Жылқы бағу – ата кәсіп. Сондықтан малдың бұл түрін күтіп-баптаудан қазақ жан салмаған. Қазір де солай. Десе де, бұл кәсіпке енді ғана бет бұрған жастар үшін жылқы шаруашылығында есте ұстайтын басты дүниелер де жоқ емес. Соның бірі – жылқы малының негізгі аурулары, олардың белгілері мен алдын алу шаралары. Бұл тақырыпты аша түсу үшін өмірінің біраз бөлігін мал емдеу ісіне арнаған, ардагер ветеринар Нүсіпәлі Тоқтасынұлына жүгіндік.
Мал дәрігерінің айтуынша, жылқыларда кездесетін ауруларды жұқпалы, жұқпалы емес және құрт аурулары деп қарастыруға болады. Оның ішінде жұқпалы аурулардың жылқы үйірі үшін қауіптілігі жоғары. Себебі, кей аурулар салдарынан бір шаруашылық ондаған мал басынан айырылуы мүмкін. Сол үшін жұғатын жылқы дерттерінің белгілерін біліп жүру көптік етпейді, дейді маман.
Жылқы ауруларының түрлері
«Ринопневмония, сақау, пастереллез, сальмонеллез, су ауруы, маңқа – кең таралған жұқпалы жылқы аурулары. Бұл аурулардың алдын алу үшін арнайы екпелер егіледі. Зерттеулер жүргізіледі. Жеке тоқталар болсақ, ринопневмония – бұл жедел өтетін жылқы аурулары. Онымен ауырған жылқының дене қызуы көтеріліп, шаршаңқы болады. Мұрын қуысы толық қабынып кетеді, буаз биелер түсік тастайды.
Маңқа да қауіпті жұқпалы ауру. Көп жағдайда бұл аурумен құлындар ауырады. Бірақ ересек жылқылардың да ауырғаны жиі кездесіп қалуы мүмкін. Не де болса, сақ болу керек. Аурудың бірінші белгісі дене қызуының көтерілуі. Мұнда да мұрын қуысынан маңқа ағып, қабынады. Былайша айтқанда ірің ағады. Тамақ тұсы іріңдеп, кетеді. Мұнымен ауырған құлындардың қалпына келуі өте қиын. Олар арықтап, дұрыс дамымай қалады.
Су ауруы дегеніміз не? Ғылыми тілде айтқанда, трипаносомоз. Бұл дертпен ауырған жылқылар күрт арықтап кетеді. Қауіптілігі бірінше кезекте олардың ұрпақ өрбіру органдарына әсер етеді. Мәселен буаз биелер түсік тастайды, айғырлар да әлсірейді. Желімі ісінеді. Бастапқыда ауруды анықтау өте қиын. Себебі, басында аурудың белгісі білінбейді. Сол үшін мал дәрігері ауырған жылқыға дұрыс диагноз қоя білуі керек.