Ошо көндәрҙә донъя күрә башлауына 100 йыл тулыуҙы билдәләгән “Ағиҙел” журналын юҡҡа ғына башҡорт әҙәбиәтенең көҙгөһөнә, республикабыҙ мәҙәниәтенең йылъяҙмаһына тиңләмәйҙәр. Бына инде бер быуат дауамында ул халыҡты әҙәбиәтебеҙҙең өр-яңы ҡаҙаныштары менән таныштыра бара, нәфис һүҙ ярҙамында уҡыусыларҙа матурлыҡ, ғәҙеллек һәм ватансылыҡ тойғолары тәрбиәләй. Бәҫле, баһалы баҫманың юбилейы алдынан уның баш мөхәррире, билдәле яҙыусы Мөнир ҠУНАФИН менән ихлас әңгәмә ҡорҙоҡ. – Мөнир Сәхиулла улы, бер быуатлыҡ бай тарихҡа эйә “Ағиҙел” журналының баш мөхәррире булараҡ, үҙегеҙҙең төп эш йүнәлештәрен нимәлә күрәһегеҙ? Заман әҙәби баҫма алдына ниндәй бурыстар, һынауҙар ҡуя? – Әҙәбиәтебеҙҙең бар алтын-ынйылары ла, ҡом-таштары ла журналыбыҙҙа урын алған. Әҙәбиәт байлығы ғына түгел, ил, халыҡ тарихы һыйған “Ағиҙел” исемле ҡәҙерле һандыҡҡа. Рухи донъябыҙҙы, мәҙәниәтебеҙҙе һәм әҙәби зауыҡты төп әҙәби баҫмаһыҙ күҙ алдына килтереүе лә ҡыйын. Беҙҙең журналда һәр ваҡыт яңы, яҡшы кимәлдәге әҫәрҙәр, ҡыҙыҡлы материалдар баҫыла, интернет уны, хатта бик тырышҡанда ла, бер нисек тә алмаштыра алмаясаҡ. Рәсәй киңлектәрендә совет заманында миллион-миллион тираждар менән сыҡҡан күп кенә ҡалын журналдар юҡҡа сыҡты. Беҙҙә йәшәй. – Ни өсөн йәшәй? Уҡыусылар булғанғамы? – Ике сәбәбен атап үткем килә. Беренсеһе ябай, ләкин ҡәҙерле: халҡыбыҙҙа ауыҙ-тел ижадына, һүҙ сәнғәтенә һөйөү борон-борондан көслө. Был турала меңәр йыллыҡ эпостарыбыҙ, феноменаль күренеш булған оҙон көйҙәребеҙ, сәсән, мәғрифәтселәребеҙ, Бабич, Мостай, Рәми, Бикбай, Рәшит Назаров, Рәйес Түләк кеүек даһиҙар һәм маһирҙар ижады һөйләй. Инстинктив рәүештә ана шул рухи байлыҡты һаҡлайбыҙ, уны юғалтыуҙан ҡурҡабыҙ. Әгәр был байлыҡ бөтһә – хәтерҙән дә, ҡулға алыр көндәлек хәстәрҙән дә – ул саҡта милләт тә юҡҡа сыға. Икенсе сәбәбе – халыҡ ижад итеүҙән туҡтамағанға күрә йәшәй журнал. Өс йыл эшләү дәүеремдә “Ағиҙел” биттәрендә 10 роман, 27 повесть, 60-тан ашыу хикәйә, 70-кә яҡын шиғри шәлкем һәм поэмалар донъя күргән. Иҫ киткес оло ҡаҙаныш, әҙәби байлыҡ түгелме һуң?! Яҙыусылар хеҙмәтен уҡыусылар иғтибары ла нығытһа, милләттең мәртәбәһе лә, һүҙ көсө лә артасаҡ. Шуға “Ағиҙел” әле лә халҡыбыҙ яҙмышында, уның рухи тамырҙарын һуғарыуҙа, әҙәбиәтен, тарихын, милли үҙаңын һаҡлауҙа һәм үҫтереүҙә баһалап бөткөһөҙ роль уйнай. Журнал йәшәһен өсөн яңынан-яңы проекттар уйлап сығарып торабыҙ. Мәҫәлән, тотош бер роман баҫылған һандарыбыҙ халыҡҡа бик оҡшаны, әле лә уларҙы эҙләп киләләр. Тик хикәйәләрҙән, шиғырҙарҙан, повестарҙан торған һандар ҙа уҡыусылар күңеленә хуш килде. Интернетта яҙыусылар менән тура эфирҙа осрашырға форсат биргән “Ағиҙелдең айлы кистәре”, Башҡорт журналистарының тәүге интернет-марафоны, “Замандаштарҙы уҡыйбыҙ” һәм башҡа проекттар ҙа журнал уҡыусыларына яҡынайырға, баҫмабыҙҙы популярлаштырырға тигән теләктән тыуҙы. Эйе, совет осоронда 60 мең тираж менән донъя күргән баҫмабыҙ бөгөн ике мең йортҡа ғына тарала. Китап, журнал уҡыусылар һаны кәмей, һүҙҙең ҡәҙере, ҡәләм ҡөҙрәте юғала барған бер мәл кисергән кеүек булһаҡ та, күңелде төшөрмәйбеҙ, романдар ҙа, хикәйәләр ҙә яҙыла, поэмалар ҙа, шиғырҙар ҙа ижад ителә, сәхнәләрҙә премьералар шаулай. – Ә ни сәбәпле тираждар кәмей? – Кеше ғүмер буйы әҙәбиәттән тормош юлында йүнәлеш, ғүмер асылына асҡыс эҙләп йәшәй. Яҙыусынан, журналдан ул “правда-матка” көттө, әле лә көтә. Тура мәғәнәлә әйтеп булмаҫын аңлаһа ла, бигерәк тә совет осоронда, образдарҙан, йәшерен “аҫҡы ағымдарҙан”, эзоп теленән сырамытырға тырышты хаҡлыҡты. Энә йомортҡала йәшеренгән кеүек, әйтәйек, заманында, бигерәк тә соцреализм осоронда, Мостай Кәримдең “Вәғәҙәләр бирмә”, Рәми Ғариповтың “Табыныу”, Рауил Бикбаевтың “Ностальгия”, “Халҡыма хат”, Әмир Әминевтең “Ҡытайгород” әҫәрҙәрендәге, Булат Рафиҡов, Рәшит Солтангәрәев, Ғәзим Шафиҡов публицистикаһы төбөндә йәшеренгән мәңгелек һәм көндәлек серҙәрҙе, әсе хәҡиҡәтте шәйләһә, үҙен дә ижадсы итеп тойҙо, кинәнеп мыйыҡ аҫтынан ғына йылмайҙы ябай уҡыусы. Шуға ул журнал өсөн аҡсаһын да йәлләмәне. Ә бөгөн уҡыусы, бар мәғлүмәт, бар асыҡлыҡ һәм билдәлелек интернетта бар, тип уйлай. Уның ауына эләгә лә сыға алмай. Ысын хәҡиҡәт менән ялған мәғлүмәтте айырмай башлай. (Әйткәндәй, әҙиптең дә шул хәлдә булыуы бик мөмкин). Уның өсөн ысын зауыҡ, ысын сәнғәт, юғары әҙәбиәт яйлап-яйлап юҡҡа сыға бара. Был үҙ артынан башҡа ихтыяждар тыуҙыра. Әйтәйек, зауыҡлы сағында ул тәүҙә, журнал уҡып алайым, театрға барайым, тип кинәнес кисерә ине, ә хәҙер анау затлы шарапты тәмләп ҡарайым, аҡса булғанда Төркиәгә барайым, тип үҙен “замана кешеһе” итеп хис итә. Журналға яҙылыу ихтыяжы өсөнсө урындан егерме өсөнсөгә күсә. Юғары сәнғәтте аңлап йәшәгән замандаш менән көндәлек ләззәт менән эш иткән кеше араһында айырма шунда ғына: беренсеһе усында мәңгелекте күрә, уның менән эш итә, икенсеһе ошо мәлде мәңгелек тип хис итә. Ҡайһыһы хаҡлы? Шайтан ғына белһен. Тормошта кеше һәр саҡ Үҙен эҙләй. Кемдер – аҡыллы китаптан, затлы тамашанан. Тик күптәребеҙ – ике нотанан торған йырҙан, осһоҙ эстрада таҡмағынан, буй етмәҫ затлы машинанан... Ҡыҙғаныс, бына шул кимәлдәге зауыҡ беҙҙә. Ә инде “Ағиҙел” журналының ике мең тоғро дуҫы Толстой менән Чеховтың, Мостай менән Рәмиҙең, Таңсулпан менән Шәкүрҙең, Йомабикә менән Гөлсирәнең, Чайковский менән Исмәғилевтең дуҫы. Ике мең кеше ике миллион кеше менән идара итеп, киләсәккә алып бара алыр, шуға ышанайыҡ. Ике-өс уҡыған кеше өсөн булһа ла ижад итәбеҙ. Әйтәм бит, ана шул “ике-өс” үҙ артынан тотош заманды, тотош халыҡты рухлы, аңлы киләсәккә эйәртеп алып китәсәк. Ошо көнгәсә кешелек аҡыллы һүҙҙән, зирәк фекерҙән баш тартҡаны юҡ әле. Халҡыбыҙ ғүмер буйы ижад иткән. Тарих күсәрен барыбер ҙә матди байлыҡ, көндәлек мәшәҡәт түгел, ә ҡабатланмаҫ әҙәби әҫәрҙәр, сәнғәт гәүһәрҙәре әйләндерә. Ә “Ағиҙел” ана шул баҫыуҙа төрәнен батырып ер һөрә. Тимәк, мәңгелек менән эш итә, тип йыуанабыҙ ҙа, ҡыуанабыҙ ҙа. – Бөгөнгө яҙыусыларҙың йәмғиәттәге ролен нисек баһалайһығыҙ? Бигерәк тә махсус операция барған мәлдә... – Мәғлүмәт һуғышы яландағы атыш-алыштан да хәтәрерәк заманда йәшәйбеҙ. Күптәр социаль селтәрҙәрҙә аҙаша. Ҡайҙа фейк, ҡайҙа хаҡлыҡ – аңлауы ла ауыр. Һуғышта һәр алым уңайлы, тип Көнбайыш мәғлүмәт саралары ниндәй генә хәшәрәтлеккә, ниндәй генә алдаҡҡа бармай, беҙҙең бер ҡатлы халыҡ ышана ла ҡуя. Ә аҡыллы зат нигеҙһеҙ бер-ике мәғлүмәткә генә таянып, ул хаҡлы, был дошман, тип кенә һығымтаға килергә тейеш түгел, минеңсә. Теге йәки был сәйәси сараға ҡаршы ла, йә хуплап та төрлө лозунг, оран, саҡырыуҙар булырға мөмкин. Ләкин яҙыусының, йәмғиәттә абруйы булған әҙиптең образлы фекере массаға күпкә көслөрәк тәьҫир итә. Әйтәйек, Гөлсирә Ғиззәтуллинаның “Яратам, тип әйтеп өлгөрмәнем” хикәйәһен ҡулдан-ҡулға йөрөтөп уҡынылар. Әлеге махсус операцияға күптәрҙең ҡарашын үҙгәртте был әҫәр. Әҫәрҙә башҡорт ҡатыны һуғышҡа оҙатҡан иренә “яратам” тип әйтеп өлгөрмәй. Ҡарт көнөндә, һөйгәненең концлагерҙа үлгәнен белеп, Германияға юлға сыға, һөйгәненең ҡәберенә барып баш эйеп, “яратам” тип әйтер өсөн. Бара, таба, әйтә. Булған хәлдәрҙән алып яҙылған әҫәр. Совет һалдаттарын “унтерменш, хайуан тип һананыҡ бит, беҙ уларға икмәк биреү түгел, улар йәшәргә лә лайыҡлы түгел” тип ҡараған немецтар башҡорт ҡарсығы алдында, уның рух көсө, таҙалығы, кешелеклелеге, мөхәббәткә тоғролоғона баш эйә... Фашизмды ябай башҡорт ҡарсығы теҙләндерә. Шунан һуң был темаға бик күп шағирҙар йөрәккә үтерлек шиғырҙары менән зиһенебеҙҙе асты, йүнәлеш бирҙе. Матбуғатта, социаль селтәрҙәрҙә күптәр аналитик мәҡәләләре менән сығыш яһаны. Үҙем батыр Фәнис Хөсәйенов хаҡында ҙур очерк тәҡдим иттем. “Жареный” мәғлүмәттәр менән йәшәгән өйөр, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, уларҙы күрмәй, урап үтә. Беҙ бер хәҡиҡәтте аңларға тейешбеҙ: дошман менән ҡаты һәм аяуһыҙ булмаһаң, ул һинең ереңде генә түгел, динеңде лә, күңелеңде лә тартып алып, үҙенеке итәсәк. Бөгөн Көнбайыштан килгән яу шуны күрһәтте түгелме һуң? “Иреклек”, “демократия” тигән һүҙҙәр артында йәшенгән, беҙ ғүмерҙә белмәгән оятһыҙлыҡтар, киреһенсә, рухи һәм күңел бығауҙары алып килде. Был бығау ҡулдарыбыҙҙы ғына түгел, аңыбыҙҙы ҡыҫа ине. Һәм ул мәңге бөтмәҫ бер язаға әүерелеп, бар булмышыбыҙҙы ағыулай торғандыр. Сик кәрәк ине күптән. Ҡаршылыҡтар бәрелешен, хаҡ менән нахаҡтың көрәшен ситтән генә күҙәтеп йәшәү осоро үтте. Яҙыусы, сәйәсәт, иҡтисад булһынмы, мәҙәниәт өлкәһенә ҡағылһынмы, һәр процесты зиһен, тормош тәжрибәһе иләге аша үткәреп тейешле һәм аңлы һығымталарға килергә тейеш. Әлбиттә, әгәр яҙыусылыҡ эшен хобби тип түгел, тормош рәүеше итеп ҡабул итһә. Яҙыусыға халыҡ фекере лә бик мөһим. Ләкин ул иләктән төшкән тос фекере менән халҡы фекерен үҙгәртер йә үҙ артынан эйәртер көскә эйә булғанда ғына зыялы зат, аңлы халыҡсан шәхес кимәленә күтәрелергә хоҡуҡлы. Яҙыусы ижады һәм фекерҙәре менән заманының һәм милләттең Намыҫы бейеклегенә күтәрелгәндә генә ил улы, халыҡ яҙыусыһы исемен йөрөтә ала. Яҙыусының төп бурысы ла шунда. Һорауыңа яуап итеп шуны ла өҫтәйем: Яҙыусылар союзының яңы рәйесе Айгиз Баймөхәмәтовты республика Башлығы Радий Хәбиров ҡабул итте һәм союздың да, яҙыусыларҙың да абруйын күтәрергә, Китаптың, Һүҙҙең бәҫен арттырырға, тигән аныҡ бурыстар ҡуйҙы. Һәм бар йәһәттән дә булышлыҡ итергә әҙер булыуын да белдерҙе. Был бик ҡыуаныслы. – Яҙыусы һәм әҙәби журналдың баш мөхәррире булараҡ, бөгөнгө башҡорт әҙәбиәтенең торошон, үҫешен нисек баһалайһығыҙ? Ниндәй йүнәлештәрҙә көслөбөҙ, ә ҡайһы йәһәттән “аҡһайбыҙ”? Ниндәй жанрҙар, әҫәрҙәр, темалар етмәй беҙгә? – Поэзиябыҙ ҙа, прозабыҙ ҙа электән үк юғары кимәлдә булды. Тема, форма йәһәтенән дә эҙләнеүҙәр бара. Танылған шағирҙарҙың да, прозаиктарҙың да ижады туҡтағаны юҡ. Әҙәби процесс туҡтағаны юҡ, бер быуынды икенсеһе алыштыра, күтәремләп алып китә, тип әйтмәксемен. Шулай ҙа һәр заман яҙыусынан яңы һүҙ, яңы геройҙар көтә. Әҙәбиәттә яңы һүҙ әйтәм тиһәң, ҡабул ителгән ҡалыптарҙан ситкә һикереү кәрәк. Йәғни дөйөм фекергә эйәрмәүең хәйерле. Туҡмалыуҙан да, уңмауҙан да ҡурҡмай, үҙ һуҡмағыңды һал баштан уҡ. Тапалған юлдан барыу һәр саҡ анһат, үҙ бураҙнаңды ярыу күпкә ҡатмарлы. Бөгөнгө аңлы һәм әҙерлекле уҡыусыны нимә менәндер аптыратыуы бик ҡыйын, әлбиттә. Өлкән йәштә булып та, “Һөт бирә әсәйем, һөйөнә бесәйем”, “Мин һине яратам, хисемде елдәргә таратам” тип ҡатҡан рифмалар, тапалған уйҙар, дөрөҫөрәге буш (шулай тип әйтергә яраһа) фекерҙәр менән ижад иткән һәм шулар менән үҙен әҙип тип һанағандар һәр саҡ йәш булып ҡала. Был – бәхетһеҙлек. Эйе, күптәрҙең йәш, шунан аяҡҡа баҫҡан, бара-бара халыҡ исеменән һүҙ әйтер осорҙары була. Ә Шәйехзада Бабич, Рәшит Назаровтар ҡулына тәүләп ҡәләм алғанда уҡ йыһан бейеклегенән әйтер ҡөҙрәткә, бөйөклөккә эйә. Беҙҙең әҙәбиәтебеҙ бер генә заманда ла Шағирһыҙ йәшәмәгән, киләсәктә лә Әҙипле буласаҡ! Миңә бөгөн балалар әҙәбиәтендә мажаралы, фантастик әҫәрҙәр бик аҙ кеүек күренә. “Гарри Поттер”ҙар кәрәк. Фәрзәнә Аҡбулатова, Айгиз Баймөхәмәтов, Факил Мырҙаҡаевтар был бушлыҡты тултырырға тырыша ла, тик был ғына аҙ. Детективтар бөтөнләй юҡ. Йығылып ятып уҡырлыҡ. Көнүҙәк проблемаларҙан әсе көлгән сатира күренмәй. Поэма яҙыусылар әҙәйҙе... Һанай китһәң, күп. Бында сәбәп берәү: яҙыусылыҡ эшен ваҡытлыса, хобби итеп күреүселәр күбәйҙе. Әҙәбиәт, сәнғәт йәшәһен өсөн бар тармаҡ, бар йүнәлеш тә берҙәм бергә барырға тейеш. Әҙәбиәт торошо тигәндән, интернет киңлектәрендә, сәхифә-битләүҙәрҙә лә ижад емештәре йыш ҡуйыла. Араларында бик уңышлылары ла бар. Беҙ ул авторҙарҙы үҙебеҙгә ылыҡтырырға, йүнәлеш бирергә тырышабыҙ. – Шулай уҡ интернетта ла, баҫма матбуғатта ла “хикәйә” тип нарыҡланған яҙмалар шул тиклем күбәйҙе. Уларҙың барыһын да әҙәби әҫәр, ә авторҙарын яҙыусы тип әйтеп тә булмайҙыр. Ошо хаҡта ла фекер уртаҡлашһағыҙ ине. Ысын хикәйәне “булған хәл”дән, “ғибрәтле тарих”тан нисек айырырға? – Уҡыусыларыбыҙҙың иң яратып уҡығаны – хикәйә. Шуға һәр һаныбыҙға ике-өс хикәйә булһа ла индерергә тырышабыҙ. Ә инде хикәйәләр һаны “майлы бәлеш” кеүек тиҙ үк таралып бөттө. “Ул һанды уҡымлы китаптай күреп туҙҙырып бөттөләр ул”, – ти китапханасылар. Эйе, үтемле тауар, тик хикәйә табыуы ауыр, күпселектә заказдар биреп яҙҙырабыҙ. Тәү ҡарашҡа хикәйә яҙыусылар күп, интернет тулы. Тик хикәйәләр юҡ. Журнал битендә бирерҙәй. Дөрөҫ әйтәһегеҙ, күптәре гәзиттәрҙәге “Тормош юлдары ҡатмарлы” рубрикаһындағы ябай мәҡәләләрҙе хәтерләтә. Күбеһе сюжетҡа ғына ҡоролған яҙмалар. Геройҙарҙың үҫеше, эске үҙгәреше, ваҡиғаларҙың ағымынан башҡа геройға тәьҫире, персонаждарҙың хәрәкәте, әйткән һүҙҙәренең йөгө юҡ. Улар, ғәҙәттә, айырым бер сюжетҡа ҡоролған ваҡиғаны һөйләй. Иң тәүҙә идея тыуа. Шул идеяны тормошҡа ашырғанда геройҙар барлыҡҡа килеп, хәрәкәтләнә башлай. Яҡынса сюжетты бер аҙ тояһың. Һәр бер геройыңдың тиреһенә инәһең, сөнки уның хәленә инмәй тороп, уҡыусы тойорлоҡ итеп яҙып булмай. Яҙыусы өсөн сәнғәт шунда – һөйләү түгел, картинаны бирә белеү. Ябайса әйткәндә, уҡыусы әҫәрҙе уҡығанда кино ҡарағандай булырға тейеш. Картинаңды күрһәтә, геройыңдың кисерештәрен тойҙора алмайһың икән, тимәк, әҫәр килеп сыҡмаған. Яҙыусы бер ваҡытта ла алдарға, кемгәлер оҡшар өсөн яҙырға тейеш түгел. Күңелендә, йөрәгендә, аҡылында, зиһенендә нимә бар – уҡыусыға шуны бирә. Юҡ икән, тимәк, яҙыусы ла юҡ. Картинаны күрһәтеүҙән тыш, хикәйәлә бер генә ваҡиғаны һынландырыу аша бар тормошто, хатта заманды ла сағылдырып өлгөрөргә бурыслы. Ғәҙәттә, оҫта яҙыусы шулай эшләй ҙә. Алда әйткәнемсә, һәр әҫәр ниндәйҙер идеяны алға һөрөргә тейеш. “Автор ни әйтергә теләне?” – уҡыусы ошоға яуап эҙләй. Илатыр өсөн ҡыҙғаныс бер ваҡиғаны һөйләп биреү әле ысын сәнғәт әҫәре икәнде аңлатмай. Ундай яҙмалар уҡыусы хәтерендә тиҙ онотола. Уҡыусы уйланырға, геройҙарҙың һәр хәрәкәт-һүҙендә, йомаҡ сискән кеүек, авторҙың йәшергән фекерҙәрен тойомларға һәм аҙағында үҙе лә көтөлмәгән сиселештән шаңҡып ҡалырға тейеш буғай. Шунан, хикәйәне уҡып бөткәс, бер нисә көндән, әйтәйек, бәрәңге сәсеп йөрөгән еренән, көрәген ситкә ҡуйып, вәт, суҡынмыш, ана ул шуны әйтергә уйлаған бит, тип көлөмһөрәп йә тыйыла алмай илап ебәреүе лә бар. Бөгөн был жанрҙың йөҙөн психологизм ныҡ билдәләй тип тә әйтер инем. Был йәһәттән миңә А. Чехов, В. Шукшин, О. Генри, Сәғит Агиш, Рәшит Солтангәрәев, Талха Ғиниәтуллин, Спартак Ильясов хикәйәләре өлгө. – Ғәҙәттә, ысын ижадсыны тормоштағы тетрәнеүҙәр, йөрәге аша үткән һыҙланыуҙар тыуҙыра, тиҙәр. Ысынлап та, үҙе йәшәгән дәүер тарафынан ҡабул ителмәгән, ҡағылып-һуғылған күпме шағирҙар, яҙыусылар үлемһеҙ әҫәрҙәр тыуҙырған. Шул уҡ ваҡытта тотош имениеларға эйә булған һәм шулай уҡ мәшһүр ижад ҡалдырған әҙиптәрҙе лә беләбеҙ. Һеҙҙеңсә, ижадсы өсөн уңайлы мөхиттә йәшәү, бөгөнгөсә әйткәндә, бай, аҡсалы булыу мөһимме? – Яҙыу һәләтен һиңә Хоҙай биргән икән, ул ярлы күлендә лә, бай диңгеҙендә лә вулкан булып бер саҡ атыласаҡ. Уны ҡуҙғатып ебәрер өсөн аслығы ла, ҡағылып-һуғылыуы ла, тетрәнеүе, артыҡ туйыуҙан кикереп ебәреүе лә кәрәктер. Тәүҙә сәбәп ҡыл, тиҙәр бит. Тағы шуныһы: талант ул Хоҙай бүләге генә түгел, йөгө лә. Мәңгелек йортҡа барғас Тәңре, мин һиңә шундай һәләт-йөк һалғайным, фанилыҡтың камиллығы өсөн ниҙәр ҡыйраттың, тип тә һорай, ти. Талант, тимәк, кимәл дә, үҙ-үҙеңә булған талап та. “Граф Толстой етеш тормошта йәшәп тә нимә тип яҙышты ла, бер һыныҡ икмәккә мохтажлыҡ кисергән Туҡай нимә тип ҡулына ҡәләм алды икән?” – тип мин дә йыш уйланам. Ҡәләм ҡөҙрәтен, ҡәләм ҡәҙерен нығыраҡ тойор өсөн шулай уйланам. Бай, аҡсалы булыу? Йырсы ярым ас булырға тейеш, тигән булалар. Минеңсә, шағирҙың бай һәм мәрхәмәтле булыуы был донъяны тағы ла күркәмерәк итер ине. Заман атының ялына йәбешә белһәң, яҙған әҫәр менән аҡса эшләп була икәнен беҙҙең ҡайһы бер яҙыусыларыбыҙ үҙ тәжрибәһендә иҫбатлай. Мин быға ризамын. Гранттар оторға, конкурстарҙа еңергә, китаптар сығарып һатырға була – әүҙем позицияла йәшәргә кәрәк ижад кешеһенә. Тик аҡса ҡоло булмаһын шағир, ул саҡта замана ла, йәмғиәт тә һәләкәткә дусар. Ысын яҙыусы заманының намыҫы булған һәм буласаҡ. Йәмғиәт даирәһендә лә, шәхсән дә яҙыусыла намыҫ булһа, уға халыҡ ышанасаҡ һәм һүҙенә ҡолаҡ һаласаҡ. – “Ағиҙел”дең алҡынып ағыуына булышлыҡ иткән коллектив тураһында бер кәлимә... – Тәүҙә бер хикмәт. Уны мин йыш иҫкә алам. Бер ауылда ир менән ҡатын йәшәгән. Улар мал тотоп, май бешеп көн күргән. Ҡатын майҙы берешәр кило ғына итеп йомарлап әҙерләй, ә ир көн дә сығарып һата, ти. Ауыл осондағы бер сауҙагәр, ысынлап та, был йомро май бер кило тартамы икән, был мине алдамаймы, тип үлсәргә булған. Үлсәһә, күҙе шарҙай булған: йомарлам май ни бары 900 грамм ғына тарта икән. Теге ирҙе саҡырып, бар ғәм алдында оятҡа ҡалдырып фаш иткән был. “Ғәфү ит, бай әфәнде, өйөмдә килограмлап үлсәй торған үлсәүем юҡ шул, – тигән ир. – Үҙ ҡулым менән эшләгән бизмән генә бар. Уның бер яғына һеҙ бер кило тип һатҡан тоҡсайлы тары ярмаһын һалабыҙ, икенсе яғына ҡатыным яңы бешкән майын самалап йомарлай”. Ана шулай: һәр кемдең – үҙ бизмәне. Беҙҙең дә үҙ бизмәнебеҙ бар. Журналдың һәр һанын сығарған һайын, бизмәндең уң яғында урын алған Халҡым ҡарашын, Замандашыбыҙ зауығын, Әҙәбиәт кимәлен дә, күләмен дә, Кешеләрҙең уйы-хәстәрен самалайбыҙ ҙа һул яғына “Ағиҙел”ебеҙҙе – үҙебеҙ етештергән тауарҙы һалып ҡарайбыҙ. Һәм, 900 генә грамм тартмаймы был, тип борсолоп та ҡуябыҙ. Эйе, уның 900, 800, хатта 700 грамм тартҡан саҡтары ла барҙыр, булғандыр, уныһына улай уҡ тәгәрәп ятып иҫебеҙ китмәй беҙҙең. Иң мөһиме – уң яҡтағы бизмән, халҡым теле, рухы, зауығы, тарихы, йәғни беҙҙең өсөн бик ҡәҙерле ҡиммәттәр ятҡан “тары ярмаһы” яғы хатта 999 грамм ғына тартып ҡуймаһын, тип борсолабыҙ, кило икән – кило булһын. Ә һул яғы... Ул яҡта ла йомарлам май ғәҙел тартыр, сөнки намыҫлы, үҙ эшен яратҡан, халҡым тип өҙөлгән ир-азаматтар, гүзәл аҫыл заттар – Әхмәр Үтәбай, Луиза Кирәева, Салауат Әбүзәр, Гөлнара Хәлфетдинова, Фәрзәнә Утарбаева, Дилбәр Ишморатова, Минзәлә Асҡарова, Илнур Юлбарыҫов, Нур Ҡәҙербаев – бешә, етештерә уны! Беләбеҙ, әҙиптәр иңендә – халыҡ теле, халыҡ күҙе, халыҡ һүҙе кимәлендәге оло йөк һәм ҡаҡшамаҫ намыҫ ята. Беҙ быны аңлап, белеп эшләйбеҙ, ижад итәбеҙ! - Гөлдәр ЯҠШЫҒОЛОВА