика алгоритмдарын эшкәртеү, – тип һөйләне Өфө фән һәм технологиялар университетының генетика һәм фундаменталь медицина кафедраһы профессоры, геном һәм постгеном технологиялар лабораторияһы мөдире Александра Карунас. Геном һәм постгеном технологиялар лабораторияһында фәнни-белем биреү эшмәкәрлеге сиктәрендә компетенциялы квалификациялы белгестәр әҙерләнә. Бында Өфө фән һәм технологиялар университеты ғалимдары эшләй. Студенттар ҙа заманса геном технологияларын үҙләштереү мөмкинлегенә эйә. Яңы гель уйлап тапҡандар Башҡорт дәүләт медицина университетының Технологиялар трансферы һәм инновация эшмәкәрлеге идараһы үҙәгенең студент инициатив төркөмө имплантикациялана торған туҡымалар һәм ALLOINK биопринтингы өсөн гель уйлап тапҡан. Эштәр «Өҫтөнлөк-2030» университетты үҫтереү программаһына ярашлы, вуз-ара студенттар кампусының яңы лабораторияһында алып барылған. Әлеге ваҡытта клиникаға тиклемге һынау эштәре хайуан моделдәрендә үткәрелә. Был һынауҙарҙың маҡсаты – хәүефһеҙлекте, һөҙөмтәлелекте һәм биологик ярашлылыҡты билдәләү. Йәш тикшеренеүселәр регенератив хирургия һәм терапия өсөн ҡулланыла торған танылған биоматериалдың яңы формаһын булдырып, инновациялы алым ҡулланғандар. Яңы технология биоматераилдың физик үҙенсәлектәрен үҙгәртергә һәм уны, регенератор потенциалын юғалтмайынса, биопринтерҙа ҡулланырға мөмкинлек бирә. Гель тулыһынса Рәсәйҙә, Өфөләге база нигеҙендә етештереләсәк. ALLOINK матригеле кеше менән оҡшаш коллагендан барлыҡҡа килә, шул уҡ ваҡытта бер ниндәй ҙә токсик химик фиксаторҙар файҙаланылмый. ALLOINK биологик ярашлылыҡты тәьмин итә, был биоорганизмға өҙөклөк һәм өҫтәмә эффекттарҙы кәметә. Уның нигеҙендә табыла торған биоинженер каркасы механик йәһәттән үтә ныҡлығы һәм һығылмалылығы менән айырыла. ALLOINK гелен ҡулланып баҫтырылған туҡымаларҙы һәм органдарҙы артабан кешегә имплантацияларға мөмкин. Был теге йәки был органды күсереп ултыртыуға мохтаж пациенттарға кәрәкле материал һайлау процесын тиҙләтеүгә булышлыҡ итәсәк. Тикшеренеү төркөмө патент алыуға ғариза биргән. Виртуаль ысынбарлыҡ тренажерҙары эшләйҙәр Өфө дәүләт нефть техник университетының Өфө вуз-ара кампусында урынлашҡан VR-технологиялар һәм робот техникаһы лабораторияһы хеҙмәткәрҙәре “Студент стартапы” конкурсы финалсылары өсөн VR-тренажерҙар эшләүҙә ҡатнашҡан. VR-технологиялар һәм робот техникаһы лабораторияһы ӨДНТУ-ның “Евразия политехник мәктәбе” стратегик проектын тормошҡа ашырыуға ярашлы булдырылған. Робот техникаһы һәм VR-технологиялар лабораторияһында махсус күҙлек кейеп, виртуаль донъяла, әммә ысынбарлыҡҡа тулыһынса яҡын шарттарҙа төрлө ҡорамалда эшләргә өйрәнеп була. Шулай уҡ үҙеңде төрлө шарттарҙа һынап ҡарау, хәүефһеҙлек техникаһы нигеҙҙәрен өйрәнеү мөмкинлеген тәҡдим итәләр. Өфө дәүләт нефть техник университетының лабораториялары төрлө индустриаль партнерҙар – предприятиелар һәм ойошмалар менән тығыҙ хеҙмәттәшлек итә. Мәҫәлән, әлеге ваҡытта хеҙмәткәрҙәр “ПЕГАЗ” ғилми-тикшеренеү һәм проект институты өсөн тәбиғи газды шыйыҡландырыу ҡоролмаһы менән виртуаль ысынбарлыҡ тренажерын эшләй. Фотолар: Өфө вуз-ара кампустың рәсми сайтынан һәм Айрат Нурмөхәмәтовтыҡы.