Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, статистика һандары йәнде өшөтөрлөк: йөрәк-ҡан тамырҙары сирҙәре үлем сәбәптәре буйынса тотош донъяла алдынғы урындарҙың береһен биләй. Быға заман кешеһенең йәшәү рәүеше лә йоғонто яһамай ҡалмай, әлбиттә. Дөрөҫ туҡланмау, аҙ хәрәкәтләнеү, сәләмәтлеккә һаҡсыл ҡараш булдырмау, йәшәйештәге проблемалар - һәммәһе лә төп "моторҙың" көйлө эшләүенә кире тәьҫир итә. “Алма табипты бер көнгә эшһеҙ ҡалдыра” тигән һүҙҙәрҙе ишеткәнегеҙ барҙыр, моғайын. Был тиккә түгел, сөнки ошо емештәге күҙәнәктәр холестерин кимәлен түбәнәйтә, калийҙы үҙләштереүҙе әүҙемләштерә. Тағы ундағы пектин организмдан зарарлы матдәләрҙе сығарыуға булышлыҡ итә. Бынан тыш, анар (гранат) ҡанды шыйыҡлай, атеросклероздан һаҡлай, шулай уҡ холестеринды кәметә. Грейпфрут иһә ҡан баҫымын түбәнәйтә, витаминдарға ифрат бай. Тағы үҙебеҙҙең урмандарҙағы ҡайын еләге япрағы менән энәлек емеше – калий сығанағы. Шулай уҡ ҡара бөрлөгән, ҡурай еләге һәм ҡыҙыл көртмәле япрағында ла ошо матдә бар. Энәлек, ҡомалаҡ тубырсығы, ҡыр сәйе, тумыртҡа мышары, мелисса, арса ботаҡтары тынысландырыу үҙенсәлегенә эйә. Бынан тыш, арыҫлан ҡойроғо, ҡаҙ үләне, мәтрүшкә, бәпембә тамыры һәм сәскәһе, ҡандала үләне, айыу ҡурайы сәскәһе лә кешене тынысландыра. Хәлһеҙлектән ҡайын еләге япрағы, меңъяпраҡ үләне һәм сәскәһе, шулай уҡ туҡранбаш сәскәһе ярҙам итә. Мелисса үләне тахикардия өйәнәген баҫа, тын етмәүҙән һәм йөрәк сирҙәренән арынырға ярҙам итә, ҡан баҫымын төшөрә. Эт табаны үләне һәм ҡара көртмәле япрағы ҡандағы шәкәр кимәлен кәметә. Ҡыр сәйе үләне ҡан баҫымын төшөрә, нервы ҡуҙғыуын баҫа, матдәләр алмашыныуын яҡшырта, бөйөр ауырыуҙарынан арындыра. Торма үләне йөрәк эшмәкәрлегенең тонусын күтәрә. Төнәтмә әҙерләү Был үләндәрҙе (уларҙың бөтәһенең дә булыу-булмауы ҡурҡыныс түгел, хатта бер нисәүһенән төнәтмә әҙерләп эсеүҙе башларға кәңәш ителә) бер тигеҙ күләмдә алып бутарға, бер-ике ҡалаҡ үләнгә, 0,5 литр ҡайнар һыу ҡойоп, бер нисә сәғәт төнәтергә. Килеп сыҡҡан төнәтмәне һөҙөп алып, көн дауамында әҙ-әҙләп эсергә мөмкин. Тик бер нәмә хаҡында оноторға ярамай: хроник йөрәк етешмәүсәнлеге – даими табип күҙәтеүендә булырға тейешле сир. Шунлыҡтан үләндәр төнәтмәһен күпме, ҡасан эсергә кәрәклекте табип менән кәңәшләшергә кәрәк. Ғөмүмән, һаулыҡ менән шаярырға ярамай, шуға табиптарға даими күренегеҙ, диспансерлаштырыу үтегеҙ. Фото: Башҡортостандың Һаулыҡ һаҡлау министрлығы.