Тәтешле районының Икенсе Йәремйәбаш ауылында йәшәгән йөҙйәшәр Кифая Рәхимйән ҡыҙы Ханованың күркәм йорто әллә ҡайҙан балҡып ултыра. Оло урам яғы ла, ихатаһы ла шау сәскәгә күмелгән. Бында хеҙмәт ветераны ҡыҙы Зәһинә һәм кейәүе Әлфәт менән йәшәй. Бер быуатты уҙған, әллә күпме тарихи боролоштарҙы, ҡоролоштарҙы, һуғыш афәттәрен кисерергә яҙған инәйҙең зиһененә, һөйләшенә, еңел генә атлап өҫтәл артына килеп ултырыуына ҡарап, ғәжәпләнеүебеҙҙе йәшермәнек. “Әйҙәгеҙ, балаҡайҙар, баштан үткәндәрҙе һеҙгә лә һөйләйем. Килеүен-килгәс, тыңлағыҙ әйҙә”, – тип үҙенең яҙмыш йомғағын һүтергә әҙер булыуын белдерҙе инәй. – Ғүмерем буйы Карл Маркс исемендәге колхозда (элекке “Динамо” хужалығы) төрлө эштәрҙә йөрөнөм. Атай-әсәйҙән иртә етем ҡалдым, туғыҙ ғына йәштә инем. Бер туған ағайымда бала ҡарап йәшәргә тура килде. Еңгәмә эйәреп, 12 йәштән колхоз эшенә сыҡҡылай башланым. Бер саҡ Тәтешле менән Ҡоҙаш араһында юл һала башланылар. Мин дә шунда ҡатын-ҡыҙҙар менән бер аҙна тирәһе эшләнем. “Һуғыш сыҡҡан!” тигән хәбәр беҙгә лә килеп етте. Мине “трактор йөрөтөргә өйрәнергә кәрәк”, тип алып ҡайтып киттеләр. "Ҡурҡам, өйрәнә алмаҫмын”, тим. Ажғырып торған “тимер ат”тың янына бығаса яҡын килергә лә баҙнат итмәгән ҡыҙға уны нисек ышанып тапшырмаҡ кәрәк? – Баш тарттыңмы ни инде, Кифая инәй? – Ҡайҙа ти ул... “Вайынный вримя” лабаһа, эй, һеҙ ҡайҙан беләһегеҙ ул ваҡытты... Бер айлыҡ курста уҡыным. Уҡыным тигәс тә, ҡағыҙ ҙа, ҡәләм дә булманы ҡулда. Тыңлағанды иҫтә ҡалдырырға тырышаһың. Аҙаҡ Мәғәсүм ағай өйрәтеп маташҡан булды. 1942 йылда алты ҡыҙҙы Бөрөгә дүрт айлыҡ курсҡа уҡырға ебәрҙеләр. Мин шунан һуң тракторсылар бригадиры булып киттем. – Ул быуыны ла ҡатмаған ҡыҙыҡайҙарҙы нисек тыңлата алдың һуң? – Барыһы ла тыңлашты, шөкөр, һуғыш осоронда ҡалъя бүлешеп, ҡаршылашып ултырыр әмәл юҡ. Аҙналап баҫыуҙа яттыҡ, илағылар килгән саҡтар аҙ булманы. Ҡаты булды эше лә. Бер мәл утын менән эшләй торған трактор алып ҡайттылар, ҡатын-ҡыҙҙың ҡулынан килмәҫ тип, ярай әле уныһына Нәжип ағайҙы ултырттылар. Трактор тигәнең, күп тә үтмәй, ватыла ла ҡуя... 1946 йылда һуғыштан ирем Ғилемхан ҡайтты. Колхоз рәйесе итеп ҡуйҙылар үҙен. Рәхәтләнеп йәшәргә лә өлгөрмәнек, 36 йәшендә генә иптәшем вафат булды, дүрт баланы ҡосаҡлап яңғыҙ ҡалдым. Хәҙер уларҙың икеһе генә иҫән. 73 йәшлек Дәүли улым күршелә генә йәшәй. Ҡыҙым Зәһинә менән кейәүем тәрбиәһендә йәшәйем. Ғүмер буйы тик ултырманым, ферма мөдире булдым, сусҡа ҡараным, йәслелә балалар менән мәш килдем. 45 йыл колхозға хеҙмәт иттем, миҙалдарым да бар. – Кифая инәй, ошо олпат йәшкә етеп, йәйге матурлыҡҡа һоҡланып, йәмле ихатаға сығып әйләнерлек көстө, ауылдаштарығыҙҙың тормошо менән ҡыҙыҡһынып йәшәрлек дәртте, үткән быуатта ҡалған тормош хәтирәләрен ентекләп һөйләр зиһенде ҡайҙан алаһығыҙ? Кифая инәй һорауҙарыбыҙға аптыраманы, моғайын, уларҙы бер беҙ генә бирмәйбеҙҙер. – Күҙҙәрем генә насарланды, ҡалғаны шөкөр, – тине йөҙйәшәр инәй. – Беҙ бит аслыҡ ваҡытында бесән ашаныҡ, ышанмайһығыҙҙыр ҙа әле. Бесәнде ҡайнатабыҙ, матурлап һөҙәбеҙ... Үлән сығыу менән уға ябырылабыҙ, шул арҡала иҫән ҡалғанбыҙҙыр ҙа. Һеҙгә был хәлдәрҙе күрергә яҙмаһын, балаҡайҙар. Ошоғаса дарыу ашағаным юҡ, Зәһинә ҡыҙым нимә бешерә, шуға ҡәнәғәтмен. Эшләп, сынығып үҫтем, тик торғанымды иҫләмәйем, бәлки, шуғалыр Хоҙай Тәғәлә оҙайлы ғүмер бүләк итергә булғандыр. Айрат Нурмөхәмәтов фотолары. Тәтешле районы.