Милләт таҗындагы мәрҗәннәр без, дөньяга бар әйтер сүзебез!

Бөтендөнья мөселман хатын-кызлары съезды беренче тапкыр 1917 елның 24 апрелендә Казанда уза. Анда Русия төбәкләре, Кавказ, Кырым, Төркестан, Польшадан 90 делегат һәм кунак чакырыла. Быелгы съездда Русия Федерациясенең 53 төбәгеннән, 15 ерак һәм якын чит илләрдән 500дән артык делегат катнашты. Алар Белоруссия, Болгария, Казахстан, Кытай, Кыргызстан, Литва, Польша, АКШ, Таҗикстан, Төркия, Эстония, Португалия­дән һәм башка илләрдән килгән иде.Башкортстаннан исә съездда 45 кешедән торган иң саллы делегация катнашты. Анда республикабызда телебезне, мәдәниятебезне саклау, үсте­рү һәм киләсе буыннарга тапшыруда гүзәл затларны туп­лаган “Ак калфак”, “Сәхибҗа­мал”, “Рәйхан” һәм башка иҗ­тимагый оешмаларның җитәк­челәре һәм активистлары бар иде. Гомумән, республика делегациясе иң күпсанлы булуы белән генә түгел, эшлекле чыгышлары, матур тамашалары белән дә истә калды. Тәүге көн­не үк пленар утырышка килүчеләрне Бишбүләк районындагы “Ак калфак” татар хатын-кызлары иҗтимагый оешмасы бүлекчәсе коллективы – “Ак калфак” үзешчән фольклор ансамбле искиткеч тамашасы белән каршы алды. Кунакларга алар төбәктәге “Чишмә бәрдертү” һәм “Самавыр юу” йолаларын күрсәтте.Утырыш барышында Башкортстаннан килгән иң өлкән делегат – Уфа “Нур” татар дәү­ләт театрының легендар актрисасы, Башкортстанның һәм Татарстанның халык, Русия Федерациясенең атказанган артисты, 89 яшьлек Сәвия Сирае­ваны Татарстан Респуб­ликасының Дуслык ордены белән бүләкләделәр. Шунда ук хезмәттәшебез – “Кызыл таң” гәзитенең үз хәбәрчесе Эльвира Ямалетдинова, шулай ук “Ак калфак”ның Чишмә районы бүлекчәсе җитәкчесе Гөлфия Сәрвәрова, Уфа һәм Благовар районы бүлекчәсе җитәкчесе Альбина Якупова Бөтен­дө­нья татар конгрес­сының Рәхмәт хатына лаек булдылар. Республикабызның “Ак калфак” татар хатын-кызлары иҗтимагый оешмасы җитәкчесе Люция Вафина, пленар утырышта чыгыш ясап, делегатларны һәм съезд кунакларын Башкортстанда үткә­релгән чаралар, алга куелган максатлар белән таныштырды.“Корстон” сәүдә-күңел ачу үзәгендә съездның пленар утырышына килүчеләргә хатын-кызларга кул эшләре оста­ханәсе (күргәзмә-ярминкәсе) тәкъдим ителде, соңрак гүзәл затлар “Сөембикә” журналы­ның 110 еллыгына багышланган тантаналы кичәдә катнашты. Анда Башкортстаннан килгән делегат, шагыйрә Хали­сә Мөдәр­исовага игътибар зур булды. Сәхнәдән аның журналда басылган “Балан” җыры язылу турындагы мәка­лә­сен­нән өзек укылды, ә Та­тар­стан­ның халык артисты Зөһрә Шә­рифуллина әлеге җырны сәх­нәдән башкарды. Икенче көнне Халисә Сәгыйть кызы Бөтен­дөнья татар конг­рес­­сының “Татар халкы алдындагы хезмәт­ләре өчен” медале белән бү­ләк­лән­де.Икенче көн аеруча бай эчтәлекле булды. Делегатлар “Бала-Сити”, “АЛТА скул” мәк­тәпләрендә булып, хәзерге заман шартларында шәхси мәк­тәпләр үрнәгендә милли мәга­рифнең торышы, андагы укыту алымнары белән танышты. Бу — 2 яшьтән 18 яшь­кәчә балалар өчен мәга­риф учреж­дениеләре челтәре. Мәсәлән, “Бала-Сити”да интеграцияле Русия-Кембридж уку программасы нигезендә белем бирелә. Мәктәптә укыту заман техно­логияләре ярдә­мен­дә башкарыла. Шулай ук биредә 4 чит телне өйрәнү мөмкинлеге бар, ә менә татар теле барысы өчен дә мотлак булып санала. Мәктәптә төрле милләт балалары укуын исәп­кә алып, татар теле дәресләре ике төркемгә бүленеп өйрәте­лә. Мәктәпне тәмамлаучылар кулларына ике документ: дәүләт аттестаты һәм барлык дөньяда таныл­ган Кембридж сертификаты алып чыга.Әйе, заманча җиһазлан­дырылган иркен мәктәп, пыяла стеналар, парта урынына – кечкенә өстәлләр, балалар анда кара-каршы утыра... Һәм менә тагы бер нәрсә­гә игътибар иттек: укытучы­ларның барысы да яшьләр, аларны өл­кән сыйныф укучыларыннан әллә ни аерып та булмый. Беренче карашка, барысы да шәп кебек. Ләкин шәхси мәктәп буйлап сәгать ярым дәвам иткән экскурсия һәркемдә төрле уй-фикерләр, хәтта бер­аз борчылу хисе дә уятты. Татар балалары биредә белем алып, аннары чит ил­ләргә чыгып китмәсме?Казан (Идел буе) федераль университетының Филология һәм мәдәниятара багланышлар институтында эшчәнлек­ләре һәм милли мәгарифнең заманча белгеч­лә­рен әзерләү методологиясе белән таныштырдылар. Уни­вер­ситетның музее да бик бай: биредә милли орнамент белән бизәлгән киемнәр, бизәнгеч­ләр, картиналар урын алган.Көннең икенче өлеше янә “Корстон” сәүдә-күңел ачу үзәгендә дәвам итте. Биредә “Татар гаиләсендә 3 буын һәм 7 буын хәрәкәте”, “Татар гаилә­сендәге тәрбия”, “Татар гаилә­ләрендә эшкуарлык” кебек өч дискуссион мәйданчык эшлә­де. Аларның һәрберсендә Башкортстаннан барган делегатлар да чыгыш ясады һәм үзләренең тәҗрибәсе белән уртаклашты.Шулай, Уфа районының 115нче балалар бакчасы тәр­биячесе Сәлимә Җиһангиро­ваның чыгышы заман шартларында балаларга телне өйрәтү һәм аларны милли гореф-гадәтләребез нигезендә тәрбияләүгә багышланды. Ә Сәлимә Гамир кызының бу уңайдан тәҗрибәсе җитәрлек, байтак еллар дәвамында ул балалар бакчасында татар балалары белән түгәрәк алып бара. Анда шөгыльләнүчеләр, кечкенә булуларына карамас­тан, үз телләрендә җырлый, шигырьләр сөйли, милли бию­ләр, татар халкының йолаларын, гореф-гадәтләрен өйрәнә. Хәзер инде урыслашып барган гаиләләрдәге ата-аналар да балалары белән берлектә туган телләрен өйрәнә. Милли чараларда бергәләп чыгыш ясаулары да яхшы нәтиҗә би­рә. Гомумән, тәрбияче сабыйларны милли рухта тәр­бия­ләү өчен үткәндәге тәҗри­бәне яхшырак белергә һәм файдаланырга кирәклеге турында бәян итте.Уфа авиация техникумы­ның социаль педагогы Венера Идрисова “Татар гаиләсендә 3 буын һәм 7 буын хәрәкәте” мәйданчыгында үзенең шәҗә­рә­се белән таныштырды. Калын нәселне берләштерүче туганнары, дәвам итүчеләр турында зур горурлык хисе белән сөйләде Венера Акмалетдин кызы. Берничә ел элек Казанда барлык туганнарын җыеп, нәсел корылтаен үткәр­гән­нәр. Бу — яшь буын да бер-берсен белеп, аралашып, туганлык җепләрен өзми яшә­сеннәр өчен бик мөһим чара. Гомумән, нәсел җепләрен барлауны алар бик күптән башлаган, хәзер инде шәҗәрә китабының электрон вариантын эшләргә җыеналар.Татар эшкуарлары җыел­ган мәйданчыкта да эш кызу барды. Төрле юнәлешләрдә эш­ләүчеләр үзләренең тәҗри­бәсе белән уртаклашты. Борынгы кәсепләр белән шөгыльләнүчеләр дә аз түгел биредә. Мөслим районыннан Ирек Хәмәдишин ике дистә елдан артык каз үрчетә. Әлеге вакытта 11 мең казы бар. Ел саен бу гаиләдә Бөтендөнья татар конгрессы ярдәме белән зурлап каз өмәләре үтә. Гому­мән, яңа эш башлаучыларга да, бу өлкәдә тәҗрибә туплау­чыларга да мәгълүмат җитәр­лек булды. Киңәшләштеләр дә, фикер дә алыштылар, дуслык күперләрен дә салдылар...Ә кичкә “Адымнар” полилингваль белем бирү комплексында дастаннарга багышланган чараны караганнан һәм III Бөтендөнья татар хатын-кызлары съездына йомгак ясал­ганнан соң, башкортстанлыларны янә җылы очрашу көтте – Татарстан Республикасына дүрт көнлек гастроль­ләре бе­лән килгән Уфа “Нур” татар дәү­ләт театры артистла­рының чыгышын тамаша кылдык: съезд делегатларына Г. Камал исемендәге Татар дәү­ләт академия театрында “Фатыйма” спектакле тәкъдим ителде.Сәфәрнең өченче көне истәлекле вакыйга белән туры килде – татар халкының бөек әдибе Габдулла Тукайның тууына 137 ел тулу уңаеннан шул исемдәге мәйданга җые­лып, һәйкәленә чәчәкләр салынды. Башкортстаннан барган делегация кайтыр юлга чык­кач та үзләренең әлеге съезддан алган тәэссорат­лары, уй-фикерләре белән уртаклашуын дәвам итте. Республикабызда эшчән­лек алып барган төрле иҗти­магый оешма әгъзалары алга таба берлә­шеп, ярдәмләшеп эшләргә кирәклеген ассызыклады. Чөн­ки аларның барысын да бер максат берләштерә – татар халкының милли үзаңын үстерү, биниһая бай мәдәния­тен, га­җәеп данлы тарихын, искиткеч гүзәл һәм аһәңле телен саклап калып, киләсе буыннарга тапшыру.Резида ВӘЛИТОВА,Эльвира ЯМАЛЕТДИНОВА.Уфа — Казан — Уфа.