Йылдар үткән һайын Бөйөк Ватан һуғышы йылдарының ауырлығын үҙ иңендә күтәргән быуын вәкилдәре кәмегәндән-кәмей. Әммә беҙ тарихты һаҡларға, тыныс тормош өсөн башын һалғандар тураһында иҫтәлектәрҙе мәңгеләштерергә тейешбеҙ. Атайымдың һуғыш йылдары тураһында хәтирәләре күңелем түрендә урын алған. “Шәйәхмәт Мираҫов, Бәхтигәрәй Ҡотлосурин һәм мин, Әхмәтғәле Ҡотлосурин, һуғышҡа бер ауылдан тәүгеләрҙән булып киттек. Бәхтигәрәйҙең алты балаһы бар, ә минеке – бишәү, Шәйәхмәттеке – берәү. Ҡайтыуыма Әхәт улым гүр эйәһе ине, 1943 йылда аслыҡтан үлгән. Мәскәү – Смоленск юлында ҡамауға эләгеп, беҙҙе Германиянан Дрезденға тиклем ҡыуып алып киттеләр. Юлда аслыҡтан, һыу юҡлыҡтан күптәр һәләк булды. Һуғыш бөткәнсе тотҡонлоҡта булдым, ғүмерем бөтмәгәс, ҡайтырға насип итте. Һорау алғанда яҡташ менән осраштыҡ. “Мәләүездәге теге ҡыҙыл йорт торамы?” – тип һораны. Һүҙ Усманов йорто тураһында ине. Ул үҙе граждандар һуғышында әсирлеккә эләгеп, Германияла төпләнгән, мулла вазифаһында ине. “Беҙҙекеләр оҙаҡламай еңәсәк”, – тине. Был һүҙ миңә көс-ҡеүәт бирҙе. Һуғыш бөтөр алдынан дүрт кеше үҙебеҙҙекеләр яғына ҡастыҡ. Сикте сыҡҡас та тура ғына ауылға ҡайтырға насип булманы, Донбасста ике йыл шахта таҙартырға тура килде, шунан һуң ғына Тыуған яҡты күрергә насип итте. Ауылдаштарым Бәхтигәрәй менән Шәйәхмәт һуғышта ятып ҡалды”, – тип һөйләй торғайны ул. Атайым тыныс холоҡло ине. Бер ваҡытта ла кеше менән асыуланышҡанын ишетмәнем. Миңә лә бүтәндәрҙең әйберенә теймәҫкә, иптәшеңде һатмаҫҡа, үҙеңде өҫтөн ҡуймаҫҡа кәрәклеген өйрәтә ине. Тирә-яҡтағыларға һәр ваҡыт ярҙам итте. Өй бурашты, нигеҙ ҡорошто, ау, мурҙа үрҙе, балыҡ тотто. Яҙғы ташҡында юлдар өҙөлгәс, Нөгөш йылғаһы аша Александровка ауылы халҡын кәмә менән сығара ине. Иман юлында йөрөнө, күп йәш ғаиләләргә никах уҡыны, яңы тыуған сабыйҙарға исем ҡушты. 1965 йылда Шишмә районының Күсәрбай ауылында йәшәгән яугир дуҫы Кәшфулла бабайҙы табып, ҡатыны Зәкиә инәй менән ҡунаҡҡа саҡырып алды. Атайымды күрше-күлән малайҙар яҡын күрҙе. Сәлимгәрәй, Кәбир, Ишмырҙа ағайҙар кәңәш һорап килә ине. Атайым 1971 йылда ауырып баҡыйлыҡҡа күсте, уны халыҡ яҡшы яҡтан ғына телгә алып хәтерләй. Мин үҙем – һуғыштан һуң тыуған бала, күрше инәй әйтмешләй, әллә ҡайҙан донъя әйләнеп ҡайтҡан “орлоҡ” инде. Әсәйем Гөлбәҙәр Усман ҡыҙы тырыш кеше ине. Ситтән килгән шоферҙар, тракторсылар беҙҙә ҡуна ятып эшләне. Әсәйем уларҙың эштән ҡайтыуына икмәк һалды, мунса яҡты, өҫтәл ҡаймаҡ, бал-майҙан, ҡатыҡтан өҙөлмәне. Ҡәҙерлебеҙ быуыны сығып яфаланғандарға ярҙам итте, уға әллә ҡайҙарҙан килерҙәр ине. Тирә-яҡтағы сабыйҙарға кендек инәһе лә булды. Балаҫын да һуҡты, мейес сығарҙы. Уларҙың икеһе лә күп һөнәргә эйә ине. Яратылып, бер-береһенә хөрмәт менән ҡараған йылы мөхиттә тәрбиәләнгәнмен, рәхмәтем шуға сикһеҙ. Ауыр тупраҡтары еңел булһын, ауылдаштар тик яҡшы яҡтан иҫкә алһын ине. Гөлгөнә ҠАҘАНОВА Мәләүез районы, Шәрип ауылы.