Һынауҙар кешегә юҡҡа ғына бирелмәйҙер. Ирекһеҙҙән билдәле яҙыусыбыҙҙың ошо хаҡта уйланыуҙары иҫкә төшә: ”...ғөмүмән, кешегә кисерештәр, упҡын янындағы ҡая башына менеп ҡарап тороуҙар, тетрәнеп алыуҙар кәрәктер. Ҡолағыңды булһа ла туңдырып алмайынса, бармағыңды бер тапҡыр булһа ла утҡа тығып алмайынса, боҙҙоң да, уттың да ни икәнен төшөнөп етмәйһеңдер”. Беҙ ҙә бөгөн һәр кемгә ҡағылған тормош имтихандары, ҙур һынауҙар алдында торабыҙ. Кемдең-кемлеген асыҡлаған,тыуған илдең намыҫын һаҡлаған, сал тарих һабаҡтарын ҡат-ҡат иҫкә төшөргән заман. Һынауҙар кемделер һындырһа, бәғзеләрҙе ҡоростай сыныҡтыра, көслөрәк, ихтыярлыраҡ итә, ваҡытынан алда өлгөртә. Беҙ быны илгә ауырлыҡ килгәндә тәүгеләрҙән булып Ватанды һаҡлау өсөн күтәрелгән, үҙ теләктәре менән яҡташтарына гуманитар йөк туплаған, алыҫ юлдарҙы үтеп, яугирҙәргә ҡәҙерле ылауҙарҙы алып барып еткергән бик күп ҡыйыуҙар, тәүәккәлдәр хаҡында әйтер инек. Исемдәре трибуналарҙан яңғырамаһа ла, күрер күҙгә салынмаған, әммә хәл иткес мәлдә ойоштороу эштәренең уртаһында ҡайнаған, уңыш һәм уңышлыҡтар өсөн яуаплылыҡ йөгөн иңдәренә алған көслө ир-егеттәребеҙ барлығына ҡыуанабыҙ. Бөгөн шундай ир-егеттәребеҙҙең береһе, Башҡортостан Хөкүмәтенең Иҡтисади үҫеш департаментының сауҙа һәм хеҙмәттәр бүлеге мөдире Азамат Сәфәрғәле улы ИҘРИСОВ менән әңгәмә ҡорҙоҡ. – Белеүебеҙсә, һеҙ быйыл Луганск Халыҡ Республикаһында өс ай хеҙмәт итеп, яңыраҡ ҡына Өфөгә әйләнеп ҡайтып, йәнә эшкә сумғанһығыҙ. Был бит һеҙҙең Донбассҡа беренсе генә сәфәрегеҙ түгел? –Эйе, Луганск Халыҡ Республикаһында мин хәҙер үҙ кеше инде. 2022 йылда һигеҙ ай, 2023 йылда ярты йыл ойоштороу эштәре менән шөғөлләнергә тура килде. Хөкүмәттә тап 2022 йылдың ғинуарында эш башлағайным, ә алтынсы мартта Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров ҡушыуы буйынса биш фураға тейәлгән беренсе гуманитар ылау менән Луганск, Донецк һәм Красный Луч ҡалаларына индек. Быға тиклем ылауҙарҙы илтеү үҙәкләштерелгән рәүештә, Эске эштәр министрлығы ярҙамында башҡарылһа, был юлы республика оҙатҡан ылау менән биләмәгә инергә рөхсәт ителде. Ил Президентының ҡарары менән Донбассты тергеҙеү бурысы ҡуйылғас, Башҡортостан өсөн дә етди бурыс билдәләнде – Красный Луч ҡалаһын шефлыҡҡа алдыҡ. Шунда уҡ Луганск Халыҡ Республикаһында эшләү өсөн Хөкүмәттә өс кешенән торған эшсе төркөм төҙөлдө. Башҡортостан Хөкүмәт аппараты етәксеһе Азамат Абдрахманов, бүлек мөдире Илдар Хәйбуллин һәм мин дәүләт кимәлендәге, әлегә беҙгә яҡшы билдәле булмаған мөһим мәсьәләләрҙе үҙ күҙҙәребеҙ менән күреп, урындағы етәкселәр менән кәңәшләшеп, дөрөҫ баһа бирергә тейешбеҙ. Бурыс билдәле – тергеҙеүҙе ҡайҙан, нисек башлауҙы хәл итеү, проблемаларға үтеп инеү һәм барыһын да оператив, рәсми рәүештә етәкселәргә еткереү! Шулай итеп, 2 майҙа оҙайлы сәфәргә юлландыҡ. Ә 9 майҙа Радий Фәрит улы беҙҙең отчетты һәм тәҡдимдәрҙе өйрәнгәндән һуң, Хөкүмәт ағзаларын йыйып, Луганскиға ылау ебәрергә ҡарар ҡабул итте. Бар мәсьәләләр йәшен тиҙлегендә хәл ителде, медицина хеҙмәткәрҙәре оҙатылды, асфальт заводын һүтеп алып фураларға тейәнеләр, эшселәр тупланды. 13 майҙа ылау килеп етеү менән заводты тиҙерәк эшкә ҡушыу мәсьәләһе килеп баҫты. 12 июндә завод мотлаҡ эш башларға тейеш! Биләмәлә газдың булмауы эште ҡатмарлаштырҙы, ике аҙна эсендә газ үткәргесе төҙөлөүе, проект, техник шарттар үтәлеүе менән бер рәттән, заводты монтажлау эше ҡыҙыу дауам итте. Башҡортостан Башлығы Радий Хәбировтың 8 июндә килеүе билдәле булғас, эшселәр бурысты ваҡытынан алда атҡарып сығыу өсөн ысын хеҙмәт батырлығы күрһәтте! 7 июнь төнөндә тәүге продукцияны алыу беҙҙең өсөн ҙур еңеү ине. 30-40 йыл буйына йүнле асфальт күрмәгән, ремонтланмаған юлдарға тап ошо завод эш башлағандан һуң йән керҙе. Шул арҡала үткән йылда 26 километр юлға асфальт һалынды, 31 мең тонна продукция етештерелеүе үҙе юғары рекорд! – Һәр заман үҙ батырҙарын, шиғриәтен тыуҙыра, йыр-моңо ла башҡаса яңғырауы ихтимал, әммә тыуған ил намыҫын һаҡлауҙың элеккесә мөҡәддәс бурыс булып ҡалыуын күрәбеҙ, ишетәбеҙ. Һеҙгә бындай илһөйәрлек тойғоһо, хәтер көсө менән йыш осрашырға тура килгәндер, моғайын? –Башҡортостан ере күпме ирҙе батыр, ғәййәр ир иткән, тыуған илде һаҡлауҙың, ҡурсалауҙың һәм һөйөүҙең иман булыуын бала саҡтан ҡаныбыҙға һеңдергән. Әммә бөгөн мине бер аҙ ғәжәпләндергән дә, ҡыуандырған да, ғорурлыҡ тойғоһо уятҡан да ваҡиға хаҡында әйткем килә. Башҡортостанды, уның батыр халҡын Луганск тарафтарында яҡшы беләләр. Генерал-майор Минеғәле Шайморатов беҙҙең генә түгел, Красный Луч, Петровское ҡалалары халҡының да яратҡан улы, заман геройы. Ул мәктәптән бер нисә километрҙа Донбассты азат иткәндә һәләк була. Мәктәп фойеһында Рәсәй геройының бюсы урынлашҡан, легендар 112-се дивизияның хәрби юлы тураһында музей бар. Яҡташыбыҙҙың исемен йөрөткән 22-се Петровское урта мәктәбе уҡыусылары батырҙың тормошон, хәрби юлын өйрәнә. Урындағы власть етәкселәре менән тығыҙ бәйләнештә эшләнек, тиҙ уртаҡ тел таптыҡ, әле лә шылтырашып, кәңәшләшеп торабыҙ. Капиталь ремонтҡа күптән мохтаж, өҫтәүенә 2014 йылда артиллерия утына эләккән мәктәпте тергеҙеүҙе тәүҙә ике этапта үткәрергә ниәтләһәк тә, федераль власть органдары уны яңы уҡыу йылына ике ай эсендә әҙерләү бурысын ҡуйҙы. Һәр көн һайын тиерлек Башҡортостандан төҙөлөш материалдары килеп торҙо. Подрядсылар ҙа үҙебеҙҙең республиканан. Эш күләме бик ҙур: инженер һәм сантехник селтәрҙәр, фасад, ҡыйыҡ, тәҙрәләр яңыртылды. Белгестәр вахта ысулы менән көнө-төнө тигәндәй эшләне. Ике ай эсендә төҙөлөштө тамамлап, 1 сентябрь көнөндә уҡыусылар һәм педагогтар өсөн ҙур байрам яһаныҡ. Ул мәлдә төбәктең башҡа дәүләткә ҡарауы арҡаһында ҡатмарлыҡтар күп булыуына ҡарамаҫтан, Луганск балаларының йәйге ялын ойоштороу буйынса Башҡортостан ҙур эш башҡарҙы. Инвалидтарҙы, махсус операцияла ҡатнашҡандарҙың ғаиләләрен биләмәнән сығарыу мәсьәләләре лә ауырлыҡтар тыуҙырҙы. Һәр аҙым өсөн рөхсәт алырға, ниндәй юлдан барыуҙы хәл итергә, имен-аман барып етһен өсөн автобустарҙы оҙатып барырға кәрәк. Ошо йылда Красный Луч һәм Петровское ҡалаларында ике уйын майҙансығы эшләп ҡуйып, балаларҙы ғына түгел, өлкән быуынды ла һөйөндөрҙөк. Гуманитар йөктәрҙең ышаныслы барып етеүен тәьмин итеү өсөн Логистика үҙәге асылыуы байтаҡ эштәрҙе еңеләйтте. Ҡыҙғаныс хәлдәр менән дә осрашырға тура килде, 16 июндә Красный Луч ракета һөжүмен кисергәндән һуң бер нисә квартал күҙ алдында емерелде. Һуғыш һуғыш инде, юғалтыуҙарһыҙ, күҙ йәштәрһеҙ һәм дошманға ҡарата нәфрәтһеҙ булмай. Шулай итеп, тәүге оҙайлы командировканан Яңы йылды ҡаршылар алдынан, 30 декабрҙә ҡайтып төштөм. – Һеҙҙең алыҫ сәфәрҙән ҡайтыуығыҙҙы дүрт күҙ менән көтөп алған ғаиләгеҙҙең хәлен яҡшы аңлайым, шатлыҡ-ҡыуаныстарҙың сиге булмағандыр! – Көтөү – үҙе батырлыҡ бит. Командировканың һәр көнө көсөргәнешле үтеүенә яйлап күнегәһең, ул һинең ғәҙәттәге эш көнөнә әүерелә. Әллә ни уйланып, хис-тойғоға бирелеп ултырырға ла, телевизор ҡарарға йәки китап уҡырға ла форсат юҡ. Ә бына яҡындарын көтөп алған, уларҙың именлеген теләп таң аттырған, ятҡанында ла шул борсоулы уй менән йоҡоға талған әсәйҙәргә, ҡатын-ҡыҙға айырыуса ауыр, тип уйлайым. Балалар, әлбиттә, һағына, юҡһына. Уларҙың да ғаиләлә бурыстары бар. Ҡыҙым Азалия нефть университеның 3-сө курсында уҡый, ә Аскар – 8-се класс уҡыусыһы. Ҡатыным Әлиә Фәнүр ҡыҙы суд приставтары идаралығында эшләй, уға ғаиләләге бөтә ир-ат бурыстарын, йорт мәшәҡәттәрен өҫтөнә алырға, машина йөрөтөргә тура килә. 22 йыл бергә йәшәп, әлегә уның бер ҙә зарланғанын ишеткәнем юҡ ... –Үткән йылдың алты айы ла йәнә Луганск Халыҡ Республикаһы биләмәләрен төҙөкләндереү, объекттарҙы ремонтлау мәшәҡәттәре менән үткән. Айырыуса ҡатмарлыһы, яуаплыһы, борсолоуҙар тыуҙырғаны булдымы? – 2023 йылда план буйынса 78 объектты төҙөкләндереү ҡаралғайны. 64-ен сафҡа индерҙек, 12-һе төрлө сәбәптәр арҡаһында быйылға күсерелде. Күп ҡатлы йорттарҙың егермеһенә капиталь ремонт яһалды, ҡыйыҡтар алмаштырылды. 17 юл участкаһы ремонтланды. Бынан тыш, энергетика хужалығы, коммуналь инфраструктура объекттары төҙөкләндерелде. Мәктәп эргәһендәге шәхси ҡаҙанлыҡ хужалары, тарифтар түбәнлегенә һылтанып, уҡыу йортон йылылыҡ менән тәьмин итеүҙән баш тартҡас, ашығыс саралар күрергә тура килде. Республика ҡыҫҡа ғына ваҡыт эсендә 19 социаль объектҡа, шул иҫәптән мәктәпкә, 30 ҡаҙанлыҡ монтажлап, урындағы халыҡтан рәхмәт һүҙҙәрен алды. Әлбиттә, биналарҙы ремонтлау күләме бер-береһенән айырыла. В.И. Ленин исемендәге Мәҙәниәт һарайы, моғайын, төҙөкләндереүҙә иң ҡатмарлыһы, иң күләмлеһе булғандыр. Шулай ҙа белгестәр, төҙөүселәр ярҙамында быныһын да еңеп сыҡтыҡ. Ул йылдың тағы бер әһәмиәтле ваҡиғаһы– ҡалала“Башкиравтодор” филиалы асылыуы. Яңы эш урындары барлыҡҡа килде, әле унда Луганск Халыҡ Республикаһының һигеҙ гражданы эшләй. Красный Луч урамдарында машиналар һаны артыуын, балаларҙың шат тауыштарын ишетеп ҡыуанмау мөмкин түгел. Быйылға пландар тағы ла ҙурыраҡ, 92 объект төҙөкләндерелергә тейеш. Улар араһында социаль учреждениелар, күп ҡатлы йорттар, коммуналь, знергетика хужалыҡтары, юл хужалығы объекттары һәм халыҡтың тормош сифатын яҡшыртыусы башҡа төрлө уңайлыҡтар... – Сит тарафтарҙа тыуған яҡтың үләне лә бәрхәттәй, ере лә алтын бишектәй, һулар һауаһы ла дауалай тойола, тиҙәр. Яңынан сираттағы оҙайлы сәфәргә юлланырға тура килһә, ниндәй хис-тойғолар менән сығып китәсәкһегеҙ? –Тыуған ил тойғоһо ир намыҫында. Әйтелгән икән – үтәргә кәрәк. Йәшермәйем, тыуған республика менән ай-йылдарға хушлашыуы еңел түгел, үҙ төбәгеңдә һиңә таныш стеналар ҙа, шифалы ҡырыҫ тәбиғәт тә, ғаиләләге йылы мөнәсәбәт тә ярҙам иткәндәй. Мин ҡанатланып, тағы ла әйләнеп ҡайтырға пландар ҡороп, һәр саҡ тыныс күңел менән юлға сығам. Радий ХӘБИРОВ, Башҡортостан Башлығы: “Беҙҙең өсөн иң мөһиме – инфраструктураны, юлдарҙы, инженер селтәрҙәрен тергеҙеү, торлаҡ-коммуналь хужалыҡ һәм социаль объекттарҙы ҡышҡы миҙгелгә әҙерләү. Бөтәһенән дә элек кешеләрҙең яҡшы тормошо өсөн шарттар тыуҙырырға, мәктәп, балалар баҡсаларын, мәҙәниәт учреждениеларын ремонтларға тейешбеҙ. Урындағы предприятиеларҙың торошон да өйрәнергә кәрәк. Беҙ ҡала етәкселеге менән уларҙың эшен тергеҙергә теләйбеҙ”. Динә Арыҫланова. Фото: шәхси архивтан.