Көйөргәҙе тарафтарына юл төшөп, тыуып-үҫкән яҡтарға ҡайтһам, мине йыш ҡына атайыма оҡшаталар. Тышҡы оҡшашлыҡ – мөһабәт кәүҙә, сал сәстәрем, күҙ ҡарашы, интонация булһа, эске булмышым менән мин ғүмер буйы уға оҡшарға тырыштым, уның кәңәшен тоттом. Хәҙер үҙем дә атай йәшенә етеп олоғайһам да, барыбер уның аҡылы, һүҙе яҡты нур булып тормош юлымды яҡтырта. 2023 йыл Уҡытыусы һәм остаз йылы тип билдәләнде. Тыуыуына 95 йыл тулыу көндәрендә уйланыуҙарым һәм хәтирәләрем ошо остазлыҡ баҫҡысынан төшмәгән, бар ғүмерен балалар тәрбиәләүгә, уҡытыуға арнаған мәрхүм атайым – Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы Рафиҡ Шәрәфетдин улы Сыртланов хаҡында. Ул бөтә республикаға таныш оло йөрәкле уҡытыусы, алдынғы мәктәп директоры, матбуғатты уҡып барғандар өсөн тынғыһыҙ журналист булараҡ билдәле ине. Үҙе уҡытҡан география өлкәһендә генә түгел, бөтә донъяуи темаларға уның менән һөйләшеп була, баланы ҡыҙыҡһындырған һәр һорауға төплө яуабы әҙер. Бер генә миҫал. Институтта уҡып йөрөгәндә лә, хатта өйләнгәс тә әсәйем бешергән икмәкте һағынып ҡайтам, киткәндә алып та китәм. “Беҙҙең икмәк ҡабарып, тәмле булып бешә, сөнки дала бойҙайының елемсәһе юғары, шуға оно ла сифатлы, икмәге лә ашап туйғыһыҙ!” – тип аңлатҡайны атайым. Тәүге белемде, уҡыуҙың тәмен, һәр ваҡыт яңылыҡҡа ынтылыуҙы ата-әсәһе бирә уға. Олатайымдың Яңы Яппар ауылында указлы мулла, өләсәйемдең мәзин ҡыҙы булыуы ғаиләлә аң-белемгә юл аса. Атайым ғүмере буйы Дим буйы башҡорттарының һөйләшенә тоғро ҡалды, үҙенең Дәүләкәндең затлы нәҫеленән булыуына ғорурланып йәшәне. Ауыр һуғыш йылдарында Дәүләкән педагогия училищеһын, һуңынан юғары белемгә эйә булыуы – ныҡышмалылыҡ, тырышлыҡ һөҙөмтәһе ул. Йәмле Дим буйҙарында үҫкән, үҙенсәлекле һөйләшле атайым Юшатыр буйын үҙ итә, ярты быуаттан артыҡ данлыҡлы Мораптал, Таймаҫ мәктәптәрендә директор, уның урынбаҫары, ябай уҡытыусы булып эшләй. Морапталда эшләгән йылдары беҙҙең күҙ алдында уҙҙы. Ул һәр ваҡыт халыҡ араһында булды, халыҡ ғәме менән йәшәне. Эргәһендә уны бер һүҙҙән аңлаған, яуаплы вазифаһын күтәрешкән, үҙе лә уҡытыусы әсәйебеҙ булыуы бихисап йәмәғәт эштәрен үтәргә мөмкинлек бирҙе. Ауыл советы депутаты, иптәштәр суды рәйесе, район халыҡ мәғариф бүлегендә йәмәғәт инспекторы, агитаторлыҡ эше һәм башҡа бурыстарҙы намыҫ менән атҡарҙы, күпме сетерекле хәлдәрҙең осона сыҡты, уның тырышлығы арҡаһында күпме ғаиләләр тарҡалмай һаҡланып ҡалды. Уҡытыусылар коллективы һәр башланғысты күтәреп ала, яңы алымдар өҫтөндә эшләй, һөҙөмтәлә балаларҙың белем кимәле күтәрелә, район, республика остаздары өсөн мәктәп методик үҙәккә әйләнә. Атайым һәр уҡыусының тын алышын белә торғайны, белемгә ынтылғандарға, дөрөҫ йүнәлеш биреп, баш ҡалала уҡытырға йә иһә уҡыу йорто һайларға ярҙам итер ине. Яҡшы өлгәшкән, өмөтлө уҡыусыһы Абдулла Абдуллин атлы егеттең баш ҡалаға уҡырға киткәндә аяҡ кейеме булмай сыға. Атайым, күп уйлап тормай, үҙ быймаһын биреп, уҡырға оҙата. Был тарихтың матур дауамы ла бар: күп йылдар үтә, егет уҡып сыға, үрҙәргә үрләй, ә уҡытыусыһының изгелеген онотмай – 40 йылдан һуң быйма баҫтырып, күстәнәстәрен тейәп, изгелек орлоҡтары сәскән остазына рәхмәтен еткерә. Сәнғәткә күңеле шар асыҡ булды атайымдың: шағир, яҙыусы дуҫтары менән осрашыуҙар үткәрһенме, бирелеп китеп халыҡ йырҙарын тыңлаһынмы, уҡытыусылар коллективы менән концерт, спектаклдәр ҡуйып, халыҡты һөйөндөрһөнмө – барыһы ла күңел талабынан, күңел зауығынан башҡарылды. Дәүләкән педагогия училищеһында бергә уҡыған Шәриф Бикҡол, Ғилемдар Рамазанов менән аралашты, ҡунаҡҡа ҡайтып йөрөгән Баязит Бикбай менән һөйләшеп һүҙҙәре бөтмәҫ ине, үҙе уҡытҡан Рәшит Солтангәрәев, Диҡҡәт Бураҡаев, Айрат Ҡобағошов менән хаҡлы ғорурлана торғайны. Сәнғәттең күңелде имләр, дауалар көс икәне атайымдан беҙгә лә күсте. Өсөбөҙ ҙә халыҡ йырҙарын яратабыҙ, театр-концерттарға йөрөйбөҙ. Гәүһәр һеңлем оҙон көйҙәрҙе матур башҡара, ҡустым Рәшит баянда уйнаны, матур йырланы. Һайлаған һөнәребеҙгә лә атайым йүнәлеш бирҙе. Мин медицина юлынан киттем, Гәүһәр – рус теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы, Рәшит инженер булһа ла, лирик менән физик уның күңелендә һыйышып йәшәне. Беҙҙең өйҙә китап культы булды: атайым үҙе лә күп уҡыны, беҙҙе лә китапты яратырға өйрәтте. Һәр юғалтыу – үкенес, бигерәк тә яҡындары өсөн оло ҡайғы, ғүмерлек һағыш. Атайым да, ғүмеренең алтын көҙө еткәс кенә, фажиғәле авариянан һуң баҡый донъяға күсте. Шағир әйткәнсә, ай кеүек тыуып, ай кеүек тулып, йондоҙ кеүек атылды уның йәне. Балаларының, ейән-ейәнсәрҙәренең уңыштарына һөйөнөп, үҙе сәскән орлоҡтарҙың емешен татып йәшәйһе лә йәшәйһе ине лә бит... Күпме яҙылмаған мәҡәләләре ҡалды! Һәр ваҡыт тормоштоң уртаһында ҡайнаған атайымдың ҡәләме үткер, фекере төплө, заманса булды. Морапталдар Рафиҡ Шәрәфетдин улын онотмай, хәтер кисәләре үтеп тора, ауылдың күркәм урамы уның исемен йөрөтә. Йылдар үтер, урам яңы йорттар менән тулыр һәм атайыбыҙҙың исеме киләсәктә лә йәшәр, тип шатланабыҙ. Ғүмере бушҡа уҙмаған һәм уның яҡты иҫтәлеге халыҡ хәтерендә икәненә иманым камил. Илдар СЫРТЛАНОВ