Осы күнде қара халықтың ішінде несиесі жоқ адам бар ма? Бас-басына кредит алып, соны қалай қайтарарын білмей әуре-сарсаңмен өтіп жатқан өмір, әйтеуір. «Голливуд фильмдерінде банда банкты тонайды, бізде банк халықты тонайды» деген әзіл-шыны аралас әңгіменің жаны бар-ау осы. Жарнамасы жалт-жұлт еткен банктер несиені ойына келген пайыздық өлшеммен оңды-солды таратып жатыр, күні қараған бұқара алды-артына қарамай алып жатыр. Ал, арты не болды? Банк қожайындарының дені «Форбстың» миллиардерлер тізімінде, халық болса шыңырауға ғарыштық жылдамдықпен құлдилап барады. Не халыққа болыса алмай, не қаржы ұйымдарының аранын тежей алмай өкіметім отыр. Бұл ұлттық проблемаға жоғарыдан қарасақ, дінімізде пайызбен ақша беру де, алу да арам еді. Қу ақша мен несие құрдымының күшейгені сонша «Заман өзгерді, заң басқа. Несиені харам дегенді доғарайық» деп пәтуа айтатын дінтанушылар да шыға бастады. Не керек, осылай әрі-сәрі күй кешіп жүргенде банк пен халық арасындағы алыс-беріс статистиканың төресіне айналды. Айталық, былтыр тұтынушылық несиенің көлемі 6,1 трлн теңгеге дейін жеткен. Бұл бүкіл несие атаулының 56%-ы. Ал ипотекалық қарыз 3,3 трлн. Одан бөлек, шағын несие ұйымдарына 1 млн 200 мыңнан астам отандасымыздың қарызы бар.
Мұқтаждықтың басы
Баспана қазақтың отырықшы елге айналғанан бергі ұлттық проблемасы. Кеңес заманында бұл жағдайды бір жөнге келтіру үшін «Тұрғын үй-91» деген мегажоспар құрылып, мәселені түбегейлі шешпек болған-ды. 91-де тұрғын үй тұрмақ алып империяның тағдыры шешіліп кетті де, тәуелсіздік жылдарында қайтадан күрмеуі қиын шаруаға айналды. Қазіргі уақытта кейбір азаматтар шама-шарқынша ипотека арқылы өз жыртығын өзі жамаған боп жүр. Бірақ, оның да азабы бір басына жетеді. Олай болатыны Қазақстанда ипотеканың пайыздық мөлшері айдың ар жағында. Ресми түрде еліміздегі ең төменгі пайыздық ставка 3,5% делінеді. Алайда, оның талабы қатаң болғаны сонша, қол жеткізу қиынның қиыны. Ал, нарыққа лайықталған мемлекеттік бағдарламада 7%. Бұл бағдарламаның «азан шақырып» қойған аты – «7-20-25». Енді осы «7-20-25» арқылы үй алудың қыр-сырына үңіліп көрейік.
Қош, 1 бөлмелі пәтер бағасы 15 млн теңге делік. Талап бойынша ол мемлекеттік актісі рәсімделген жап-жаңа үй болуы тиіс. Астана мен Алматыда үйді салып қойып, «ала қойыңдар» деп айқайлап отыратын ешкім жоқ қой. Неге екені белгісіз бұл екі қалада үйдің қадасы қағылғанда-ақ үлескерлік келісіммен немесе басқа да жолдармен алдын ала ақшасын салып тастайтындар көбейді. Сосын үйлердің кейбірі уәде етілген мерзімде беріле қоймайды. Тіпті, 10 жылға дейін созылып кетуі де мүмкін. Сөйтіп салымшылардың шыдамы да таусылып, ақшаны одан әрі төлей берейін бе, жоқ па деген екіұдай күй кешеді. Қатты күмәнданғандар әкімдіктің алдын тоздырумен әлек болады. Жарайды, бұл басқа проблеманың тақырыбы… Негізгі әңгімемізге қайта оралайық. Жаңа үйді таптыңыз делік. Кредиттік тарихыңыз келісіп тұрса, 20 пайыз жарнасын (3 млн теңге) төлеп, ипотека рәсімдейсіз. Осылайша 25 жыл бойы айына 100-150 мың теңге аралығында төлеп отыратын машақатыңыз басталады. Бизнес класты болмаса эконом класты үйлер қашан әрленген күйінде беріліп еді? Осы жерде үй алу бір басқа, оны жамап-жасқау бір басқа деген замана пәлсапасы қылаң береді. Пәтерді жөндеуге, аса қажетті дүниелерді алуға жаңағы үйдің жарты құны жұмсалмаса, аз кетпес. Осы сыннан сүрінбей өткен адам күндіз күлкісі, түнде ұйқысы тыныш болмаса да, үйлі бола алады. 25 жылдан кейін, бәлкім оған жетпей берешегінен құтылар, әлгі 15 миллионның үстіне 9-10 миллионды бәрібір төлейді. Мемлекеттік «Отбасы банкінің» талабы осындай. Бұл банктің мәселесіне сәлден кейін арнайы тоқталамыз. Оған дейін мына мәліметті айта кетудің орайы келіп тұр. Екінші деңгейлі банктердің ставкасы 13-15 пайыз аралығында. Жаңа үйден болсын, ескі үйден болсын, қалаған пәтерді рәсімдеуге рұқсат. 20 жылға беріледі. Айына төлейтін ақшаңыз көптеу болуы мүмкін. Егер сол 15 млн деп есептейтін болсақ, үстіне 19-20 млн төлеуге тура келеді. Кейде базбіреулер ортаға Ислам банктерін тықпалағысы келеді. Арабтар келіп қазақты үймен жарылқаушы ма еді? Ислам қағидасы, шариғат шарты дегенмен айналып келгенде олардың да қоятын талабы біздегілердің ар жақ, бері жағы. Мемлекеттік «Отбасы банкінің» талабы анандай боп жатқанда, бұлардан не қайыр? Отбасы банкі демекші, жыл басында Президенттің шарапаты тиіп, зейнетақы қорындағы шектен асқан ақшаны баспана алуға жұмсау мүмкіндігі туды емес пе!? Ол қаржы пәтерді басыбүтін сатып алуға жете қоймасы бесенеден белгілі ғой. Содан баспана азабын тартқан көпшілік азын-аулақ ақшасын осы «Отбасы банкіне» салды. Енді банк оларға 3 жылдың ішінде алатын пәтерлеріңнің жарты ақшасын жинап, несие рәсімдейсіңдер. Әйтпесе ақшаны қайтадан зейнетақы қорына қайтарамыз деген шарт қойып отыр. Құдай-ау, мұнша әмірін жүргізетіндей халыққа ол ақшаны Отбасы банк беріп пе еді? Жоқ әлде Үкімет беріп пе еді? Ол ақша халықтың сан жыл бойы жалақысынан айырып там-тұмдап жинаған өз қаржысы емес пе? Біреудің қалтасындағы тиын-тебенге төрелік айтатын құқықты Отбасы банкіне кім берді? Мемлекеттік деген мәртебесі бар қаржы ұйымы қайта қысылған халыққа қарайласпай ма? Жарайды, «Отбасы банктің» ақылға сыйымсыз шарты орындалсын делік, сонда тұрмысы орташа азаматтар шамамен 10 млн теңгені қалай жинайды? (Қазіргі ең төменгі баға осындай болғанымен үш жылдан кейін не болады?) .
Есептеп көрейік, «Отбасы банкке» күні қараған екен, демек ол адамның баспанасы жоқ, пәтерде тұрады ғой. Астанада 120 мыңнан арзан жалдамалы пәтерді майшаммен іздесең таппайсың. 10 миллионды жинау үшін 3 жыл бойы айына кем дегенде 250 мың теңгеден банкке құйып отыру керек. Оның сыртында отбасын асырауға, кем дегенде, 200 мың теңге қажет. Өмір болған соң басқа да мұқтаждықтар болады. Сонда «Отбасы банк» Қазақстан халқының ең төменгі жалақысы 600-700 мың теңге деп ойлай ма?
Жалғасы біздің веб-сайтта сілтеме
#новости #bizkz #тренды #трендыbiz #новостиbiz