Яҙ миҙгелендә хәлһеҙлек, арыусанлыҡ тойғоһо, кәйеф юҡлығы, йыш баш ауыртыуы, йоҡо баҫыуы, тиҙ ҡыҙып китеүсәнлек – барыһын да йыш ҡына яҙғы осорға бәйләйбеҙ. Күп кенә табиптар был осраҡта “авитаминоз” терминын ҡулланыуҙы урынһыҙ тип һанай һәм гиповитаминоз билдәләре тип атай. Авитаминоз – туҡланыуҙа теге йәки был витамин тулыһынса булмаған осраҡта ғына барлыҡҡа килгән сир. Витаминһыҙ миҙгелдә халыҡ емеш-еләк, йәшелсә йәки дарыухананан витаминдар һатып ала. Тик нисек кенә булмаһын, организмға ниндәй ҙә булһа витамин етмәй башлай һәм был гиповитаминозға килтерә. Гиповитаминоз яҙ йышыраҡ осрай. Кешеләрҙә яҙғы астения, аппетит боҙолоуы, төрлө хроник сирҙәрҙең көсәйеүе күҙәтелә. Был ваҡытта элек ҡулланған дауалау алымдары ла ярҙам итмәй башлай. Уның килеп сығыуының сәбәптәре бер нисә. Иң мөһиме һәм таралғаны — аҙыҡ-түлек менән етерлек кимәлдә витаминдар алып етмәү. Һәр витамин өсөн тәүлек нормаһы бар. Мәҫәлән, С витаминын кеше тәүлегенә – 70 – 80 мг, А витаминын 10 мг ҡабул итергә тейеш. Әммә витаминдар еткән осраҡта ла гиповитаминоз булыуы ихтимал. Бының сәбәптәре күп: мәҫәлән, организм уларҙы ҡабул итә алмай йә, киреһенсә, артығы барлыҡҡа килә. Ашҡаҙан-эсәк сирҙәре, паразиттар менән зарарланыу, дисбактериоз да сәбәп була ала. Ауыр физик эш, көсөргәнешле аҡыл хеҙмәте менән шөғөлләнеүселәр, йөклөлөк, нервы-эмоциональ көсөргәнеш тә гиповитаминозға алып килә. Сирҙе нисек асыҡларға? Тирегеҙ ҡороп, ярылып торһа, күҙ ҡыҙарып йәшләнһә, һеҙгә А витамины етмәй тигән һүҙ. Сәс ҡойола башлай, төҫһөҙләнә, тиҙ һыныусанға әйләнә, ә тырнаҡтар тоноҡлана. В төркөмөндәге витаминдар етмәһә лә, организм ҙур ҡыйынлыҡ кисерә. Ҡоҫҡо килеү, аппетит кәмеү, хәтер хөртәйеү, стоматит, йоҡо килеү, дерматит, конъюнктивит, эс китеү һәм башҡа бик күп симптомдар буйынса билдәләргә мөмкин. D витаминының етмәүе тәү сиратта сабый балаға йоғонто яһай, халыҡта был сир рахит булараҡ билдәле. С витамины етмәүен хәлһеҙлек, тиҙ ҡыҙып барыу, тиренең ҡороуы, теш ҡаҙналығының ҡанауы, танауҙан ҡан китеү һәм башҡа билдәләрҙән белергә була. Күреүегеҙсә, был ябай ғына сир түгел. Йығылып ятып ауырымаған хәлдә лә кешегә ҙур ауырлыҡ һәм уңайһыҙлыҡ тыуҙыра. Ә нисек дауаларға? Иң мөһим һәм, моғайын, берҙән-бер дөрөҫ юл – бөтә төр витаминдарҙы ла ҡабул итеү. Йә аҙыҡ-түлек аша, йә дарыухананан кәрәкле витаминдар һатып алырға кәңәш ителә. Әгәр дарыуҙар һатып алырға теләмәйһегеҙ икән, иғтибарығыҙға витаминдарға бай аҙыҡ-түлек исемлеген тәҡдим итәбеҙ. А витамины: аҡ май, бауыр, ҡыҙыл һәм һары төҫтәге емеш-еләк менән йәшелсә. В витамины: В1 – борсаҡ, төрлө ярма, әсе һөт продукттары. В2 – эремсек, сыр, ит, бауыр менән бөйөр, ҡарабойҙай һәм һоло бутҡаһы, һөт, ҡуҙаҡлылар. В6 – тауыҡ ите, балыҡ, сәтләүек, фасоль, һыйыр ите, борос, бәрәңге. В12 – майлы балыҡ, ит, бауыр менән бөйөр. С витамины – гөлйемеш төнәтмәһе, ҡара ҡарағат һуты, алма, һырғанаҡ, татлы борос, цитруслы емеш-еләк, йәшел борсаҡ һәм йәшел һуған. Иң мөһиме – бәрәңге тураһында онотмағыҙ. Ундағы С витамины күләме буйынса әфлисундағынан да күберәк. D витамины – майлы балыҡ, треска бауыры, йомортҡа һәм аҡ май. РР витамины – сыр, һөт, арахис, һыйыр бауыры, балыҡ, йомортҡа, бөйөр, тауыҡтың аҡ ите, кишер, бәрәңге, помидор, финик һәм башҡалар. Гиповитаминозды булдырмаҫ өсөн шуны иҫегеҙҙә тотоғоҙ: иң беренсе сиратта, сәләмәт йәшәү рәүешен алып барығыҙ, күберәк саф һауала йөрөгөҙ, хәрәкәт, дөрөҫ туҡланыу мөһим. Тормошта оптимист булырға, үҙ-үҙеңә ышанырға кәрәк. Йышыраҡ йылмайығыҙ, сөнки йылмайыу ҙа кәйефте күтәрә, баш мейеләге ҡан әйләнешен яҡшырта, бит мускулдарын йомшарта, стрестан һаҡлай. Фото: ирекле сығанаҡтан