Ошо көндәрҙә Дәүләт Думаһы рәйесе Вячеслав Володин парламенттың пленар ултырышында һүҙ азатлығы Рәсәйҙә генә ҡалғанын белдерҙе. Ысынлап та, киң мәғлүмәт саралары бер үк ваҡиғаларға ҡарата төрлө фекерҙәр белдәрә һәм бының властарҙың ҡарашы менән тап килмәүе бар. Бындай фекерҙәр плюрализмы Башҡортостанда йыш ҡына төрлө кимәлдәге түрәләрҙе тәнҡитләгән баҫмалар медиамөхитенә лә хас. Әммә һүҙ азатлығы ялған мәғлүмәткә һәм алдашыуға, кеше дәрәжәһен кәмһеткән асыҡтан-асыҡ кәмһетеүҙәргә хоҡуҡ бирмәй. Башҡортостан юлдаш телевидениеһы журналистары был проблемаға “Бишенсе колонна” тип аталған махсус репортажын арнаған. Уны һеҙҙең иғтибарға ла тәҡдим итмәксебеҙ. Әйткәндәй, был хәлдәрҙең күптәр беҙҙең баҫмала ла яҡтыртылды. Һуңғы аҙналарҙа шаулаған хәлдән башлаған, коллегалар. “Пруфы” баҫмаһы Башҡортостандың Мәҙәниәт министры Әминә Шафиҡованың шәхси тормошон тикшерҙе. Бынан тыш уны сит ил командировкаһы ваҡытында иҫерек килеш тә “күргәндәр”. Ә эштең айышына төшөнә башлау менән шул асыҡланды: ул хатта был командировкаға Ҡытайға бармаған да! Тимәк, артабан яҙғандар күрәләтә алдаҡ. Министрҙың әхлаҡи йөҙө һәм ғаиләһе тураһындағы “ҡыҙҙыу факттар” ни бары авторҙың фантазияһы ғына булып сыҡты. Үҙен журналист тип иҫәпләгән кешегә был яраған эшме? – Бөтәһе лә ваҡ-төйәктән башлана: бында саҡ ҡына алдашҡандар, шунда факттарҙы аштырып ебәргәндәр. Шулай итеп, әкренләп кешеләрҙең аңында ысынбарлыҡтан алыҫ торған күренеш формалаша. Бөгөн Рәсәйҙә фейктарға ҡаршы көрәш алып барыла, шуның өсөн енәйәт яуаплылығы янай. Һәм был дөрөҫ тә, сөнки был зыянһыҙ әйбер түгел, улар тотош илде тупикка индерә ала. Ә бит икенсе төрлө, нигеҙле, конструктив тәнҡитләргә мөмкин. Власть быға түҙемле, адекват рәүештә ҡарай, хаталар булған ерҙә уларҙы таныйҙар һәм төҙәтәләр. Ә аңлы деструктив – ул нимәнелер төҙәтергә маташыу түгел, ә аңлы рәүештә йәмғиәттә бәхәс ҡуҙғатыу”, - тип иҫәпләй билдәле политолог, Башҡортостан Фәндәр академияһының Стратегик тикшеренеүҙәр институты директоры Владимир Савичев. Ошондай мәғлүмәтте кемдәр яҙа һәм тарата, тигән һорау биреп, Башҡортостан юлдаш телевидениеһы хәбәрселәре ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәргә юлыҡҡан. Үҙ фантазияларынан тартынмаған журналистар араһында улар, “Системный пестицид” телеграм-каналы мәғлүмәттәре буйынса ғәмәлдәге властарҙы, Рәсәй армияһын тәнҡитләгән һәм Дарья Дугинаның фажиғәле һәләк булыуына "уҫал ҡыуаныс" белдергән блог авторы булған Ufa1.ru баҫмаһының мөхәррире Артем Супонькинды атай. Уның эшмәкәрлеге федераль телеграмма-каналдарҙың береһенең иғтибарын йәлеп иткәс, автор блогын юйып ташлаған, ләкин, скриншоттар тороп ҡалған. “Әгәр селтәрҙә баҫылған мәғлүмәт дөрөҫ булып сыҡһа, хоҡуҡ һаҡлау органдары был мәҡәләләргә хоҡуҡи баһа бирергә тейеш, сөнки бында терроризмды аҡлау һәм Рәсәй армияһын дискредитациялау билдәләре бар. Мине әлегә тиклем быға реакция булмауы ғәжәпләндерә”, – ти отставкалағы юстиция полковнигы, “афғансы”-ветеранһәм Башҡортостандың Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай депутаты Виктор Гурьев. Башҡортостан юлдаш телеканалындағы репортаж авторҙары миҫал килтерә: “Пруфы” хеҙмәткәре Дмитрий Саламатин Башҡортостан Хөкүмәтендәге оператив кәңәшмәлә берәҙәк эттәрҙән зыян күргән балалар тураһында көлөп фекерҙәрен әйтә, ә социаль селтәрҙәге үҙенең яҙмаларында өлкән ҡатын-ҡыҙҙар, республика халыҡтары, мосолман манаралары тураһында мыҫҡыллы һүҙҙәр яҙған. Был мәғлүмәт телеграм-каналдарҙың иғтибарын йәлеп иткәндән һуң, автор яҙмаларын алып ташлай һәм сәхифәһен яба, тип билдәләй Башҡортостан юлдаш телевидениеһы. Уның коллегаһы, “Пруфы”ның сәйәси күҙәтеүсеһе, быға тиклем сит кешенең мөлкәтен үҙләштереү тураһында статья буйынса хөкөм ителгән Марат Гәрәев, Башҡортостан юлдаш телеканалы мәғлүмәттәре буйынса, шулай уҡ нормаға һыймаған лексика яҙылған шиғырҙарҙы баҫтырып сығарыуҙа сағылған, бынан тыш, ул музыка колледжын тамамлаусы ҡыҙ алдында ғәфү үтенеүҙән баш тартҡан. Бынан алда баҫма май айында республика Башлығының Совет майҙанында мәктәп вальсын ысын сығарылыш уҡыусыһы менән түгел, ә махсус килтерелгән ялған ҡыҙ менән бейей тигән мәғлүмәт таратҡайны. Был ғына етмәгән, Башҡортостан юлдаш телевидениеһы социаль селтәрҙәге яҙмалар скриншоттарын килтерә. Унда Гәрәев махсус хәрби операция башланыуға бәйле үҙенең иле өсөн “ерәнеү һәм оялыу” тойғоһо кисереүе хаҡында яҙа. “Ни өсөн был баҫмалар ошондай персонаждарҙы эшкә ала? - тигән һорау бирә Башҡортостандың Журналистар союзы рәйесе Вәдүт Исхаҡов. – Күп йылдар буйына коллегаларыбыҙҙың бындай эшмәкәрлегенә иғтибар итмәнек, айыҡ аҡыл өҫтөнлөк алыр тип уйлағайныҡ. Әммә был кешеләрҙең нимә тураһында яҙыуҙары һәм социаль селтәрҙә үҙҙәрен нисек тотоуҙары башҡа һыймай. Улар үҙ иленә һәм республикаһына ҡарата принципһыҙлыҡ, дошманлыҡ күрһәтә БЮТ журналистары билдәләүенсә, Ufa1 һәм “Пруфы” үҙҙәренең мәҡәләләре өсөн бер үк эксперттарҙы йәлеп итә. Иң мөһиме, улар "кәрәкле яҡҡа" ҡараһын ғына. Улар араһында асыҡ статистика мәғлүмәттәренән бер үк һандарҙы килтергән һәм уларҙы һәр ваҡыт Башҡортостан файҙаһына итеп күрһәтмәгән, үҙен иҡтисадсы тип иҫәпләгән Рөстәм Шәйәхмәтов бар. Был "күпте белгән" эксперттың иғтибар үҙәгендә – юл төҙөлөшө, демография, транспорт, иҡтисад, сәнәғәт, мәҙәниәт, ҡар таҙартыу һәм башҡа бик күп өлкәләр бар. Был универсаль эксперт һәр темаға үҙ ҡарашын белдерә һәм һәр ерҙә лә власты тәнҡитләргә урын таба. Мәҫәлән, ул Башҡортостан уҡытыусыларының уртаса эш хаҡын беҙҙекенән ике тапҡыр күберәк булған Мәскәүҙәге һәм Алыҫ Төньяҡ төбәктәрендәге уҡытыусыларҙың килеме менән сағыштыра. БЮТ мәғлүмәте буйынса, быға тиклем тегеү производствоһы директоры булған Шәйәхмәтов, эш хаҡын түләмәү сәбәпле, Өфөнөң “ҡара эш биреүселәре” исемлегенә ингән. Репортажда билдәләнеүенсә, хатта мутлашыу тураһында енәйәт эше ҡуҙғатылған. “Бөтә бюджет хеҙмәткәрҙәренең, шул иҫәптән уҡытыусыларҙың, медиктарҙың эш хаҡы төбәк иҡтисадындағы уртаса хеҙмәт хаҡына бәйле. Республикабыҙҙың бюджет өлкәһе хеҙмәткәрҙәренең килемен Мәскәү һәм төньяҡ төбәктәр менән сағыштырыу урынһыҙ. Ундағы кешеләр ысынлап та күберәк ала, ләкин сығымдары ла күберәк. Мәскәүҙә уҡытыусының йөҙ меңлек эш хаҡы һоҡландыра, ләкин унда торлаҡтың беҙгә ҡарағанда ҡиммәтерәк икәнен оноторға ярамай”, - тип аңлатма бирҙе иҡтисад фәндәре кандидаты, Рәсәй Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университетының Өфө филиалы доценты Рөстәм Камалов. Башҡортостан юлдаш телевидениеһы киләһе һығымтаға килә: кешеләрҙә республиканың артта ҡалыуы тойғоһон тыуҙырыу һәм Башҡортостандың уңыштарына тап төшөрөү – үрҙә әйтелгән баҫмаларҙың һәм уларҙың эксперттарының кредоһы. Башҡортостан юлдаш телеканалы мәғлүмәте буйынса, “Пруфы”ның тағы бер эксперты Рәсүл Әхиәретдинов кеше сәләмәтлегенә зыян килтергән өсөн хөкөм ителгән, шулай уҡ уның нацизмды реабилитациялау өсөн тураһында енәйәт эше бар. Репортажда әйтелгәнсә, ул халыҡ алдында “Ватан-әсәй саҡыра” скульптураһындағы “оятты” йәшереүҙе талап иткән һәм уны шау-шыу тыуҙырған “яланғас кисә” менән сағыштырған. Йәмәғәтселек резонансынан һуң Әхиәретдинов ғәфү үтенергә мәжбүр булды, ләкин эш барыбер ҡуҙғатылды, тип билдәләй Башҡортостан юлдаш телевидениеһы. Репортажда әйтелгәнсә, “Пруфы” биттәрендә Рәсүл Әхиәретдинов, үҙен эре мөгөҙлө мал үрсетеү буйынса эксперт итеп күрһәтеп, республика властарының Башҡортостанға зубрҙар индерергә ҡарар итеүенә тәнҡит менән сыға. Әгәр зубрҙарҙы аҙыҡ менән тәьмин итмәһәң, улар иҫән ҡала алмаҫ, тип фараз иткән. Реаль ғалимдар бының киреһенә ышана, улар, боронғо заманда зубрҙар Башҡортостан биләмәһендә йәшәгән һәм климат улар өсөн иң ҡулайы, тип раҫлай. Хайуандарҙың ҡышҡа уңышлы яраҡлашыуы һәм яңы барлыҡҡа килгән тоҡом быны раҫлай ғына. Башҡортостан юлдаш телеканалы хәбәр итеүенсә, “Пруфы” баҫмаһы хужаһы Рәүфә Рәхимова, Радий Хәбировтың командаһын тәнҡитләп, уларҙы “аҡса эшләргә һәм китергә” теләгән ваҡытлыса эшләүселәр тип атай, ә шул уҡ ваҡытта үҙенең Төркиәлә гражданлыҡ алыу өсөн виды булыуы тураһында өндәшмәй (әйткәндәй, был НАТО иле). БЮТ килтергән мәғлүмәттәргә ярашлы, Рәхимованың был илдә күсемһеҙ милке бар, шулай ҙа ул үҙен “башҡорт халҡының әсәһе һәм ҡыҙы” тип йөрөтә. Ғинуарҙа ул социаль селтәрҙәге сәхифәһендә Баймаҡ ваҡиғаларында ҡатнашырға саҡырыу баҫтырған, шуның өсөн Рәсәй генпрокуратураһы ҡарары буйынса блокка ҡуйылған, тиелә. Тикшереүҙе тамамлап, Башҡортостан юлдаш телевидениеһы журналисты “бындай кешеләр кем яҡлы һәм кемдең мәнфәғәтендә эшләй?" тигән һорау бирә. Репортаж авторҙары киң мәғлүмәт саралары дөрөҫтө һөйләй һәм зыян килтерә ала тигән һығымтаға килә, был һәр ваҡыт ошондай баҫмаларҙың етәкселәренең һайлау мәсьәләһе. Фото: culture.ru