Ул чорларда кабул ителгән кануннар үзәк партия тарафыннан нык контрольдә тотыла иде. Соңгы 30 елдан артык вакыт эчендә Русиядә бихисап законнар гамәлгә керде. Шунысы да мәгълүм булсын, аларның кайберләре ни өчендер бер-берсенә каршы да килә иде. Мәскәүдә утырган акыллыбашлар белән бәхәсләшеп булмый, әлбәттә. Шул ук ял итү урыннарына, паркларга эт белән керү тыела, фәлән сум штраф дигән такталар эт хуҗалары өчен көлке генә!Элек район үзәгеннән авылларга махсус төркем килеп, берәдәк этләрне атып йөри иде. Читтән бу кансызлык булып күренсә дә, файдасы бар иде. Кеше хәвефсезлеге беренче урында булды. Әле дә хәтеремдә: ул берәдәк җанварлар белән хуҗалары бәйдән ычкындырган бер гаепсез мәхлүклар да зыян күрә иде кайвакыт. Дүрт аяклы дусларын югалткан малай-шалайларның, кайчак кызчыкларның да күз яшьләре бүген дә күз алдымнан китми. Эт һәрвакыт кешенең тугры терәге булганы да бәхәссез! Бу мәсьәләдә элек күп нәрсә вакытында башкарылып, аның нәтиҗәсе тик яхшы якка гына юнәлеш ала иде. Моның өчен бүген Дәүләт думасында этләр, җәнлекләр, кыргый хайваннар, йорт терлекләренең торышы һәм, алар җәмгыятькә куркыныч тудырганда, бу юнәлештә кылынган җинаять, административ закон бозуларны катгый контрольгә алу турында кануннар кабул итәргә кирәклеге көн кебек ачык! Ә бит урамда кешеләрне тешләгән этләрнең котырган булуы да ихтимал. Бу чирне бигрәк тә төлкеләр, бурсыклар тарата икән. Бу ике проблема бер-берсе белән тыгыз бәйләнгән. Тагын шунысы да бар: Русия законнары буенча төлке яки башка авыру, яки авыл эшчәннәренең мал-туарына зыян салучы җәнлекләрне аткан өчен зур күләмдә штрафлар каралган. Минем бу мәгънәсезлеккә бер тамчы да көләсем килми! Ә берәдәк этләр үрчемәсен өчен ветеринарлар, хокук саклау органнары белән берлектә, волонтерлар ярдәмендә аларны тотып, бигрәк тә ана этләрне стерильләштерсәләр, авыруларына укол кадасалар, уңай нәтиҗәләр шунда ук сизелер иде. Моны урындагы хакимият вәкилләре белән берлектә башкару яхшы якка баланс бирәчәгенә бер шигем дә юк! “Эт мәсьәләсе”ндә әлегә конкрет гамәли закон юк. Трассаларда, юлларда алар күпләп куелган. Хәрәкәт кагыйдәләрен бозучылардан казнага зур керемнәр керә. Димәк, бу үзен аклый дигән сүз. Ял итү урыннарында, бигрәк тә паркларда җәмгәгать тәртибенә төкереп караучыларга, яшәгән җирен хөрмәт итмәгәннәргә тәрбия бирү чарасы берәү генә — ул да булса штрафлар икәнен күптән аңларга вакыт барыбызга да! Мисал өчен Уфадагы үзем эшләгән Т. Аксаков исемендәге паркны атап үтәр идем. Монда ел әйләнәсенә җанлылык сизелә. Шәһәрнең төрле яшьтәге актив кешеләре ял вакытларын якыннары, сөйгәннәре, гаиләләре, дус-ишләре белән уздыра. Этләрдән калган “байлык”ны күпчелек эт хуҗалары, махсус капчыкларга салып, андагы чүп савытларына ташлый, рәхмәт яугырлары! Әмма, якынча 20-30 проценты беркемгә дә буйсынмаучы тәкәббер, тәрбиясез гражданнар дип әйтер идем. Монда бит балалар йөри, эт тизәге төрле йогышлы чирләр таралуга булышлык итә. Гигиена ягыннан да бу ямьсез күренеш. Иң кызганычы: әнә шул “эт сөюче” бәндәләр этләре белән бергә балаларын, оныкларын да алып чыга. Шундый тискәре үрнәктә үскән яшь буын, безнең өметле киләчәгебез, бераздан үзләре тәртипсезлек тудыручылар булмас дип кем өздереп әйтә алыр икән? Журналист Олег Төхвәтуллинның мәкаләсенә җавап әзерләгәндә күңелне барыбер бер корт кимерә. Темасы көнүзәк, әмма беркемнең дә йөрәгенә кагылмас дип уйлыйм. Бүген кеше гайбәте сату, Интернетта мәгънәсез, буш әйберләрдә чокыну беренче урынга чыкты. Тагын шунысы да бар: этләрнең космоска менүче, төрле медицина экспериментларында катнашучы, шартлаткыч матдәләрне, наркотикларны, өем астында калган кешеләрне эзләп зур файда китерүче изге җаннар икәнлеге беркемгә дә яңалык түгелдер. Этләр, мәчеләр төсле тәмле-тәмле ризык таләп итми, нәрсә бирәсең, шуңа канәгатьләр. Күпме күзләре күрмәүче авыруларның физик һәм рухи терәге дә алар. Һичьюгы, эт белән сөйләшеп, эч серләреңне бушатырга була. Ул сатмый да, сатылмый да! Гомумән, Русиядә эт культы нык түбән дәрәҗәдә. Халыкта эт-этлеген белгертми, бүрегә сыртын кабартмый, дигән мәкаль яшәп килә. Менә шуңа таянып, экспромт белән язылган шигырем белән фикерләремне тәмамлап куюым бәлки, гамьсезләрнең дә бәгырьләренә үтеп керер. Эт этлеген белгертми,Әмма тешләп өзгәли!Беркем бер кыл селкетми,Битараф Мөтәвәли...Җәмгыятьтә туң йөрәкме?Хәл уңайга үзгәрми!Рәзиф Зөбәеров.