Қазіргі таңда адам бойындағы түлғалық дамуға қажетті дағдылар екі топқа бөлініп қарастырылады.
Hard skills немесе «қатаң» дағдылар — көрсетуге, бағалауға және тексеруге болатын кәсіби, техникалық қабілеттер. Мысалы, шет тілін білу, көлік жүргізе алу, Мicrosoft Оffice редакторларында жұмыс істей алу, Java тілінде бағдарламалау секілді қабілеттер.
Soft skills немесе «икемді» дағдылар — жеке қасиеттермен тығыз байланысты жалпы дағдылар. Олар өмір мен мансап жолында маңызды рөл атқарады. Мысалы, сыни ойлау, көпшілік алдында сөйлеу, көшбасшылық, іскерлік қарым-қатынас, топтық жұмыс, цифрлық байланыс, ұйымдастырушылық қабілеттер.
Бұрынғы кездері адам қатаң дағдыларға баса назар аударатын. Білім беру бағдарламаларының көпшілігі кәсіби қабілеттерді дамытуға көп көңіл бөлді. Мектепте, колледждерде, университеттерде сабақтарды оқытып қана қоятын. Алайда, бүгінде бәсекеге қабілетті маман болу үшін кәсіби дағдылардың ғана дамуы жеткіліксіз. Керісінше «икемді» қабілеттер маңыздырақ бола түсуде. Гарвард университетінің зерттеуі бойынша, жұмыстағы табыстың 85% -ы жақсы дамыған икемді дағдыларға байланысты, ал 15% -ы қатаң дағдыларға байланысты. Қазіргі уақытта жасанды интеллектті көптеген техникалық мәселелерді шешуде қолдануға болады, бірақ ол қарым-қатынас, стратегиялық немесе шығармашылық ойлау мәселелерінде адамды алмастыра алмайтыны даусыз.
Икемді дағдылардың маңыздылығына бір мысал келтіріп көрейін. Мысалы, Адольф Гитлер. 20 ғасырдың атышулы тұлғаларының бірі Гитлердің соғыс пен тактикаға, саясатқа жетік адам болғаны белгілі. Алайда, бүтін бір армия жасақтап соғыс ашу үшін тек кәсіби біліктілік жеткілікті ме? Әрине, жоқ. Гитлердің бұл орайда «soft» , яғни «икемді» қабілеттерінің де рөлі жоғары болды. Гитлер керемет оратор болатын. Кездескен адамының шешімін қысқа уақыт аралығында сөйлесіп-ақ өзгертіп жібере алатын қабілеті болған. Көпшілік алдында да жақсы сөйлеу шеберлігі барын білеміз. Міне, осы секілді қандай тұлғаны алып қарасақ та, қатаң дағдылар мен икемді дағдылар қатар дамығанын байқауға болады.
Әдетте, икемді дағдылар жеке қасиеттермен (жауапкершілік, тәртіп), әлеуметтік дағдылармен (қарым -қатынас, эмпатия, топта жұмыс жасай білу), адамдарды және өзін басқара білуімен (көшбасшылық қасиеттер, сыни ойлау, стресстік жағдайдағы мінез -құлық) байланысты болып келеді. Бұл дағдылар адамға туа бітеді, табиғаттан беріледі деген қате түсінік бар. Бұл жартылай ғана шындық. Шындығында, икемді дағдыларды өмір бойы жаттықтырып, дамытуға болады. Қазіргі заманғы жеке өсу тренингтерінің барлығы дерлік икемді дағдыларды жетілдіруге бағытталғандығы осыдан.
LinkedIn 2020 жылы табысқа жетуде көмектесетін ең жақсы ТОП-5 икемді дағдыны анықтапты.
- Шығармашылық. Компаниялар бағдарламалаудан бастап PR-ға дейінгі барлық жұмыстарды шығармашылықпен орындай алатын адамдарды іздейді. Қарапайым нәрсеге басқа қырынан қарау қабілеті тың дүниелер әкелсе, компанияның тасы өрге домалайтыны анық емес пе?
- Сендіру қабілеті. Әріптестеріне жұмысты түсіндіріп, серіктестермен келіссөзді сәтті жүргізе алатын коммуникативті дамыған адам қашан да болса мықтырақ. Мансап сатысында көтерілу үшін сіз өз көзқарасыңызды дәлелдеуді, тиімді келіссөздер жүргізуді, пікір алмасуды үйренуіңіз керек, әріптестеріңізді немесе серіктестеріңізді өз мүдделеріңіз үшін әрекет етуге сендіруіңіз керек. Бұл жерде эмоционалды интеллект, эмпатия, әсер ету психологиясы маңызды.
- Топтық жұмыс. Бұл кез келген жұмысқа орналасуға ынталы адамдарға қойылатын ең маңызды талаптардың бірі. Шынында да, жоғары ұйымдасқан команда еселеп жетістікке қол жеткізе алады. Байланыс жақсы орнатылған жерде өнімділік те артады. Өйткені әркім өзінің рөлі мен қызметін біледі және бір мақсат үшін жұмыс істейді. Бір қызметкердің күшті жақтары әріптестерінің кәсіби қасиеттерімен толықтырылады. Топтық жұмыс үшін өзара сыйластық, жауаптылық, жауапкершілік, қарым-қатынас дағдылары мен келіссөздер жүргізе білу маңызды.
- Жауапкершілік. Біздің өмірде үнемі болатын жалғыз нәрсе - бұл өзгеріс. Бәсекеге қабілетті болу үшін сіз шындықты қабылдап, позитивті көзқараспен стресстік жағдайларды жеңуді үйренуіңіз керек. Тез орын табатын, ауысатын, компаниямен бағытын өзгерте алатын адамдар әрқашан құнды қызметкерлер болады.
- Эмоцианалдық интеллект. Өз эмоцияларын және басқалардың эмоциясын қабылдау және бағалау, сонымен қатар оларға дұрыс жауап беру қабілеті. Барлық жағдайларда, тіпті ең қиын, стресске түскен сәттерде эмоционалды тепе -теңдікті сақтау маңызды.
Қазіргі уақытта икемді дағдылардың маңыздылығына көбірек көңіл бөлініп келе жатқанына қарамастан, қатаң дағдыларсыз кәсіби даму мүмкін емес. Бұл кез келген қызмет саласына қатысты. Сіз өте көпшіл немесе ұйымшыл адам болсаңыз да, мамандығыңыз бойынша арнайы білімсіз жұмыс істей алмайсыз.
Қатаң дағдылардың қандай ерекшеліктері бар?
Оларды тексеру оңай. Қатаң дағдылардың деңгейін тестілеу, емтихан, сертификаттау арқылы білуге болады. Сонымен қатар, қатаң дағдылар дипломдармен, сертификаттармен, сертификаттармен расталады. Олар маманның біліктілік деңгейін көрсетеді және оның мамандық бойынша дайындалғанын және белгілі бір кәсіби дағдыларды алғанын растайды. Икемді дағдылардың бар екендігін дәлелдеу қиын, оны сертификаттай алмаймыз. Қатаң біліктілік талаптары кез келген жұмыс орнында әрдайым өзгеріссіз қалады. Мысалы, ірі кәсіпорында немесе шағын жеке компанияда жұмыс істейтін заңгер үшін заңдық базаны білуі керек. Қатаң дағдыларды уақыт өткен сайын жетілдіре беруге болады.
Әрі, кейбір мамандықтарда икемді дағдылар маңызды болмауы да мүмкін. Мысалы, бухгалтер тез тіл табыса алатын, экстроверт адам бола алмауы мүмкін, одан мұндай икемді дағдылар талап етілмейді де, бірақ компания айыппұлдан аулақ болу үшін салық есептілігін тапсыру мерзімін міндетті түрде білуі керек. Яғни, ол үшін икемді дағдыларын дамытпаса да, қатаң дағдыларды меңгеру маңыздырақ.
Қатаң дағдылар мен икемді дағдылардың қайсысы маңызды?
Табысты мансап үшін сізде қандай дағдылар ғана емес, сонымен қатар оларды қалай дұрыс қолдану керектігін білу маңызды. Ең бастысы - қатаң және икемді дағдылар жұппен жақсы жұмыс істеуі, себебі біреуі адамға жұмысқа орналасуға және оны жоғары сапалы орындауға көмектеседі, ал екіншісі өз ісінің табысты маманы болуға көмектеседі. Сондықтан, екеуін де дамытуға көңіл бөліңіз дегім келеді!
#даму #hard skills #soft skills #қазақша