З фальклоранага архіва ўстановы “Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці” : Абрад “Выкліканне дажджу”
Людзі старэйшага пакалення сыходзяць ад нас, а разам з імі і рэшткі старажытнай цывілізацыі, старажытнага светапогляду. Жыхары вёскі Асінаўка і аграгарадка Меркулавічы захавалі свой унікальны старажытны абрад “Выкліканне дажджу” і перадаюць яго на працягу стагоддзяў з пакалення ў пакаленне. Старажытны абрад мае сапраўды сакральны сэнс.
Засуха на вачах селяніна-земляроба знішчала пасевы зернявых, кармавых і іншых пасеяных сельскагаспадарчых культур. Для таго, каб пайшоў дождж, людзі “дамаўляліся з прыродай” – ініцыіравалі і праводзілі абрад “Выкліканне дажджу”. Пасля гэтага, па словах носьбітаў гэтай абрадавай дзеі, на наступны або на другі, ці трэці дзень абавязкова ішоў дождж. Таму жыхары гэтых сельскіх населеных пунктаў адносяцца вельмі сур’ёзна да правядзення абраду толькі ў засуху і надаюць яму сакральны сэнс.
Старажытны абрад “Выкліканне дажджу” ў вёсках Асінаўка і аграгарадку Меркулавічы Чачэрскага раёна Гомельскай вобласці.
Запісала ад Валянціны Яўгенаўны Лявончыкавай, ураджэнкі вёскі Меркулавічы, 1969 г.н., кіраўніка народнага фальклорнага калектыва “Меркулавіцкія вячоркі” філіяла “Меркулавіцкі цэнтральны сельскі дом культуры” ДУК “Чачэрскі раённы дом культуры” (В. Я. Лявончыкава запісала ў свой час са слоў Лідзіі Ніканораўны Антончыкавай, жыхаркі вёскі Асінаўка, 1927г.н.)
Запісана з улікам мясцовых асаблівасцей вядучым метадыстам па народным традыцыям і абрадам установы “Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці” Людмілай Генадзьеўнай Мельнікавай. Удзельніцы абраду “Выкліканне дажджу”, звычайна гэта пяць жанчын любога ўзросту, праводзілі яго ў любы дзень тыдня. Перад правядзеннем абраду ўсе жанчыны хрысціліся і чыталі малітву “Отча наш”. Каб выклікаць дождж у засушлівае лета, жанчыны бралі плуг з цягамі (па баках як бы вяровачкі) і за гэтыя цягі прывязвалі жывога пеўня. Дзве жанчыны браліся з двух бакоў і за цягі цягнулі плуг разам з пеўнем. І певень таксама быў вымушаны пераступаць крок за крокам. За плугам абявязкова павінна была ісці ўдава. Абрад праводзіўся на перакрыжаванні дарог. Пахалася баразна на крыж з усходу на захад. І ў адваротны бок з поўначы на поўдзень. Пасля пахання “распрагалі” пеўня, плуг занасілі ў хату, пеўня адпускалі. І ён хутка мчаўся да курэй. Бралі пасвячоны мак дома і ішлі да трох студняў. У сярэдзіне вёсцы, каля студні чыталі малітву “Отча наш”, потым кідалі тры шчыпоткі пасвячонага мака ў студню. Пасля гэтага ішлі ў пачатак вёскі да студні. Таксама чыталі малітву, зноў кідалі ў студню тры шчыпоткі пасвячонага мака. Тое самае рабілі і ў канцы вёсцы, каля студні. Заўсёды ўдава ў такі дзень надзявала сарочку палатняную і хустачку. Ўдзельніцы абрада выцягвалі з апошняй студні вядро вады і вылівалі на гэту ўдаву. І абавязкова праз тры дня, ці раней ішоў дождж. Традыцыя гэта ў нас і зараз жыва і праводзіцца у засуху.
Абрад “Выкліканне дажджу” ў вёсцы Ударнае Лельчыцкага раёна
Запісана ад Зінаіды Аляксандраўны Грэчанюк, ўраджэнкі вёскі Ударнае Лельчыцкага раёна, 1967 г.н. культработнікамі Лельчыцкага раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра.
У нас в деревне Ударное вызывали дождь посвеченым маком. Когда долго не было дождя, и посевы высыхали, светили мак, хлеб или соль. И бросали в колодец. Колодец тоже выбирали. Обязательно, чтобы там жила вдова. Потому, как говорила мне вдова Степанида Матвеевна: “Бог должен вдове помогать больше, чем другим”. И, когда сыпали в колодец мак или хлеб, обязательно перемешивали крюком три раза по часовой стрелке. А вот ещё что делали: кто из жителей деревни в тот год до Благовещенья ставил столбы и городил изгородь, люди убирали те столбы из земли, а в ямочки от столбов наливали воду. Это тоже вызывало дождь и дождь шёл. Я спросила сторожилку деревни Хомутовскую: “Скажите, Степанида Матвеевна, помогало ли это, что вы делали?” “Да, - ответила она. –Я в те времена всё это делала, и дождь шёл”.
Як выклікалі дождж у вёсцы Прыбудак Жлобінскага раёна
Запісана ад Аляксандры Дзям’янаўны Навуменкі, ураджэнкі вёсцы Прыбудак Жлобінскага раёна, 1911г.н. культработнікамі Жлобінскага раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра.
Запісана з улікам мясцовых асаблівасцей Дождж вызывалі ў нашай вёсцы так. Збіралася амаль уся вёска – старыя і малыя. Яны ішлі ў канец сяла, на ростань. Там ставілі дзеравянныя красты. На іх навешвалі ўсе самыя лучшыя вышітыя рушнікі, а тады ж яны былі ва ўсіх людзей. Старэйшыя чыталі малітвы, маліліся, тагды ўсе ішлі па вёсцы. Мужчыны ды жанчыны цягнулі плуг, капалі раўчук ля ўсіх двароў, паўз хаты. Бывала дажджу доўга не было, а калі так зробяць, то дождж пачынаў ісці. А, калі ішлі паўз калодзяжы з вадой, астанаўліваліся, маліліся і сыпалі туды мак, пасвяцоны ў царкве. А яшчэ ў нашай вёсцы нельга было на Благавешчанне, ето да 7 апрэля, зямлю капаць і гарадзіць плот. Калі хто гарадзіў, людзі яго зневажалі: казалі, што загарадзіў дождж, а плот разразалі, разбівалі. Потым, прайшоўшы па вуліцах сяла, варочаліся назад і зноў к тым крастам, адкуль пачыналі ход. Зноў маліліся, чыталі малітвы і ждалі дождж. Кожны спадзяваўся, што ён пойдзе і ўсяму дасць жыццё. Бывала дождж сразу пойдзе, а бывала дні два – тры ждом, але ж ішоў пасці ўсягда.
Як пойдзе дождж – усе вясёлыя, выбягаюць з хат на вуліцу, благадараць Госпада Бога за дождж, набіралі ў пасуду дажджавую ваду, з радасці лілі друг на друга.
Складальнік: Л. Г. Мельнікава
З фальклоранага архіва ўстановы “Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці” : Абрад “Выкліканне дажджу”
Людзі старэйшага пакалення сыходзяць ад нас, а разам з імі і рэшткі старажытнай цывілізацыі, старажытнага светапогляду. Жыхары вёскі Асінаўка і аграгарадка Меркулавічы захавалі свой унікальны старажытны абрад “Выкліканне дажджу” і перадаюць яго на працягу стагоддзяў з пакалення ў пакаленне. Старажытны абрад мае сапраўды сакральны сэнс.
Засуха на вачах селяніна-земляроба знішчала пасевы зернявых, кармавых і іншых пасеяных сельскагаспадарчых культур. Для таго, каб пайшоў дождж, людзі “дамаўляліся з прыродай” – ініцыіравалі і праводзілі абрад “Выкліканне дажджу”. Пасля гэтага, па словах носьбітаў гэтай абрадавай дзеі, на наступны або на другі, ці трэці дзень абавязкова ішоў дождж. Таму жыхары гэтых сельскіх населеных пунктаў адносяцца вельмі сур’ёзна да правядзення абраду толькі ў засуху і надаюць яму сакральны сэнс.
Старажытны абрад “Выкліканне дажджу” ў вёсках Асінаўка і аграгарадку Меркулавічы Чачэрскага раёна Гомельскай вобласці.
Запісала ад Валянціны Яўгенаўны Лявончыкавай, ураджэнкі вёскі Меркулавічы, 1969 г.н., кіраўніка народнага фальклорнага калектыва “Меркулавіцкія вячоркі” філіяла “Меркулавіцкі цэнтральны сельскі дом культуры” ДУК “Чачэрскі раённы дом культуры” (В. Я. Лявончыкава запісала ў свой час са слоў Лідзіі Ніканораўны Антончыкавай, жыхаркі вёскі Асінаўка, 1927г.н.)
Запісана з улікам мясцовых асаблівасцей вядучым метадыстам па народным традыцыям і абрадам установы “Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці” Людмілай Генадзьеўнай Мельнікавай. Удзельніцы абраду “Выкліканне дажджу”, звычайна гэта пяць жанчын любога ўзросту, праводзілі яго ў любы дзень тыдня. Перад правядзеннем абраду ўсе жанчыны хрысціліся і чыталі малітву “Отча наш”. Каб выклікаць дождж у засушлівае лета, жанчыны бралі плуг з цягамі (па баках як бы вяровачкі) і за гэтыя цягі прывязвалі жывога пеўня. Дзве жанчыны браліся з двух бакоў і за цягі цягнулі плуг разам з пеўнем. І певень таксама быў вымушаны пераступаць крок за крокам. За плугам абявязкова павінна была ісці ўдава. Абрад праводзіўся на перакрыжаванні дарог. Пахалася баразна на крыж з усходу на захад. І ў адваротны бок з поўначы на поўдзень. Пасля пахання “распрагалі” пеўня, плуг занасілі ў хату, пеўня адпускалі. І ён хутка мчаўся да курэй. Бралі пасвячоны мак дома і ішлі да трох студняў. У сярэдзіне вёсцы, каля студні чыталі малітву “Отча наш”, потым кідалі тры шчыпоткі пасвячонага мака ў студню. Пасля гэтага ішлі ў пачатак вёскі да студні. Таксама чыталі малітву, зноў кідалі ў студню тры шчыпоткі пасвячонага мака. Тое самае рабілі і ў канцы вёсцы, каля студні. Заўсёды ўдава ў такі дзень надзявала сарочку палатняную і хустачку. Ўдзельніцы абрада выцягвалі з апошняй студні вядро вады і вылівалі на гэту ўдаву. І абавязкова праз тры дня, ці раней ішоў дождж. Традыцыя гэта ў нас і зараз жыва і праводзіцца у засуху.
Абрад “Выкліканне дажджу” ў вёсцы Ударнае Лельчыцкага раёна
Запісана ад Зінаіды Аляксандраўны Грэчанюк, ўраджэнкі вёскі Ударнае Лельчыцкага раёна, 1967 г.н. культработнікамі Лельчыцкага раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра.
У нас в деревне Ударное вызывали дождь посвеченым маком. Когда долго не было дождя, и посевы высыхали, светили мак, хлеб или соль. И бросали в колодец. Колодец тоже выбирали. Обязательно, чтобы там жила вдова. Потому, как говорила мне вдова Степанида Матвеевна: “Бог должен вдове помогать больше, чем другим”. И, когда сыпали в колодец мак или хлеб, обязательно перемешивали крюком три раза по часовой стрелке. А вот ещё что делали: кто из жителей деревни в тот год до Благовещенья ставил столбы и городил изгородь, люди убирали те столбы из земли, а в ямочки от столбов наливали воду. Это тоже вызывало дождь и дождь шёл. Я спросила сторожилку деревни Хомутовскую: “Скажите, Степанида Матвеевна, помогало ли это, что вы делали?” “Да, - ответила она. –Я в те времена всё это делала, и дождь шёл”.
Як выклікалі дождж у вёсцы Прыбудак Жлобінскага раёна
Запісана ад Аляксандры Дзям’янаўны Навуменкі, ураджэнкі вёсцы Прыбудак Жлобінскага раёна, 1911г.н. культработнікамі Жлобінскага раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра.
Запісана з улікам мясцовых асаблівасцей Дождж вызывалі ў нашай вёсцы так. Збіралася амаль уся вёска – старыя і малыя. Яны ішлі ў канец сяла, на ростань. Там ставілі дзеравянныя красты. На іх навешвалі ўсе самыя лучшыя вышітыя рушнікі, а тады ж яны былі ва ўсіх людзей. Старэйшыя чыталі малітвы, маліліся, тагды ўсе ішлі па вёсцы. Мужчыны ды жанчыны цягнулі плуг, капалі раўчук ля ўсіх двароў, паўз хаты. Бывала дажджу доўга не было, а калі так зробяць, то дождж пачынаў ісці. А, калі ішлі паўз калодзяжы з вадой, астанаўліваліся, маліліся і сыпалі туды мак, пасвяцоны ў царкве. А яшчэ ў нашай вёсцы нельга было на Благавешчанне, ето да 7 апрэля, зямлю капаць і гарадзіць плот. Калі хто гарадзіў, людзі яго зневажалі: казалі, што загарадзіў дождж, а плот разразалі, разбівалі. Потым, прайшоўшы па вуліцах сяла, варочаліся назад і зноў к тым крастам, адкуль пачыналі ход. Зноў маліліся, чыталі малітвы і ждалі дождж. Кожны спадзяваўся, што ён пойдзе і ўсяму дасць жыццё. Бывала дождж сразу пойдзе, а бывала дні два – тры ждом, але ж ішоў пасці ўсягда.
Як пойдзе дождж – усе вясёлыя, выбягаюць з хат на вуліцу, благадараць Госпада Бога за дождж, набіралі ў пасуду дажджавую ваду, з радасці лілі друг на друга.
Складальнік: Л. Г. Мельнікава
