“Шатай”: “Өләсәһе беҙҙең ауылдан, үҫмер саҡтан уҡ бергә уйнап, бергә йөрөп үҫтек. “Оскар” алдан уҡ “киләм” тип хәбәр ебәрә ине. Сабыйың бар бит, юҡты һөйләмә әле, тип биҙҙереп ҡарағайным да. Кәләшең бар, уны уйла, тип әйтеп ҡараным”... – Ҡыйын, ҡурҡыныс булған өсөн шулай тинеңме? – тип бүлдерәм. “Шатай”: “Юҡ, ҡыйынлыҡтан түгел. Күпте күрелде... Иллегә – илле, әллә иҫән ҡайтаһың, әллә юҡ. Яҡын дуҫтарҙы юғалттыҡ. Уның кәләшен дә беләм, беҙ бер йылғы. Бер-бер хәл булһа, Аллам һаҡлаһын, кәләшенә нимә тип әйтәм инде, сабыйына үҫкәс нисек аңлатаһың... Бик ҡәҙерле кешеләр улар миңә. Төрлөһөн уйлайһың бит инде. Киләм дә киләм, тигәс, үҙем ҡаршы алып, эргәмдә булһын, тип бында тартып алдым инде”. “Оскар”: “Мин килеп төшкәндә штабта көтөп ултыра ине. Уны күргәс, рәхә-әт булып китте”. “Шатай”: “Берәйһе алып китеп бармаһын, тип командир менән таң һарыһынан барып ултырҙыҡ штабҡа. Шулай көтөп, барып алдым үҙен. Бер палаткала йәшәйбеҙ, бер ҡаҙандан, бер тәрилкәнән ашайбыҙ, бер көрөшкәнән эсәбеҙ”. “Оскар”: “Бер-беребеҙҙе ҡарап йөрөргә тырышабыҙ. Илмирҙың тәжрибәһе лә ҙур, абруйы ла хәтәр, ныҡлы уға таянам”. Илмирҙың үҙенең кәләше юҡ әле, көткән ҡыҙы бар. Атаһы, үгәй әсәһе, һеңлеләре, ҡустылары көтә. Ул ысын ҡаһарман. Ергә ныҡ баҫып тора, тиҙәр ундайҙар хаҡында. Тауышында ла ниндәйҙер ут сатҡылары сәсрәп киткән төҫлө. Һәр һүҙен белеп, аңлап һөйләй”. “Шатай”: “Мин махсус операция биләмәһенә юлланғанды бер кемгә лә әйтмәнем. Тундраға эшкә, тип сығып киттем. Ярты йылға вахтаға, унда бер ниндәй бәйләнеш юҡ, тинем. Бер нисә айҙан өйҙәгеләр фото-фәләндәрҙе күреп ҡалып, битлектә булһам да танып, һин шунда йөрөп ятаһың да, тип яҙа башланылар. Ишеү 19 август бәләкәй һеңлемдең туйы булды, үҙем ҡатнаша алмағас, видеобәйләнеш аша сығып ҡотлағайным, илаштылар инде. Ике туған ағай икенсе чечен болғанышында булғас, бындағы ҡанҡойошто аңлайҙар, шуға бик борсолалар. Яҙып торам, көн дә шылтыратам. Бер генә көн юғалһам да, эҙләй башлайҙар. Отпускыға ҡайтып килдем, бөтәһе лә һәйбәт. Отпуск мәлендә балалар бындағы хәлде белергә, беҙ кемгә ҡаршы һуғышҡанды аңларға тейеш, тип уйланым да, хакимиәткә үҙ теләгем менән хат яҙып, мәктәптәргә осрашыуға йөрөнөм. Йәнгел, Таштау, Буранғолда булдым. Баймаҡта атайымдың тыуған ауылына инеп сыҡтым”. – Балалар нимә менән ҡыҙыҡһына бигерәк тә? – һорау ҡыҫтырам. “Шатай”: “Нимә ашайһығыҙ?”, “Ҡайҙа йоҡлайһығыҙ?”, “Әсирлеккә күп алаһығыҙмы?”... “Кеше үлтергәнең бармы?“ – тип һораны береһе. Өндәшмәнем. Балаға ни тип яуап бирергә белмәнем. Илашып та, көлөшөп тә алдыҡ инде былай. Ихлас инде барыһы ла. Тағы ла килегеҙ, тип ҡалдылар. Еңеп ҡайтҡас, мотлаҡ барырмын инде. Бөйөк Ватан һуғышынан беҙҙең ата-бабалар еңеп ҡайтҡанда һабантуйҙар үткәреп, йырлап-бейешеп ҡаршы алғандар, быныһы ла шулай булһын”. “Оскар”: “Бында беҙ ябай ғына ҡиммәттәрҙең дә ҡәҙерен белергә өйрәндек. Йотом һыуҙың, һыныҡ икмәктең, ҡоро кейемдең, рухыңды күтәрерҙәй йылы һүҙҙең... Көслө атыштар мәлендә аш һәм кейем менән автомобилдәр килеп етә алмағанда плащ-палатканан ямғыр һыуы йыйып, үҙ-ара бүлешеп эскән мәлдәр онотолмай. Ул бик ҡәҙерле...” Ошо ике дуҫтың һөйләгәнен бер ҡулым менән яҙып ултырам, икенсе усым менән йәшле күҙемде һыйпайым, үҙемә нисектер рәхәт тә, бер аҙ борсоулы ла – иҫән генә урап ҡайтһындар Шайморатов, Күсимов тоҡомдары. Ошо мәл Ишембай егеттәренең береһе, “Абу” позывнойлы яугир һөйләгән тарихты, дөрөҫөрәге, уның “йәшәге килә икән, брат” тигән кәлимәһен теркәмәйенсә булдыра алмайым. – Беҙ бында ҡоҙа менән бергә килдек, бергә һуғышҡа индек, инәбеҙ. Блиндаждың ишеге яғын миномет менән утҡа тота башланылар. Торорға ла бирмәйҙәр, башты ла күтәреп булмай, бәрәләр генә. Эй, үлге килмәй икән, брат. Ҡоҙа менән икәүләшеп блиндаждың был яғын ҡабаланып-ҡарһаланып соҡорға керештек. Тырнаҡтар аҡтарылып ҡанап киткәнен дә тоймағанбыҙ. Өҫкә граната-фәлән килеп төшмәҫ борон, был яҡтан булһа ла сығып ҡалайыҡ, тибеҙ. Иҫән ҡалдыҡ. Йәшәге килә икән, брат... Егеттәр менән хушлаша алмай, тағы ла өҫтәл янында бер аҙ әңгәмә ҡорабыҙ, “Боцман” сәғәтенә бармағы менән төрткөләгәс, ҡуҙғалабыҙ. Ялан юлдары аша үтеп, башҡа ағаслыҡ яғына ыңғайлайбыҙ.