Хьана хьанач кьван са ц1егь.
Им са шумуд йисан къене вич хайи ч1ура яшамишна, ахпа ана ц1егьерин лапаг къвез-къвез пара хьана, векь-кьал т1имил жезвай.
Цегь1рени фикирна: "Ина икьван геждалди хьана, четин вахтарни хьана, хъсанбурни. Амма хьи мад ина акъваз жедач."
Лагьана вичи вичикди ик1а, вичин мукьва-кьили ц1егьерих галаз меслятар авуна. Мукьвайрини садбуру чпини ак1 фикирзавай, муькуьбур авайдал разибур тир.
Ц1егьрез гьикьвaн пара кандайт1ани вичин ч1ур, ада фикирна: "Къала фена зун а пата ч1урара вуч ават1а килигда."
Фена им дере ат1уз тепе ат1уз, гьалтна идал за дуьз чка.
Пара гьайванар авай гьар жуьрединбур, ц1егьер авачир.
Са хеб акуна идаз, таниш хьана адах галаз. Хеб винелай акурла лап факъир яхун хеб тир, вични пашман, еке вилер авай.
Ц1егьрени михьи рик1елай идаз лагьана: "Ша я Хеб, чун санал яшамиш жеда, гьалт авур зат1-мат1ни санал неда".
Хпре лугьуз хьана: "Бес ваз зун иер акумир, зун гзаф пис хесетрин хеб я, захъ галаз касни туьк1уьзвайди туш." Ц1егьре фикирна: "Аман, ида вичи вич лап агъадай кьазва хьи, вич ахпа пис хьтинди аквазвач".
Хпре са т1имил бередилай лагьана бес вич хъфида масс чкадиз.
- "Чан Ц1егь, заз вун инжиклу ийиз канзвач. Завай я са карни дуьз алакьдайди туш. Заз я т1уьн, векь-кьал жагъидайди туш. Заз амайди фена жув са жанавурдин к1ирерал вегьин я."
Цегь1рез сифте гъил тир ихьтин кас акваз, адаз рик1ивай язух атана, гаф гана бес вичи алакьдай куьмекда, т1уьнни вичи аквада, Хпрезни гуда, к1вал-югъни туьк1уьрда, кьведазни жедайвал. Хеб са гужунал рази хьана, суфатдал са т1имил хъвер атай хьиз хьана. Цегь1резни им ик1 акурла хвеши хьана.
Акуна Ц1егьре са тевлехана, амукьдайвал хьана ина. Ц1егьре михьиваларна, яшамиш жедайвал туьк1уьрна, къаткана ибур.
Цегь1ре экуьнахъ пакамахъ фад фена са т1имил яргъа авай дагълариз рагарикай иер дадлу векьер гьатна вичизни Хпрез гваз хтана. "Ша я чан Хеб, гзаф дад галай векь я" - теклифна ада. Хпре нер къекъуьрна: "Заз кандач абур, жува неъ". "Регъуь жемир, ша, илиф" - лугьуз эхир Хебни рази хьана.
Хеб вич ахпа садрани рагаз экъич1нач, вичиз к1андач абур ва жедач лугьуз авай. Нисинилай физ а к1валин патав гвай векь нез хквезвай. Ахпа нянихъди Ц1егьре гъайибур незвай.
Цегь1рез кьуьд къвезва лагьана са чара ийиз канзвай, ада гъиз хъсан векьер чпин тевледа к1ват1да лагьана фикирнавай.
Сак1ани векьер пара жезвачиз акурла ида мад Хпрез "Ма, неъ, чан Хеб" лугьуз минетар хъувунач. Вичи вичикди лагьана: "Ма адаз к1андачт1а т1уьн тавурай. За мад мажбурдач. Кьуьдни мукьвал жезва. Са чара ийин за и мекьер тахьанмаз."
Амма векьен кьадар к1вале артух жезвачир.
Ц1егь садра кьве сятдин фад к1вализ хтана. Идаз акуна Хпре вичи вичиз дарвал гузвач, хъуьт1уьн векь хьсандаказ незва.
- "Чан Хеб, бес им за хъуьтIуьн суьрсет я чаз к1ват1завайди. Исятда вуна а къецел алай векь неъ ман, ахпа мекьи хьайила чна им неда."
Аткана ина са дяве.
Хеб шехьиз лугьуз хьана Ц1егьрез:
"Бес вун ихьтин мискьи пух тирди заз чизвачир! За фикирнавай зунни вун дустар я! Ви вил за незвайдал ала.
Вуч алчах кас вун тушни, Ц1егь!
Вун Цегь1 туш вун лам я...!
Зун мад са югъни ина амукьдач!
Вунни кьий ви векьерни!"
Хпре вичин шалта-шулта к1ват хъийиз эгеч1на.
Ц1егьряй мад гаф ахкъатнач, ам лацу хьана, ийир-тийир квахьна. Ахпа хъфиз гьазур хьанвай Хеб акурла идаз кич1е хьана, ам хъфида лагьана, фад-фад фена адавай багъишламиш т1алабна. Хпре лагьана: "Завай мад вун дуст хьти кьабул хъжедач, зи дуст кьенва, зах амач". Ида вичин зат1арни к1ват1на куьтягь хьанач, йифни хтана.
Хпре мад лугьуз хьана: "Ингье зун исятда мич1и куьчейра аткана, фена са жанавурдин гъиле гьатда, тахсирлу жедайдини вун я, зи тапархъан куьгьне дуст".
Ц1егьряйни гаф ахкъатзвач, ида мад т1алабзава: "акъваз чан Хеб, хьана завай са ч1уру кар, за гьич фикир тавуна лагьана, заз ви гуьгьуьл хаз канзавачир, зун лап кими тир, вучиз за ак1 лагьана, заз гзаф пис хьана жувазни, багъишламиша, чан Хеб, са жуьре рик1елай ракъура ихьтин зи гъалат1, зун тек тамир ина". Кк1ана им Хпрек рахкурнач ман санизни. Хеб амукьна.
Ахпа Хпрез хьана кефер.
Са карни тийиз, Ц1егьре гъайиди нез, куьчейз физ-хквез, цуфар къуз кефзавай. Сифте Ц1егь хвешила авай им вичихъ галаз амукьна лугьуз, ахпа ибурун дуланажах пис хьана. Цегь1рез акуна я векь амач, Хпрез за куьникайни хабар туш, к1ур язава к1вализ.
Ц1егьрен чин ч1ур хьана. Хебни идахъ галаз виликра хьти рахун хъийизмачир, тек са вичиз герек хьайила. Ц1егьрехъ ят1ани инсанвал авай, адавай ам акъудиз жезвачир, ада фикирзавай, Хеб вич галачиз гиликьда.
Са вахт алатайла ибурун ч1урал са Жунгавни Гамиш пайда хьана.
Ибур акуна Ц1егьрез, рахана, туьквена. Хебни тир пашман.
Цегь1ре фикирна: "Хпрез зах ц1ийи дустар хьанваз акурла пис хьанва. Вич заз герек амачир хьти гьал я."
Танишарна ида абур Хпрехъ галаз.
Хеб Гамишдихъ галач ачухдаказ ихтилатариз акурла, Ц1егьни шад хьана вичин дустар артух хьайила.
Амма хеб к1вале сад тир, ч1урал масад. Гьамиша Гамишдихъ галай, адаз чан-чан лугьуз, тарифар ийиз адан, ам гваз къекъвезвай.
Ц1егьрез аламат жезвай ам дегиш жезвай жуьре акурла. Вуна лугьуда, кьве Хеб ава.
Садра Жунгав ибурун к1вализ атана, акуна ибуру хъуьт1уьн зат1 гьазур тавунвайди. Ц1егьре идаз ахъайна к1вале акъатай ц1аярикай. Жунгавди кисна яб акалзвай. Хеб к1вале авачир. Хтайла Хпрез Ц1егьрен чин акурлай
"Вуч хьана, мадни за незвай векьер гьайиф хьанва?" лагьана.
Жунгавдай гьарай акъатна: "Я ягьсуз намуссуз гьайван, им ян вуна лугьузвай
"сагърай"??!! Ц1егьрез акуна вич гьакь тирди. Ина мад са ц1ай къарагъна.
Цегь1рез атана къаргъишар, мад лугьун тавур гаф хьанач адаз. Ц1егь ажугълу хьана эхир "Вач, квахь, садра зи к1валяй!" лагьана, акъудна Хеб. "Вунни кьий, вакай жедай дустни!" "Руфуна жедай шар я вун, тух тежедай!"
Хеб идаз килигиз акъвазна, ахпа лагьана:" Бес за ваз лагьаначирни, зи хесетар писбур я, зун ихьтин кас я, вуна заз "хьурай, хьурай" лагьана тухвана зун к1вализ. Тахсиркар вун я, Ц1егь. Захъ хъфидай чка ава, амма вахъ галаз мад зи рахун таххьурай, зи патавай кисна вач, тахьайт1а вун за тук1вада!" - лагьана Хеб, хъфена.
Ц1егь амукьна такьлакь хьана. Жунгавни идаз килигиз адаз килигиз амай чкадал. Ада гьич фикирнавачир ихьтин пашман юхсул Хпрехъ ихьтин алакьунар, гьунарар авайди.
Гамишдиз рак гатай сес атана.
Килиг авурт1а шехьзвай Хеб.
"Ша, я Хеб, ваз ни вучна? Вун шехь вучиз изва?“ ва маса суалар вугана.
Хпре ахъайна Жунгавди атана чпин к1вале къал гьик1а авунат1а, вич Ц1егьрени к1валяй гьик1а акъуднат1а.
"Я язух факъир Хеб, - лагьана Гамишди, - ви кьилел атай кар вуча. Мад са ихтилатни зи абурухъ галаз жедач. Квахьрай! Ахьтин мурдарар тирди абур заз гьич чизвачир!"
Пакаман юкъуз ч1урал абур санал фена. Жунгавни Ц1егьрен патав хтана яшамиш жез ва санал рагариз физ, хъуьт1уьн дуван-гьазурвал ийизвай...