***
Өйлеп-өйлеп, изиг-ханны чиксээрим дег,
Өкпе-хөрээм кужурзурап, кагып-суксаар.
Өлчей-кежиин дилеп, сурап, күзеп, хандып,
Өйлеп-өйлеп изиг-ханны чиксээрим дег,
Сергей Пюрбю, Сарыг-оолду, Үержааны
Сеткил ханып номчуурумга, хөңнүм арыыр.
Өйлеп-өйлеп изиг-ханны чиксээрим дег,
Өкпе-чүрээм кужурзурап, кагып-суксаар.
12.01.24
***
«Чеди сылдыс бурганнар бооп демнежипсе,
Чедиишкинниг болурувус ылаптыг-ла!»
Черни, дээрни аяар шуглаан сылдыстыг дүн.
Чеди сылдыс бурганнар бооп демнежипсе…
Машинаның ылгын маңын үдевишаан,
Барыңмааның хөөмей-ыры куттулуп чор:
«Чеди сылдыс бурганнар бооп демнежипсе,
Чедиишкинниг болурувус ылаптыг-ла!»
13.01.2024
***
Кандыг кончуг күштүг, өндүр чоргаарал боор!
Хакас оглу Катановтуң адын адаан…
Дылчы, мерген эң бир дугаар профессор-дур —
Кандыг кончуг күштүг, өндүр чоргаарал боор!
Тывам оглу Шулуу Саттың адын адаан
Дың-на чаңгыс дээди сургуул турган болза…
Кандыг кончуг күштүг, өндүр чоргаарал боор!
Хакас оглу Катановтуң адын адаан…
14.01.2024
***
Үжен чылдар эгезинде Тыва черге
Үжүк-бижик төрүттүнүп бодараан-дыр.
Үе-шагның, хувискаалдың чалгыы-биле
Үжен чылдар эгезинде Тыва черге
Бүрбү, Көк-оол, Идам-Сүрүң, Сарыг-оол-даа
Бурун шагның тоол-домаан уламчылаан.
Үжен чылдар эгезинде Тыва черге
Үжүк-бижик төрүттүнүп бодараан-дыр.
25.05.24
***
Биживишаан, алыс дөзүн коптарып көөр
Мижит ышкаш тыва Шекспир ам чок боор оң...
Бистиң ховар чогаалчывыс чаңы ындыг –
Биживишаан, алыс дөзүн коптарып көөр...
Сүбедейни, Күлтегинни, Модэни-даа
Сүлде-сүзүү, хей-аът кирер соруу кылгаш,
Биживишаан, алыс дөзүн коптарып көөр
Мижит ышкаш тыва Шекспир ам чок боор оң...
23.05.24
***
Уйгузу чок ховар-шиник Улуг-Хемни,
Уран сөске ону алгаан Кудажыны.
Угаан кирип, сеткил сергеп, дорукканым
Уйгузу чок, ховар-шиник Улуг-Хемни
Сактырымга, сыгырып каап, сыкырып каап,
Саванды-даа хөглүг-баштак орган ышкаш.
Уйгузу чок, ховар-шиник Улуг-Хемни,
Уран сөске ону алгаан Кудажыны.
22.04.24
***
Чылгычының өөнге киргеш, хымыс иштим,
«Чылгычының өөн» номчааш, магададым.
Шынап тодуг, эм-дом болур чаагай суксун
Чылгычының өөнге киргеш, хымыс иштим.
Сылдыс ышкаш чырыткылар бирээзи боор
Шынап мерген өгбевис ол — Кенин-Лопсан!
Чылгычының өөнге киргеш, хымыс иштим,
«Чылгычының өөн» номчааш, магададым.
22.04.24
***
Ажыг сугнуң хайлыг багын билип чор мен,
«Авазынга даңгыракты» номчуп чор мен.
Амыдырал көрүнчүү боор чогаалыңдан
Ажыг сугнуң хайлыг багын билип чор мен.
Чаңчылдарын, төрээн дылын ыдыкшыткан
Чаңгыс тыва Салбак-оолду, Сүрүң-оолду!
Ажыг сугнуң хайлыг багын билип чор мен,
«Авазынга даңгыракты» номчуп чор мен…
22.04.24
***
Кенин-Лопсан Сүрүң-оолга келген дижир:
“Кырган-ачаң кызыл-дустап чорупкан-дыр...”
Кыдат баштың Мао Дзэдун чортуп каарга,
Кенин-Лопсан Сүрүң-оолга келген дижир...
Ужур-чөвүн тайырбырлап чугаалаваан,
Улус-чоннуң таакпылажыр чаңчылы бар,
Кенин-Лопсан Сүрүң-оолга келген дижир:
“Кырган-ачаң кызыл-дустап чорупкан-дыр...”
12.12.24
***
Каргырааның аялгазы ава дылым,
Каңгай кара хаяларга чаңгылан-на!
Кашпалдарга, кадыр-бертке торулбайн көр,
Каргырааның аялгазы ава дылым!
Хомус-шоорнуң хостуг үнү төрээн дылым,
Хову-шөлге сырын-биле адааннаш-ла.
Каргырааның аялгазы ава дылым,
Каңгай кара хаяларга чаңгылан-на!
11.12.24
***
«Харам сеткил дужак болур,
Кара сагыш хоран болур…»
Чиңгис-Хаанның чагыы бо-дур:
«Харам сеткил дужак болур…»
Чидиг угаан чиге сөзү
Хала чокка чүрээм өттү:
«Харам сеткил дужак болур,
Кара сагыш хоран болур…»
11.12.24
***
Дылын билбес тыва кижи тыва боор бе?
Ында-даа эвес, мында-даа эвес…Чогум кымыл?
Ыяш болза чочагай чок, дазыл-даа чок…
Дылын билбес тыва кижи тыва боор бе?
Ыдык чаагай байлак чараш эртинези,
Дыңгылдайың, хөөмейниң авыралы
Дылын билбес тыва кижи тыва боор бе?
Ында-даа эвес, мында-даа эвес… Чогум кымыл?
08.12.24
***
Айлаң кушкаш хоюг өткүт бадыра бээр,
Аялгазы чадаган дег чаңгыланыр…
Аяк-хээлиг торгу тоннуг эзимнерге
Айлаң кушкаш хоюг өткүт бадыра бээр.
Ием сүдү арамайлаан, хиним тудуш
Игил ыры сагындырар тыва дылга
Айлаң кушкаш хоюг өткүт бадыра бээр,
Аялгазы чадаган дег чаңгыланыр…
Ендан Буян.
13.12.24