Элегерәк булһа, бәлки, календарҙағы был ҡыҙыл төҫ менән билдәләнгән сираттағы көнгә артыҡ иғтибар итеүсе лә булмаҫ ине, әммә бөгөнгө көндөң ысынбарлығы шундай – гуманитар ярҙам бик мөһим булған осорҙа йәшәйбеҙ. 19 августа бөтә донъяла гуманитар ярҙам көнө билдәләнә. Ике йыл дауам иткән коронавирус пандемияһы ваҡытында был йүнәлештең кәрәклеген һәм мөһимлеген аңлаған инек, махсус хәрби операция был фекерҙе нығытты ғына. Ниндәй көн һуң ул? Был көн йәмғиәткә бөтә донъяла гуманитар ярҙам буйынса эшмәкәрлек һәм уны күрһәтеү буйынса халыҡ-ара хеҙмәттәшлектең мөһимлеге тураһында мәғлүмәт еткереү өсөн 2008 йылдың декабрендә БМО-ның Генераль Ассамблеяһы тарафынан иғлан ителде. 19 август датаһы ла осраҡлы һайланмаған. Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Бағдадтағы (Ираҡ) штаб-фатирында 2003 йылдың 19 авгусындағы шартлау һөҙөмтәһендә һәләк булғандар иҫтәлегенә билдәләнгән ул. Ул саҡта террористик һөжүм һөҙөмтәһендә 22 кеше, шул иҫәптән БМО-ның Ираҡтағы Генераль секретарының махсус вәкиле Сержиу Виейра ди Мелу һәләк булған. Гуманитар ярҙам көнөндә донъя үҙенең эшмәкәрлеге барышында һәләк булған һәм зыян күргән гуманитар хеҙмәткәрҙәрҙе, бер нимәгә ҡарамай ошо эшен дауам иткән кешеләрҙе хөрмәтләй. Йыл һайын һәләкәттәр миллионлаған кешегә ҙур ғазаптар килтерә. Ғәҙәттә, аҙ тәьмин ителгән, насар шарттарҙа йәшәгән һәм тиҙ ышанып барған кешеләр ҡорбандарға әүерелә. Улар низағтарҙан, стихиялы бәлә-ҡазаларҙан, аҙыҡ-түлек, торлаҡ етмәүҙән һәм башҡаларҙан яфалана. Һуңғы ике йылда донъяла гуманитар хәл коронавирус пандемияһы арҡаһында ҡатмарлашты. Гуманитар ярҙам гуманлыҡ, ғәҙеллек, нейтраллек һәм бойондороҡһоҙлоҡ кеүек принциптарға нигеҙләнгән. Гуманитар хеҙмәткәрҙәр донъяның төрлө мөйөштәрендә ярҙам итә ала, ләкин уларҙың күбеһе быны үҙ илдәрендә эшләй. Улар төрлө мәҙәниәт, идеология һәм дин вәкилдәре, төрлө тәжрибәгә эйә, әммә барыһын да гуманистик идеалдарға тоғролоҡ берләштерә. Йыл һайын был йыл айырым бер исем аҫтында үтә. Былтыр ул – “Тик бергә” тип аталған. Сараны ойоштороусылар һәр кемгә төрлө кимәлдә ярҙам иткән йөҙ меңләгән ирекмәнгә иғтибар итте. Улар араһында – уҡытыусылар, водителдәр, психологтар, медицина хеҙмәткәрҙәре, ҡотҡарыусылар – бер һүҙ менән әйткәндә, беҙҙең аралағы ябай кешеләр. Рәсәй БМО-ның ғәҙәттән тыш гуманитар ярҙам күрһәтеү мәсьәләләрендә партнеры булып тора, ул Ер шарының төрлө мөйөштәрендә гуманитар ярҙам күрһәтеү һәм бушлай булышлыҡ итеү өлкәһендә донъя лидерҙарының береһе тип танылған. Рәсәй Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы Рәсәй Сит ил эштәре министрлығы координациялауҙа һәм башҡа дәүләт власы органдары менән үҙ-ара килешеп эш итеп, мохтаж булған илдәргә гуманитар ярҙам күрһәтә, төрлө проекттарҙы тормошҡа ашырыуҙа ҡатнаша. Сит илдәрҙәге эшмәкәрлек гуманитар ярҙам күрһәтеү генә түгел, бында сит илдәрҙән Рәсәй граждандарын эвакуациялау, санитар-авиация эвакуацияһы, шартлау хәүефе булған предметтарҙы зарарһыҙландырыу һәм юҡ итеү, техноген һәм тәбиғи ғәҙәттән тыш хәлдәрҙең эҙемтәләрен бөтөрөү, шулай уҡ күп яҡлы партнерлыҡты нығытыусы халыҡ-ара үҫешкә булышлыҡ итеү проекттарын ғәмәлгә ашырыу. Башҡарылған эштәр иҫәбе йөҙҙәрсә операцияға бара. Рәсәй Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы һәм БМО ғәҙәттән тыш гуманитар ярҙам өлкәһендә 1993 йылдан үҙ-ара эш итә. Ведомство хеҙмәттәшлек осоронда сит илдә 500-ҙән ашыу гуманитар ғәҙәттән тыш йүнәлештәге операция башҡарған, 80-дән ашыу илгә гуманитар ярҙам күрһәтелгән. Шундай эшмәкәрлектең һуңғы миҫалдарының береһе – ҡышын Төркиәләге ер тетрәү. Күрше дәүләт өсөн был ваҡиға ҡот осҡос бәләгә әйләнде, меңәрләгән кеше емереклектәр аҫтында ҡалды. Әлбиттә, бындай хәлдә Рәсәй ситтә ҡалманы. Шунда уҡ ҡотҡарыусылар һәм белгестәр юлланды. Әйткәндәй, кешеләрҙе ҡотҡарыу операцияһында Башҡортостан ҡотҡарыусылары ла ҡатнашты. Улар сағыштырмаса һуң барһа ла, емереклектәр араһынын әллә күпме тере кеше таба алды. Ә һәр бер ҡотҡарылған ғүмер бик ҡиммәт баһалана. Башҡортостан халҡы берләште Әлбиттә, гуманитар ярҙам Башҡортостанда ла электән үҫешкән. Арабыҙҙа һәр ваҡыт кеше бәләһенә битараф булмаған, ярҙамсыл кешеләр булды һәм бар. Кем ниндәй бәләгә осраһа ла, улар ярҙам итергә әҙер. Мәҫәлән, янғындарҙа тәбиғәт ғәрәсәттәре ваҡытында бар мөлкәтен юғалтҡан кешегә ярҙам итеү беҙҙә элек-электән килә. Бергәләп әйбер, аҡса йыялар, мөмкинлек булғанда, йорттарын тергеҙергә, яңынан һалырға ярҙам итәләр. Коронавирус пандемияһы башланғас, бындай кешеләр бермә-бер артты. Ирекмән һүҙе йәмғиәткә ныҡлап инде һәм таралды. Әлеге лә баяғы, битараф булмаған кешеләр, үҙ һаулыҡтарын уйламай, сирлеләргә, табиптарға, өйҙәренән сығырға ҡурҡҡан өлкән йәштәге әбей-бабайҙарға, хроник сирлеләргә ярҙам итте. Дарыу, аҙыҡ-түлек, башҡа кәрәк-яраҡ килтерҙеләр, табиптарҙы үҙ машиналарында дауаханаға алып барҙылар, өлкәндәргә һәр яҡлап ярҙам иттеләр. Шул саҡта ирекмәнлек хәрәкәте нығынды һәм үҫте. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, юғалтыуҙар ҙа булды. Шишмә районы ирекмәне, 35 йәшлек Радик Әсфәндийәров кешеләргә ярҙам иткән саҡта үҙе коронавирус сирен йоҡтороп һәләк булды. Республика Хөкүмәте уның ғаиләһен ярҙамһыҙ ҡалдырманы. Был пандемия кешеләрҙе берләштерҙе, ныҡлыҡҡа, дуҫлыҡҡа һананы. Һәм Украинала махсус хәрби операция башланғас, хәрәкәт көсәйҙе генә. Бында инде һаулыҡтары ныҡ булған йәштәр генә түгел, ә тәүгеләрҙән өлкән йәштәге “көмөш ирекмәндәр” әүҙемлек күрһәтте. Улар егеттәребеҙ яу яланына китә башлау менән эшкә тотондо – төндәрен ойоҡ бәйләне, аҙаҡ штабтарға берләшеп, бергәләп маскировка селтәрҙәре үрә башланы. Ваҡыт үтә килә эшмәкәрлектәре киңәйҙе – ҡоро душ, шифалы майҙар, маскировка әйберҙәре, аяҡ кейеме киптергестәр – нимә генә эшләмәнеләр. Апай-инәйҙәр кистәрен йыйылып туҡмас ҡырҡа, тушенкалар, боҙолмай торған тәмлекәстәр әҙерләй башланы. Халыҡ ауылдары, ҡалалар менән берләшеп яугирҙәр өсөн кәрәк-яраҡҡа аҡса йыйҙы. Һөҙөмтәлә бик күп кәрәкле техника – бронялы машиналар, йөк машиналары, мобиль мунсалар, коптерҙар оҙатылды. Һәм был эш бер көнгә лә туҡтамай. Бер кем дә ауыр тип ҡабул итмәй, ҡулынан килгәнсә үҙ өлөшөн индерә. Беҙҙең халыҡ яугирҙәренә генә ярҙам итеү менән сикләнмәй, ә Донбасс яҡтарында йәшәгән балалар, кешеләр өсөн дә көйә. Унда бик күпләп кәрәк-яраҡ, аҙыҡ-түлек оҙатылды. Мәҫәлән, бәләкәй генә ауылда йәшәгән ябай ғына кешеләр Донбасс балалары өсөн мәктәпкә кәрәк-яраҡ өсөн аҡса йыя. Сөнки ярҙамдың ҙуры ла, бәләкәйе лә булмай – ысын күңелдән килә һәм кешеләргә ярҙам итә икән – ул бик мөһим. Республика етәкселеге был эштән ситтә ҡалманы, әлбиттә. Күп эште улар үҙҙәре ойоштора – халыҡ йыйған әйберҙе махсус хәрби операция биләмәһенә алып барып бирергә лә кәрәк бит әле. Бөгөнгө көндә Башҡортостан күпме тонна гуманитар йөк китте икән? Әлеге ваҡытта был эш менән республиканың Ғәҙәттән тыш хәлдәр буйынса дәүләт комитеты шөғөлләнә. Бар эштәр Башҡортостан Башлығы ҡушыуы буйынса алып барыла, Башҡортостан Башлығы Хакимиәте етәксеһе Максим Забелин – уның төп кураторы. Дәүләт комитеты иһә йөктө оҙатыу менән шөғөлләнә. Ведомствоның матбуғат хеҙмәте мәғлүмәттәре буйынса әле 89 гуманитар конвой ебәрелгән, тыныс халыҡ өсөн генә 2545 тонна әйбер алып барылған. Илшат ИЛЬЯСОВ, “Йәшәү ризығы Сибай” хәйриә проектының элекке етәксеһе: – “Йәшәү ризығы” – бөтә Рәсәйҙә таралған ҙур проект. Уның эшмәкәрлеге илебеҙҙең 50-гә яҡын ҡалаһында йәйелдерелгән. Ирекмәндәрҙән торған төркөм 30 йылға яҡын мохтаж кешеләргә социаль ярҙам күрһәтә. Сибайҙа был ойошма бишенсе йыл эшләп килә. Ошо ваҡыт эсендә ирекмәндәр 30 меңгә яҡын кешене төрлө ризыҡ йыйылмалары – емеш-еләк, йәшелсә, һуттар, йылы аш менән тәьмин итте. Ойошмабыҙ 15-20 ирекмәнде берләштерә. Комплекслы төшкө аштар, файҙалы күстәнәс йыйылмалары таратабыҙ. Кешеләргә ярҙам итеүҙән күңел иҫ киткес ҙур ҡыуаныс кисерә. Уларҙың ихлас рәхмәт һүҙҙәрен ишетеү, күҙ йәштәре аша йылмайыуын күреү башҡарған эшебеҙҙең юҡҡа түгеллеген раҫлай. Ҡайҙа ғына булмаһын – приюттамы, ҡарттар йортондамы, дауаханаламы – кеше үҙен кемгәлер кәрәкле итеп тойһон, уның тураһында хәстәрлек күреүселәр барлығын белһен, яҡтылыҡҡа, яҡшылыҡҡа ышанһын. Бына ошо изге маҡсат беҙҙе берләштерә, дәрт һәм көс өҫтәй. Айгөл ЙОСОПОВА, “Беҙҙең хәстәрлек” социаль проекты ҡатнашыусыһы, Баймаҡ районы ирекмәне: – Пандемия башланғас, мин аптырап ҡалманым, ирекмән булырға, кешеләргә ярҙам итергә ҡарар иттем. Тик бының өсөн уҡып, махсус сертификат алырға кәрәк ине. Йыбанманым, уҡып сыҡтым һәм эш башланым. Мин – автоирекмән, шәхси машинам бар. Районыбыҙ ҙур бит, күптәргә дарыу, аҙыҡ-түлек, кәрәк-яраҡ алып барыр кәрәк ине. Шул эште башҡарҙым. Ирекмәнлек эше менән буш ваҡытымда шөғөлләнәм. Минең өсөн ярҙамға мохтаждарға еңеллек килтереү ҡыуаныс бирә. Һәр кешенең ауыр хәлгә ҡалыуы, бәләгә тарыуы бар. Шуға күрә барыбыҙ ҙа хәлебеҙҙән килгән тиклем бер-беребеҙгә ярҙам итеп йәшәргә тейешбеҙ, тип уйлайым. Ике йыл элек Баймаҡ районында урмандар яна башлағас, йәнә ярҙам тәҡдим иттем. Утты ла һүндерештем, ҡотҡарыусыларға аҙыҡ-түлек, һыу килтереү менән дә шөғөлләндем. Ошо эшмәкәрлегем өсөн Башҡортостан Башлығының Рәхмәт хаты менән бүләкләндем. Әле лә махсус хәрби операция башланғас, ҡулдан килгәнсә ярҙам итәм. Яңыраҡ окоп шәмдәре эшләнек. Улымдың мәктәбендә маскировка селтәрҙәре тектеләр, туҡымалар алыштым. Мин быларҙы маҡтаныр өсөн әйтмәйем, бөгөн һәр кем эшләй алған ябай эштәр ул. - Әлфиә МИНҒӘЛИЕВА