Республикабыҙҙан махсус хәрби операцияла ҡатнашҡандарҙың күпселеге тиерлек райондарҙан булғанлыҡтан, ғаиләләрен утын менән тәьмин итеү иң көнүҙәк мәсьәләләр рәтендә ҡала. Был йүнәлеш өсөн яуаплылыҡ Урман хужалығы министрлығына йөкмәтелгән. Билдәле булыуынса, махсус хәрби операция башланғас, 2007 йылда ҡабул ителгән “Башҡортостанда урман мөнәсәбәттәрен көйләү тураһында”ғы 486-сы республика Законына үҙгәреш индерелде. Атап әйткәндә, документтың 12-се статьяһындағы 7.1-се бүлек 5-се пункт менән тулыландырылды. Һөҙөмтәлә ағас бүлеүҙә өҫтөнлөклө хоҡуҡ бирелгәндәр иҫәбенә махсус хәрби операцияла ҡатнашҡандарҙың ғаилә ағзалары (рәсми никахтағы ҡатыны (ире) йәки ата-әсәһе) индерелде. 654-з һанлы был Законға Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров тарафынан 2022 йылдың 19 декабрендә ҡул ҡуйылды. Республикабыҙ ошо документ нигеҙендә махсус хәрби операцияла ҡатнашҡандарҙың ғаиләләренә утын менән ярҙам итә башлаған тәүге төбәк булып тора. Шарттарына килгәндә, туҡһан процент ташлама ҡаралған, ҡалған өлөшөн (ул аҙ ғына сумма килеп сыға) килешеү төҙөгән мәлдә түләйһең. Иң тәүҙә йәшәгән урынығыҙ буйынса урман хужалығы идаралығына мөрәжәғәт итергә кәрәк. Шулай уҡ Күп функциялы үҙәккә, республиканың йәки Берҙәм дәүләт хеҙмәттәре порталдарына ғариза бирергә мөмкин. Уға паспорттың, һалым түләүсенең идентификация номерының (ИНН), йәшәү урынын, шәхси милектә ер участкаһы булыуҙы, махсус хәрби операциялағы кеше менән никахта тороуҙы йәки уның ата-әсәһе икәнде раҫлаған документтарҙың күсермәһен өҫтәп тапшырырға кәрәк. Иң беренсе, әлбиттә, МХО-ла ҡатнашыу тураһындағы справканы һораясаҡтар. Тулыраҡ мәғлүмәтте ошо һылтанма (https://forest.bashkortostan.ru/documents/active/15810/) буйынса үтеп алырға була. Һәр райондағы ошо мәсьәләләр менән шөғөлләнгән махсус ойошманың адресы, телефондары, етәксеһе хаҡында белешмә иһә Башҡортостан Урман хужалығы министрлығы сайтының ошо бүлегендә (https://forest.bashkortostan.ru/about/suborg/?nav-suborg=page-4 ) тупланған. Законға тейешле үҙгәрештәр индерелгәндән бирле урындағы махсус идаралыҡтарҙа әүҙем эш алып барыла. Йылына бер ғаиләгә егерме кубометрға тиклем ағас биреү ҡаралған. Мәҫәлән, Өфө урман хужалығы идаралығының бүлек етәксеһе Айнур Ишеғолов әйтеүенсә, 2024 йылдың 1 ғинуарына ҡарата мәғлүмәттәр буйынса, уларға утын алыу йәһәтенән 165 мөрәжәғәт килгән. “126-һы тулыһынса үтәлде, 39-ы әле хәл ителеү барышында. Ошо маҡсатта бүленгән ағастың дөйөм күләме – 2520 кубометр”, – тип белешмә бирҙе Айнур Сәғәҙи улы. Уның билдәләүенсә, был идаралыҡ Өфө, Благовещен, Кушнаренко, Шишмә, Благовар урман хужалыҡтарын үҙ эсенә ала. “Әле һаналған райондарҙағы ауылдарҙың күбеһендә газ үткән булғанлыҡтан, утынға мохтажлыҡ юҡ тиерлек, шулай ҙа ҡайһы берҙәргә мунса яғыу өсөн кәрәк. Мөрәжәғәттәрҙе тиҙ арала ҡәнәғәтләндерергә тырышабыҙ”, – тиҙәр урман хужалығында. Әлбиттә, һәр башланғысты тормошҡа ашырыуҙа ниндәйҙер ауырлыҡтар, еренә еткерелмәгән урындар була. Айырыуса тәүге мәлдәрҙә. Мәҫәлән, бәғзе сығанаҡтар бер районда махсус хәрби операциялағы яугирҙең ғаиләһенә серегән утын алып килгәндәре хаҡында яҙҙы. Был хәл тикшерелеп, мәсьәләгә тейешле асыҡлауҙар индерелде. Урындарҙа ҡануниәттең теүәл үтәмәгән башҡа осраҡтары ла бар. Мәҫәлән, махсус хәрби операцияға контракт буйынса киткән бер яугирҙең ҡатыны әйтеүенсә, уға райондағы урман хужалығы идаралығында, ташлама буйынса, ағастың бер кубометры 900 һумға тура килә, был суммаға алып барып бушатыу хаҡы ла өҫтәләсәк, тигәндәр. Йәнә – бысылмаған, ярылмаған килеш. “Балаларым бәләкәй. Үҙем дә, билдәле, ундай эшкә тотона алмайым. Тимәк, килтерелгән ағасты кемдәндер быстырып, ярҙырып алырға, уларға түләргә кәрәк булыр ине. Шундай мәшәҡәттәр хаҡында уйлап, урман хужалығы идаралығынан ғаризамды алдым. Ярылған утын ташыу менән шөғөлләнгән шәхси эшҡыуарға мөрәжәғәт иткәс, мәсьәләм тиҙ арала ыңғай хәл ителде, байтаҡҡа арзаныраҡ түләнем”, – ти дүрт бала әсәһе. Утын әҙерләү өсөн бүленгән диләнкәне ғаилә үҙ көсө менән дә эшкәртә ала. Әлбиттә, ҙурайған балалары булһа йәки туғандары ярҙамында. Әммә күптәр әйтеүенсә, был бурысты үҙ эшенең оҫталарына – урмансыларға – тапшырыу мәшәҡәттәрҙе күпкә кәметә. Мәҫәлән, Өфө ҡалаһы янында йәшәгән бер ҡатын (уның ире махсус хәрби операцияға контракт буйынса алынған) һөйләүенсә, ул инде утынды икенсе тапҡыр алдырған, һис ниндәй проблемаға юлыҡмаған. “Урман хужалығы идаралығына барып ғариза яҙыуҙан башҡа бер нәмә лә эшләмәнем. Килешеү төҙөп, ун процент хаҡын түләгәс, артабан барыһын да үҙҙәре башҡарҙы, – ти ул. – Билдәле, диләнкәгә үҙем бысҡы тотоп бара ла, йығылған ағасты һөйрәтеп сығара ла, быса ла, яра ла алмайым, техника йүнләп йөрөй ҙә белмәйем. Ошо һәм башҡа барлыҡ эштәрҙе урман хужалығы хеҙмәткәрҙәре үҙҙәре башҡарҙы. Был закон ҡышҡыһын ҡабул ителгәс, тәүгеләрҙән булып ғариза яҙғайным. Мөрәжәғәтем тиҙ арала ҡәнәғәтләндерелде. Йортобоҙға алыҫ булмаған ерҙән йүкә, имән ағастары үҫкән диләнкә бүлделәр. Ҡыш булғас, утын еүеш булды, әлбиттә. Утты тоҡандыра алмаҫ, тип урмансыларҙың күп итеп ҡайын туҙы ла алып килгәнен күреп, һүҙһеҙ ҡалдым – ҙур рәхмәт уларға, хәстәрлекле һөнәр оҫталарына! Аҙаҡ диләнкәне таҙартып тапшырыу эшен дә үҙҙәре атҡарҙы. Уҙған йыл аҙағында иһә тағы ғариза яҙҙым, йәнә ярылған утын алып килеп ауҙарҙылар – бер ниндәй проблема сыҡманы”. Закондың нисек үтәлеше, әлбиттә, урындағы урман хужалығы идаралыҡтарында эште ойоштороу кимәленә бәйле. Барыһында ла ҡануниәт ҡағиҙәләренә тейешле иғтибар бүленеренә, кешелеклелек сифаты, яуаплылыҡ тойғоһо өҫтөнлөк итеренә ышаныс ҙур. Өфө урман хужалығы хеҙмәткәрҙәре утын бушата. Автор фотоһы.