Найти тему

САЛҚИН ИЧИМЛИКЛАР PEPSI-COLA ТАРКИБИДАГИ ШАКАР ЎРНИНИ БОСУВЧИ МОДДАЛАРНИ АНИҚЛАШ

Ҳайдаров Бекзод Ҳамза ўғли

Тошкент кимё-технология институти Янгиер филиали ассистент ўқитувчи

Шавкиева Дилдора Абубакр қизи

Тошкент кимё-технология институти Янгиер филиали I-босқич талабаси

Холмуродова Гулзира Фахриддин қизи

Тошкент кимё-технология институти Янгиер филиали II-босқич талабаси

https://doi.org/10.5281/zenodo.7903635

Qabul qilindi: 06.05.2023

Crossref DOI: 10.24412/cl-37059-2023-05-47-50

Аннотация: Ушбу мақолада салқин ичимликлар таркибидаги шакар ўрнини босувчи моддаларни аниқлаш. Пепси-Cола ва бошқа салқин ичимликларни ишлаб чиқариш технологияларини атрофлича ўрганиб чиқиш, Пепси-Cола салқин ичимлигини кимёвий таркиби ҳақида маълумотлар келтирилган.

Калит сўзлар: сорбит, ксилит, сахарин, кристаллоза, никель, қўрғошин, орто-сульфобензой кислотасининг натрийли тузи, хлорофор, о-сульфамид бензой кислота.

IDENTIFICATION OF SUGAR SUBSTITUTES IN SOFT DRINKS

PEPSI-COLA

Abstract: This article provides information on the identification of sugar substitutes in soft drinks, a detailed study of Pepsi-Cola and other soft drink production technologies, and the chemical composition of Pepsi-Cola soft drink.

Key words: sorbitol, xylitol, saccharin, crystallose, nickel, lead, sodium salt of ortho-sulfobenzoic acid, chlorophor, o-sulfamide benzoic acid.

АСОСИЙ ҚИСМ.

Маълумки салқин ичимликларни, ишлаб чиқаришда шакар ўрнига, шакар ўрнини босувчи моддалар: сорбит, ксилит, сахарин, кристаллоза ва бошқа моддалар ҳам ишлатилади.

Сорбит (Е420) олти атомли спирт бўлиб, глюкозани гидролизланишидан ҳосил бўлади. Бу маҳсулот оргонолептик ва физик-кимёвий кўрсаткичлар бўйича қуйидаги талабларга жавоб бериши шарт: кулранг-оқиш рангли, қаттиқ плитасимон кўринишда. Плиталар сиртида бўртиб чиққан жойлар бўлиши рухсат этилган. Ёқимли, ширин совитувчи таьмли, ҳидсиз. Намлиги 50% дан ошмаслиги керак. Қуруқ модда миқдори камида 99,0%, никель миқдори рухсат этилмайди. Сорбит сувда яхши, спиртда ёмон эрийди. Унинг ширинлик даражаси қандга яқин. У 25°С дан ортиқ бўлмаган ҳароратда, қуруқ омборларда сақланади. Озиқ-овқат сарбити қандли диабет касаллиги билан касалланган беморларга салқин ичимликлар ишлаб чиқаришда ишлатилади.

Ксилит (Е967): сорбит каби беш атомли спирт. Ксилит органолептик ва физик-кимёвий кўрсаткичлари бўйича қуйидаги талабларга жавоб бериши керак: оқ рангли кристалл ҳолда, оч сарғиш рангда бўлиши рухсат этилган. Ширин таъмли, ҳидсиз, сувда эрувчанлиги: 25г ксилит 20 °С ли 50 мл сувда тўлиқ эрийди. Намлиги: олий нав учун 1,5 %, 1-нав учун 2 %. Эриш ҳарорати 94 °С, никель ва қўрғошин: рухсат этилмайди. Ксилит нисбий намлиги 75 % дан ошмаслиги учун қуруқ омборларда сақланади. Озиқ-овқат ксилити қандли диабет касаллиги билан оғриган беморларга ичимлик ишлаб чиқаришда ишлатилади.

Сахарин (Е 954): таркиби о-сульфамид бензой кислота. У сахарозага нисбатан 300-350 марта ширин. Амалда асосан унинг натрийли тузи ишлатилади. Унинг шириклик даражаси сахарозага нисбатан 500 маротаба кўпроқ. Сахарин органолептик ва физик-кимёвий кўрсаткичлари бўйича қуйидаги талабларга жавоб бериш керак: кристалл ҳолдаги оч ёки оч-сарғимтир, ёқимсиз металл таъмли кукун. Сувда эрувчанлиги: совуқ сувда 1:350 нисбатан, иссиқ сувда 1:30 нисбатан эрийди. Сувнинг спиртли ва ишқорли эритмаларида тез эрийди. Эритма ширалиги: сахарозага нисбатан 300-500 марта ширин. Эриш ҳарорати 219°С. Товар маҳсулот намлиги 92 % дан кам бўлмаслиги керак.

Кристаллозасахариннинг натрийли тузи ҳисобланади. (орто-сульфобензой кислотасининг натрийли тузи). Сувда яхши эрийди (1:1,5) спиртда ёмон эрийди, (1:1,7) эфир ва хлороформда ҳам яхши эрийди. Шакарга нисбатан 400-500 марта ширин. Сувдаги эритмаси (1:10000 нисбатда) жуда ҳам ширин.

Сахаринни аниқлаш. 200 мл салқин ичимлик ажратувчи воронкага солинади ва унга 1 мл 40 % ли Ҳ2СО4 эритмаси қўшилади. Сўнг бир хил ҳажмда 50-100 мл этил ва петролей эфири қўшилиб, воронка яхшилаб чайқатилади. Аралашма иккига ажралгандан сўнг олинади. Таркибида сахарин бўлган эфирли қатлам эса чинни идишга солиниб, 55-60°С ҳароратда сув ҳаммомида, мўрили шкафда (эфир) буғлантирилади. Агар эфир моддаси буғлантирилгандан сўнг қолган қолдиқ ширин бўлса, у ҳолда бу ширинлик фақат сахарин бўлади, чунки сахарин этил эфирида ҳам петролей эфирда ҳам таркиби жиҳатдан ўзгармайди ва йўқолиб кетмайди.

Шакарни аниқлаш. Қанд касаллиги билан касалланган беморлар учун салқин ичимликларда шакар бўлмаслиги керак. Шунинг учун ичимликларда шакар бор ёки йўқлигини аниқлаш учун сифат реакцияси ўтказилади.

Аниқлаш усули: ҳажми 250 мл ли ясси тагли колбага 3 мл салқин ичимликдан қуйиб, унга 0,5 мл 10 % ли ҲCл эритмаси қўшилади ва 1 минут давомида қайнатилади. Сўнг 0,5 мл 5 % ли НаОҲ ва 3 мл Фелинг эритмаси қўшилади ва қайнаш даражасига қиздирилади. Агар ичимлик таркибида шакар бўлса, колба тагида қизғиш чўкма ҳосил бўлади. Бу (Су2О) мис (И)-оксиди чўкмаси. Агар суюқлик 10 минут давомида қайнатилганда қизғиш чўкма ҳосил бўлмаса, у ҳолда ичимликда шакар йўқлигидан далолат беради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

1. Каримов И.А. “Озиқ-овқат саноати янги корхоналарини ташкил этиш, ишлаб чиқаришни модернизациялаш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш – тараққиёт кафолати” 2014 йил 22-апрель кунги матбуот анжуманидаги нутқи.

2. Асқаров И.Р., Исаев Ю.Т., Маҳсумов А.Ғ.. Қирғизов Ш.М. “Органик кимё” Т. Ғофур Ғулом, 2012, 332-351 б.

3. Композиции “АВ-ДС” и “В-2-Д”. Сертификат фирмы “ПепсиCо” Сахар-рафинад. ГОСТ 22-78. Изд.офиц.

4. Вода питьевая. ГОСТ 2874-82. Изд.офиц.

5. Двуокись углерода жидкая. ГОСТ 8050-76. Изд.офиц. Напитки безалкогольные. Общие технические условия. ГОСТ 28188-89. Изд.офиц.

6. Напитки безалкогольные, квасы и сиропы. Правила приёмки и методы отбора проб. ГОСТ 6687.0-86. Изд.офиц.

7. Напитки безалкогольные, сиропы, квасы и напитки из хлебного сырья. Метод определения стойкости. ГОСТ 6687.6-88. Изд.офиц.

8. Напитки безалкогольные, квасы и сиропы. Органолептический метод определения показателей качества и метод определения полноты налива. ГОСТ 6687.5-86. Изд.офиц.

9. Напитки безалкогольные и квасы. Метод определения спирта. ГОСТ 6687.7-88. Изд.офиц.

10. Напитки безалкогольные газированные и напитки из хлебного сырья. Метод определения двуокиси углерода. ГОСТ 6687.3-87. Изд.офиц.

11. Напитки безалкогольные, квасы и сиропы. Метод определения кислотности. ГОСТ 6687.4-86. Изд.офиц.

12. Напитки безалкогольные. Методы определения аспартама, сахарина, кофеина и бензоата натрия. ГОСТ 30059-93. Изд.офиц.

13. Напиток безалкогольный Пепси-Кола. ОСТ 18-307-81. Изд.офиц.

14. “Кока-кола” компаниясининг алкоголсиз ичимликлари. Ўз БС 925:2004. Расмий нашр.

15. Гигиенические требования к безопасности пищевой продукции. СанПин РУз № 0283-10

16. Алкоголсиз ичимликларнинг техник талаблари. Ўз БС 928:2004. Расмий нашр.

17. В.А.Дотарецкий. Производство концентратов, экстрактов и безалкогольный напитков. Справочник.

18. “Товар ва хизматларни сертификатлаш тўғрисидаги” Ўзбекистон Республикасининг қонуни.