Лісцё мінулых гадоў
Кожны горад мае сваю гісторыю. Але, так як у момант большасці іх заснавання не тое, што смартфонаў – паперы яшчэ не было, то дакументалістыку замяняюць міфамі і былінамі. Ёсць такое казанне і пра Магілёў – адзін з буйнейшых гарадоў сучаснай Беларусі. Не асоба мудрагелісты фанетычны прыём – Магіла ільва, хаця, калі першая частка словазлучэння мае рацыя, то жывёла яўна прыцягнута за свае каціныя вушы, гэта проста тапаграфічны канчатак, напрыклыд Кіеў, Лоеў і гэтак далей.
Беларуска-расійскі рэжысёр габрэйскіх каранёў Валерый Рубінчык шукаў асабісты шлях у рамантычным мінулым. Схаваўшыся, як поп за харугвай, за вершам фундаментальнага класіка Янкі Купалы пра вольнага разбойніка Машэку, яб якім, да слова, пісаў і другі вядомы беларускі пісьменнік Уладзімір Караткевіч, чые “Дзікае палявання караля Стаха” Рубінчык здыме праз восем гадоў, рэжысёр выдаў аўтарскую версію твора. Калі ў арыгінале вясковы асілак, чыю каханую забраў да сябе пан, стаў бандзюком, якога тая ж каханая Наталля у рэшце рэшт і забіла, то кінематаграфічны варыянт паказваў барацьбу простага люда з самім полацкім князем Усяславам, і выкрадзенная Любава была толькі нагодай да бунта. І ў гонар загінуўшага героя мястэчка назвалі Магілай Ільва (Магілёвам).
Адразу можна адзначыць, што сюжэт фільма не зусім гістарычны. Нават не лагічны. Па-першае, вясковы люд з дрынамі, віламі і сякерамі не супраціўнік княжай дружыне. Не кажучы пра штурм умацаванага палаца. Па-другое, адкуль непісьменнаму народу ведаць пра ільва. Ну, не сустракаюцца яны не толькі на тэрыторыі Беларусі, але і на тысячы вёрст навокал. Ды ў самом фільме Машэка заве сябе ваўкалакам – братам ваўка, якія тут ільвы. Але Ваўкавыск дзесьці у тыя гады ўзнік зуісім на другім краю сучаснай Беларусі. Вельмі сырая легенда, но што маем – то маем.
Але, улічваючы малую колькасць савецкіх карцін пра сярэднявечча, “Магіла ільва” у 1971 годзе глядзелася вельмі добра. Не тыпажовы для вытвочых палоцен тыпаж Алега Відава, шэкспіраўскі персанаж Валянціна Нікуліна, утончана арыстакратычныя князі Марыс Ліепа і Ігар Ясуловіч, славянская прыгажуня Валянціна Шчэндрыкава. Старажытныя маёнткі, цнатлівая прырода, варушэнне генетычнай памяці. Жаль, што гэткія творы праходзілі па разраду “нацыянальнае кіно”, шырокае кола гледачоў засталося з ім незнаёмым, ды і якасць захавання копій стужкі жадае быць лепшай.
Вось дзесьці ў далёкай Амерыцы ёсць так званы Нацыянальны Рэестр, які ўьрымлівае самыя знакавыя кінафільмы краіны. А мы, як тыя манкурты, нават тое, што ёсць, беражом абы як. Спытайце на вуліцы любога тутэйшага пра Машэку і пра Бэтмена, хто бліжэй да сэрца. Першага худа-бедна ўспомняць некаторая частка жыхароў Магілёўшчыны (хтосьці са школьнага краязнаўства не забыў, хтосьці аднаіменны гарадскі партал або гандбольную каманду ўзгадае), але абсолютная большасць толькі здзіўленна плячьмі паціснуць. Па мясцовамі тэлебачанню ідзе брудная бялізна Малахава і бясконцыя серыялы. А новыя фільмы здымаць не могуць.
А пад гарой Дняпровы хвалі
З вясны да восені шумяць
І штось гавораць цёмнай далі,
А што? — нам, грэшным, не паняць!